An Evaluation on the Organizational Character and Structure of the Turkish Resistance Organization (TRO) in the Light of the Special Branch Report (1957-1958)

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: Prof. Dr. Süleyman Büyükkarcı Özel Sayısı, 116 - 144, 31.12.2021

Emrah Balıkçıoğlu

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1014383

Öz

Briefly after Cyprus was ceded to the British Empire in 1878, the Greek Cypriots have raised the enosis (union with Greece) demand. Since the British have insistently refused those demands, the Greek Cypriot underground organization EOKA has launched an armed struggle against the British colonial rule in 1955. Within short time, it has targeted the Turkish Cypriot community as well, opposing vigorously the union with Greece. Upon this, Turks have established their own underground organizations for their safety. However, those organizations have remained incapable in retaliating against the EOKA. Turning to 1957, the British government, who had taken strict measures against the EOKA before, has begun softening its policy and showing signs of reaching an agreement with Greek Cypriots and Greece. Concerned about their own future, Turkish Cypriots were forced to seek for a more effective underground organization. To meet that need, the Turkish Resistance Organization (TRO) has been formed by Mustafa Kemal Tanrisevdi, Dr. Burhan Nalbantoglu and Rauf Raif Denktash in November 1957. Until August 1958 when it has been taken over by Turkey, the TRO, has become an organization with determined political aims, organized throughout the island and which had strong links with other Turkish Cypriot organizations.

Anahtar Kelimeler

Special Branch, TRO, Executive Committee, CTP, FTCA

İngiliz Emniyet Raporu Işığında Türk Mukavemet Teşkilatı'nın (TMT) Örgütsel Nitelik ve Yapısının Değerlendirilmesi (1957-1958)

Öz

1878’de İngiltere, Kıbrıs’ın idaresini Osmanlı Devleti’nden devraldıktan kısa bir süre sonra adadaki Rum toplumu, enosis (Yunanistan’la birleşme) talebinde bulunmaya başladı. İngilizlerin bu talebi ısrarla reddetmesi üzerine 1955’te Rum yeraltı teşkilâtı EOKA, enosis’i gerçekleştirmek için İngiliz Sömürge Yönetimi’ne karşı silahlı mücadele başlattı. Kısa sürede saldırılarını Yunanistan’la birleşmeye şiddetle karşı çıkan Kıbrıs Türk toplumuna da yöneltti. Buna karşı Kıbrıslı Türkler, can ve mal güvenliklerini sağlamak için birtakım yeraltı örgütleri kurdular. Ancak bu örgütler, EOKA’ya karşı misillemede yetersiz kaldı. Önceleri EOKA’ya karşı sert tedbirler alan İngiltere hükümeti ise 1957 yılına gelindiğinde politikasını yumuşatmaya ve Kıbrıslı Rumlar ve Yunanistan’la uzlaşma işaretleri vermeye başladı. Bu gelişmeler, Kıbrıs Türk toplumunun geleceğinden endişe duymasına ve daha etkili ve güçlü bir yeraltı örgütü arayışına girmesine sebep oldu. Bu ihtiyaca cevap olarak Türkiye’nin Kıbrıs Başkonsolosluğu’nda İdari Ataşe olarak görev yapan Mustafa Kemal Tanrısevdi ile Türk toplumunun önde gelen önderlerinden Dr. Burhan Nalbantoğlu ve Rauf Raif Denktaş, 1957 yılının Kasım ayında Türk Mukavemet Teşkilâtı’nı (TMT) kurdular. TMT, 1958 Ağustos’unda Türkiye’nin kontrolüne girene kadar geçen bu ilk döneminde siyasi hedefleri belli, komite, grup ve hücreler şeklinde tüm ada sathında örgütlenmiş ve Kıbrıs Türk toplumunu temsil eden çeşitli kurum ve kuruluşlarla sıkı bağlantıları olan bir örgüt hâline geldi.

