Fetih Öncesi Müslüman Seyyahlara Göre İstanbul

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 627 - 660, 29.09.2021

Remzi İğrek

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.929023

Öz

Fetih öncesi Müslüman seyyahlar konusu az çalışılmış bir konudur. Tarihsel olarak Ortaçağ Bizans’ına denk gelen bu süreçte bazı seyyahlar doğrudan İstanbul’u gezmiş ve izlenimlerini seyahatnamelerine aktarmış, bazıları da daha önce buraya elçilik, ticaret, esir değiş tokuşu gibi amaçlarla gelen kişilerin yazdıklarından yararlanmıştır. Daha önce Türkçeye yapılan seyahatname çevirileri, çoğunlukla batılı diller üzerinden çevrilmiştir. Bu çalışmada Harun Bin Yahya, Mesudi, Herevi, İdrisi, İbni Battuta, El Verdi adlı altı seyyahın seyahatnamelerinin İstanbul ile ilgili kısımları Arapçadan Türkçeye çevrilmiştir. Tarihsel süreç içerisinde İslam uygarlığı, Bizans-İslam siyasi ilişkileri, Arap-İslam edebiyatında İstanbul konuları irdelenmiş, ayrıca, seyyahların neden gezdiği, seyahatlerinin sınırları, seyahatlerini nasıl finanse ettikleri, seyahat esnasında karşılaştıkları zorluklar gibi konulara da değinilmiştir. Seyyahların izlenimlerinin metni olan seyahatnamelerin öznel yorumlar içermesi doğaldır. Bu yüzden seyyahların tasvir ve değerlendirmelerinde yetiştikleri kültürün etkisi kaçınılmazdır. Bu bakımdan, Müslüman kültürde yetişmiş seyyahların fetih öncesi İstanbul’u kendi gözlerinden nasıl anlattıklarını araştırmak bu çalışmanın çıkış noktasıdır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Müslüman Seyyahlar, İslam, Bizans İmparatorluğu, Fetih.

Istanbul by Pre-Conquest Muslim Travelers

Öz

The subject of pre-conquest Muslim travelers is a less studied subject. Historically corresponding to the Byzantine period of the Middle Ages, some travelers traveled through Istanbul themselves, others benefit from the writings of persons who came here as ambassadors, for commerce or prisoner exchange. Previous travelbooks were mostly translated into Turkish through western languages. In this study, the chapters of travelbooks relating to Istanbul of Harun Bin Yahya, Mesudi, Herevi, Idrisi, Ibn Battuta and El Verdi were translated from Arabic to Turkish. Issues as Islamic civilization in its historical process, Byzantine-Islamic political relations, Istanbul in Arab-Islamic literature were also examined. The issues such as the aims of the travelers, the boundaries of their travels, how they funded their travels and the difficulties they encountered during the travel also mentionned in the study. It is natural that travelbooks, which are the text of the observations of the travelers, contain subjective interpretations. Therefore, the influence of their culture on their descriptions and evaluations is inevitable. In this regard, the impressions on Istanbul before the conquest of the travelers raised in a Muslim culture is the starting point of this study.

Anahtar Kelimeler

Constantinople, Muslim Travellers, Islam, Byzantine Empire, Conquest.

Kaynakça

• Ahmad Sayyid Maqbul, “Ahmet Bin Rüste Maddesi”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 20, s.253-254
• Akyürek, Engin, Ortaçağdan Yenicağ’a Felsefe ve Sanat, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 1994.
• Apak, Âdem, “Emeviler Döneminde Anadolu’da Arap-Bizans Mücadelesi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakultesi Dergisi, 18/2, 2009. ,s. 95-122
• Avcı, Casim , “Arap İslam Kaynaklarında İstanbul”, Uluslararası Bizans Ve Osmanlı Sempozyumu, İstanbul Üniversitesi, 30-31 Mayıs 2003. ,s.98-122
• Avcı, Casim , “Müslüman Arap Kaynaklarında Bizans Başşehri İstanbul, (Konstantinopolis)”, Akademik Araştırmalar Dergisi, 1/47-48, 2011. ,s. 73-98
• Bilge Mustafa “İbnü’l-Verdi Maddesi”, TDV İslam Ansiklopedisi, s.238-239.
• Brague, Rémi, Avrupa: Roma Yolu, Kabalcı Yayınevi, 1995.
• El İdrisi, Nüzhet’ül Müştak fi ihtirakı’l Âfak, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya Koleksiyonu, Arşiv No: 03502.
• Eyice, Semavi, “Bazı İslam Yazarlarına Göre Fetihten Önce İstanbul” İstanbul Araştırmaları, İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı, İstanbul, 1997. ,s7-10
• Gutas, Dimitri, Yunanca Düşünce Arapça Kültür, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2003.
• Herevi, Ali b. Ebubekir, b.Ali El Mevsıli, El-İşarat İla Marifet’z Ziyarat, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Beşir Ağa (EYÜP) Koleksiyonu, Arşiv No: 00110.
• İbn Battuta, Et Tanci Muhtasaru Rihleti İbni Batuta, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi Fatih Kolleksiyonu, Arşiv No: 05459.
• İbnü’l Verdi, Zeynüddin Ömer Haridatü’l Acaib ve Feridetü’l Garaib, Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Hacı Selim Ağa Koleksiyonu, Arşiv No: 00749.
• İzgi Cevat, “Herevi Maddesi”, TDV İslam Ansiklopedisi, s.221-222.
• Kâhya Esin, “Zehravi Maddesi”, TDV İslam Anskilopedisi, 2013, Cilt 44, s.188-191.
• Mesudi, Muruc’z-Zeheb, Süleymaniye yazma Eserler Kütüphanesi, Damat İbrahim Paşa Kolleksiyonu, Arşiv No: 00921.
• Miquel, André, Arap Coğrafyacıların Gözünden İslam Dünyası ve Yabancı Diyarlar, Kitap Yayınevi, 2003.
• Pralong, Annie, Bizans, Yapılar Meydanlar, Yaşamlar, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2011.
• Rüste, Ahmed bin, El-A'laku'n-Nefise, Michael Jan de Goeje Bibliotheca Geographorum Arabicorum, Leiden, 1892, https://archive.org/details/bibliothecageogr07goej/page/n6, 10 Ocak 2018.
• Şan, Erman, “İbn Rüste’nin el A’laku’n Nefise’yi ne zaman yazdığına dair yeni tespitler”, TTK Belleten Dergisi, Nisan 2019. ,s.47-70
• ŞeşenRamazan, “İdrisi, Şerif Maddesi”, TDV İslam Ansiklopedisi, s. 493-495.
• Touati, Houari, Ortaçağda İslam ve Seyahat, YKY Yayınları, 2015.
• Yetkin, Suud Kemal, İslam Ülkelerinde Sanat, Cem Yayınevi, İstanbul, 1984.
• Yörükan, Yusuf Ziya, Ortaçağ Müslüman Coğrafyacılarından Seçmeler, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2013.