The Law of Treason, one of the First Laws Issued by the Grand National Assembly of Turkey and Its Implementation

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: TBMM'nin 100. Yılı Özel Sayısı, 152 - 179, 10.11.2020

Haluk Şengül

Öz

The silence of the Istanbul government in the face of the invasions that began shortly after the signing of the armistice of Mondros United the Turkish nation around the Anatolian movement launched under the leadership of Mustafa Kemal. This resistance movement which started in Anatolia gained an identity with the opening of the Grand National Assembly of Turkey and became the legitimate representative of the Turkish nation. With the opening of the Assembly, the Assembly adopted the law of treason on April 29, 1920 in order to eliminate the authority gap and the threat posed by internal rebellions that had arisen throughout Anatolia. The law of treason adopted during these difficult days of the national struggle registered the legitimacy of the assembly and became a deterrent force in disposing of the actions against the national struggle. In this study, the adoption of the law of treason and the developments after it will be discussed.

Anahtar Kelimeler

The Law of Treason,, İndependence Courts,, The Grand National Assembly of Turkey,, Mustafa Kemal Pasha

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Çıkardığı İlk Kanunlardan Hıyanet-i Vataniye Kanunu ve Uygulamaya Konulması

Öz

Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından kısa bir süre sonra başlayan işgaller karşısında İstanbul hükümetinin sessiz kalması, Türk milletini Mustafa Kemal önderliğinde başlatılan Anadolu hareketi etrafında birleştirmiştir. Anadolu’da başlayan bu direniş hareketi Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasıyla bir kimlik kazanmış ve Türk milletinin meşru temsilcisi haline gelmiştir. Meclis’in açılmasıyla birlikte Anadolu’nun genelinde ortaya çıkan otorite boşluğu ve iç isyanların oluşturduğu tehdidi ortadan kaldırmak amacıyla 29 Nisan 1920 tarihinde Hıyanet-i Vataniye Kanunu kabul edilmiştir. Milli mücadelenin bu zor günlerinde kabul edilen Hıyanet-i Vataniye Kanunu meclisin meşruluğunu tescil etmiş ve Milli Mücadele aleyhine olan eylemleri bertaraf etme hususunda caydırıcı bir güç olmuştur. Bu çalışmada Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun çıkarılması ve sonrasında yaşanan gelişmeler ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hıyanet-i Vataniye Kanunu, İstiklal Mahkemeleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Mustafa Kemal Paşa

Kaynakça

• Gazeteler ve Süreli Yayınlar TBMM Zabıt Ceridesi, D.I, C. I, TBMM Matbaası, Ankara 1959. TBMM Zabıt Ceridesi, D. I, C. IV, TBMM Matbaası, Ankara 1981. TBMM Zabıt Ceridesi, D. I, C. XXIX, TBMM Matbaası, Ankara 1961. TBMM Zabıt Ceridesi, D. II, C. XIV, TBMM Matbaası, Ankara 1976. Ceride-i Resmiye, 21 Şubat 1337. Hâkimiyet-i Milliye, 01 Mayıs 1336. Resmi Gazete, 12 Nisan 1991. Kitap, Makale ve Tezler Adıvar, Halide Edip, Türk’ün Ateşle İmtihanı, Can Yayınları, 1 Baskı, İstanbul, 2007. Akdoğan, Didem, İstiklal Mahkemeleri ve Şapka İnkılabının Erzurum’daki Yansımaları, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 2019. Akşin, Sina, Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 22. Basım, İstanbul, 2017. Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk (1919-1927), Bugünkü Dille Yayına Hazırlayan: Zeynep Korkmaz, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2012. Aybars, Ergun, İstiklal Mahkemeleri, Bilgi Yayınları, 1. Basım, İstanbul, 1975. Cebesoy. Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, Temel Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2010. Çelik, Kemal, “Millî Mücadele’de İç İsyanlar, Vatana İhanet Kanunu ve İstiklal Mahkemeleri”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi, S 40, 2017, s.597- 598. Çoker, Fahri, Türk Parlamento Tarihi Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem 1919-1923, C.I, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları No:4, Ankara, 1994. Dülger, Rezzan İtişgen, “Vatana İhanet Suçunun Kökenleri Üzerine Bir İnceleme”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, S.2, C.23, 2017, s.103. Dülger, Rezzan İtişgen, Parlamenter Sistemde Devlet Başkanın Cezai Mesuliyeti, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2017. Goloğlu, Mahmut. Üçüncü Meşrutiyet (1920), Milli Mücadele Tarihi-III, Türkiye İş Bankası Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2006. İbrahim Ülker, “İstiklal Mahkemelerinin Kuruluşu ve Çalışmaları” Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.1, C.23, 2015, s.182. Kara, Bülent, “Hıyanet-i Vataniye Kanunu Müzakereleri Bağlamında Deneyim ve Mesleki Eğitimin Milletvekili Konuşmaları Üzerindeki Etkisine Dair İnceleme” Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.20, 2018, s.43-44. Karabacak, Gülşen, I. Dönem TBMM Mersin Milletvekilleri ve Siyasi Faaliyetleri (1920-1923), Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Çorum, 2018. Koçin, Abdülhekim, İstiklal Mahkemeleri Kanun Gerekçe ve Genel Kurul Tutanakları, TBMM Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkanlığı Yayınları, C.1 Ankara, 2015. Kurtuluş Savaşı Destanı, Kültür Hizmetleri Yayıncılık ve Dağıtım, İstanbul, 2005. Özüçetin, Yaşar – Dağıstan, H. Mehmet, “ Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun Müzakereleri ve Kabulü” Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.5, 2011, s.257. Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C.III, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1995. Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C.III, M.E.B Kültür Yayınları, İstanbul, 1991. Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, C.II, Bilgi Yayınevi, 1. Baskı, Ankara, 1992. Ural, Dinçer, Hıyanet-i Vataniye Kanunu ve Uygulamaları (1920-1927), Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2000. Zürcher, Jan, Erık, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, 33. Baskı, İstanbul, 2016.