Anahtar Kelimeler

Special Branch, TMT, Yürütme Komitesi, KTP, KTKF

Kaynakça

• Akkurt, Aydın, Türk Mukavemet Teşkilatı, 1957-1958 Mücadelesi, İstanbul 1999.
• Altan, Mustafa Haşim, Belgelerle Kıbrıs Türk Vakıflar Tarihi (1571-1974), 1, Kıbrıs 1986.
• An, Ahmet, Kıbrıs’ta Fırtınalı Yıllar, 1942-1962, Lefkoşa 2005.
• Berksel, Ersan, Sevapları ve Günahları ile TMT, Lefkoşa 2018.
• Bozkurt, İsmail (yay. haz.), Kıbrıs Türk Milli Mücadelesi ve Bu Mücadelede TMT’nin Yeri II. Uluslararası Sempozyumu, KKTC, 31 Ekim-5 Kasım 2011 (YDÜ-Lefkoşa, DAÜ-Gazimağusa, OTDÜ-Kalkanlı, LAÜ-Lefke, UKÜ-Lefkoşa, GAÜ-Girne), Bildiriler/Sunumlar, Lefkoşa 2014.
• AKGÜL, Mehmet Uğraş, Türk Mukavemet Teşkilatı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir 2016.
• AKGÜN, Sibel, Türk Mukavemet Teşkilatı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2009.
• BALYEMEZ, Mehmet, İngiliz Yönetimi Döneminde Kıbrıs Türklerinin Siyasi Örgütlenmeleri (1923-1960), Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2017.
• CANKUT, Ayhan, Kıbrıs Türkünün Varoluş Mücadelesi (Türk Mukavemet Teşkilatı ve Faaliyetleri), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2006.
• ÇALIŞKAN, Murat, The Development of Inter-Communal Fighting in Cyprus: 1948-1974, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2012.
• KASAPOĞLU, M.Can, Kıbrıs’ta Yerel Bir Mukavemet Örgütü Olarak Türk Mukavemet Teşkilatı’nın (TMT) İncelenmesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2008.
• MUTLU, Hasan, Kıbrıs Türk Mukavemet Teşkilatı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007.
• SAVVİDES, Petros, The Operation of Underground Armed Movements in Cyprus and their Influence on the Transition of a Colony into a Republic, 1955-1963, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Glasgow 2007.
• SEÇMEN, Abdullah, 1955-1974 Sürecinde Kıbrıs’ta İstihbarat Faaliyetleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2017.
• SOLAKOĞLU, Özgür, Türk Mukavemet Teşkilâtı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2004.
• ZİROS, Apostolos Dimitri, Cyprus in the United Nations Debates since 1950, Basılmamış Doktora Tezi, Georgia 1969.
• Denktaş, Rauf R., Karkot Deresi, İstanbul 2005.
• Evre, Bülent, Kıbrıs Türk Milliyetçiliği: Oluşumu ve Gelişimi, Lefkoşa 2004.
• Foley, Charles (ed.), The Memoirs of General Grivas, London 1964.
• Gazioğlu, Ahmet C., İngiliz Yönetiminde Kıbrıs III (1951-1959), Enosise Karşı Taksim ve Eşit Egemenlik, Bugünlere Gelmek Kolay Olmadı (2), Lefkoşa 1998.
• Gazioğlu, Ahmet C., İngiliz Yönetiminde Kıbrıs II (1878-1952), Enosis Çemberinde Türkler, Bugünlere Gelmek Kolay Olmadı (1), Lefkoşa 2000.
• Gazioğlu, Ahmet C., Direniş Örgütleri, Gençlik Teşkilatı ve Sosyo-Ekonomik Durum (1958-1960), Bugünlere Gelmek Kolay Olmadı (4), Lefkoşa 2000.
• Gürel, Şükrü S., Kıbrıs Tarihi (1878-1960), Kolonyalizm, Ulusçuluk ve Uluslararası Politika 1, Ankara 1984.
• Gürel, Şükrü S., Kıbrıs Tarihi (1878-1960), Kolonyalizm, Ulusçuluk ve Uluslararası Politika 2, İstanbul 1985.
• Keser, Ulvi, Kıbrıs’ta Yeraltı Faaliyetleri ve Türk Mukavemet Teşkilâtı (1950-1963), İstanbul 2007.
• Keser, Ulvi, Çanakkale Esirleri, Ermeni Doğu Lejyonu, Milli Mücadele, Dr. Behiç Bey, EOKA, Türk Mukavemet Teşkilatı, KTKF, Megali İdea, Ermeniler, 20 Temmuz 1974 ve Annan Planı’nda Dünden Bugüne Kıbrıs (1913-2013), Ankara 2013.
• Sanver, Ahmet, Kıbrıs Türk Mukavemet Teşkilatı, Türkiye Cumhuriyeti Özel Harp Dairesi, TMT ve ÖHD Anılarım, Lefkoşa 2015.
• Tayhani, İhsan, Tanıklarıyla Kıbrıs Türk Milli Mücadelesi, Ankara 2009.
• Uçarol, Rifat, 1878 Cyprus Dispute and Ottoman-English Agreement (Handover of the Island to the British), Lefkoşa 2000.
• Zia, Nasim, Kıbrıs’ın İngiltere’ye Geçişi ve Adada Kurulan İngiliz İdaresi, Ankara 1975.
• Balyemez, Mehmet, “TMT’nin Kuruluş Tarihi Hakkında KKTC’de Yanlış Oluşan Kamusal/Toplumsal Hafıza (İngiliz Arşiv Belgeleri Işığında)”, Turkish Studies, History, 13/16 (2018), s. 35-53.
• Ölçekçi, Haluk, “TMT’nin Toros’u ve Kıbrıs’ta Direnişin Şifreleri”, Asia Minor Studies-International Journal of Social Sciences, 2 (2014), s. 99-111.
• Tamçelik, Soyalp, “Türk Mukavemet Teşkilâtı’nın (T.M.T.) Bazı Özellikleri”, s. 1-9, https://avesis.gazi.edu.tr/soyalp (18.08.2020).
• Yalçın, Emruhan, “Kıbrıs’ta Türk Mukavemet Teşkilatı ve Rauf Denktaş”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 58 (2016), s. 279-301.
• Yüksel, Dilek Yiğit, “Kıbrıs Türk Milli Mücadelesi (1914-1958)”, ÇTTAD, VIII/18-19 (2009), s. 161-184.
• Yüksel, Dilek Yiğit, “Kıbrıs’ta Yaşananlar ve Türk Mukavemet Teşkilatı (1957-1964)”, AAM Derg., 34 (2)/98 (2018), s. 311-376.