Azerbaycan Karabağ Hanlığı: Ağabeyim Ağa'nın Sosyo-politik Faaliyeti

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 50 - 68, 28.03.2022

Zahra Ganiyeva

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1051268

Cited By: 1

Öz

Çağdaş dönemde Azerbaycan kadınları ailenin ve ocağın sadık koruyucularıdır. Azerbaycan kadınının cesur, namuslu, zeki ve kültürlü örneği halkın yüzüdür.Türk kadını, siyasi ve ekonomik ilişkilerde, devlet yönetiminde söz sahibi olmuştur.18. yüzyılın sonu 19. yüzyılın başlarında Azerbaycan tarihinde derin iz bırakan Karabağ hanlığını, Karabağ hanı İbrahimhalil hanın (1726-1806) faaliyetini ve kızı Ağabeyim ağanın (Gacar şahlarından Feteli şahın sarayında yaşamış ve onun eşi olmuştur) hayatını incelemek tarihsel açıdan öneme sahiptir.
18. yüzyılın ortalarında, Afşar İmparatorluğu`nun kurucusu Azerbaycan imparatoru Nadir Şah Afşar`a suikast düzenlendi ve öldürüldü. Azerbaycan topraklarında ise (kuzey-güney) bağımsız hanlıklar kuruldu. Rusya`nın müdahalesi sonucunda bu hanlıklar birbirleriyle çatışmış ve bir kısmı Rusya`nın etkisi altına girmiştir. Bu çalışmada İbrahimhalil hanın saray ihtilaflarını sona erdirmesi ve bağımsız hükümdar olarak Karabağ`ı yönetmesi, yaptığı çalışmalar, genel olarak adil bir hükümdar olması ve ilgili dikkat çeken hususlar incelenmektedir.
Özellikle hanın kızı Agabeyim ağadan konuşurken kendisinin seleflerinden söz edilmesi dikkat çekicidir. Tarihi kronolojik sırayı takip ederek, Azerbaycan yazılı anıtı olan Kitabi Dede Korkut destanından başlayarak Sara Hatun, Tuti Bike ve diğer kadınlar, sosyo-politik yaşamda önemli bir rol oynamışlardır. Agabeyim ağa, aynı zamanda Karabağ hanlığı ile Gacar devleti arasındaki bozulan ilişkileri yumuşatmada da stratejik bir konuma sahipti. Agabeyim ağanın zeki, politik tavrı kendisini kıskanan bazı saray hanımlarından ayırıyordu. Günümüzde Şuşa ve Karabağ`ın sembolü olarak kabul görülen Harıbülbül hikayesi de makalede etkili bir şekilde anlatılan ve zamanla uyuşan konulardan biridir.
Ağabeyim ağa ilgili bilgi edinirken Azerbaycan`da yapılan araştırmalara ve yayınlanmış literatüre başvurulmuştur. Çalışmada Ağabeyim ağanın sosyo-politik faaliyetlerinin yanı sıra, onun kıyafetlerini örnek alarak Karabağ`ın milli kadın kıyafetleri incelenmiştir. Halk kıyafetlerinin türü, renkliliği ve çeşitliliği dönemin tarihi ve kültürel yaşamını yansıtmaktadır.

Anahtar Kelimeler

kadın, Karabağ, tarih, hanlık, yönetim, Gacar, devlet, Azerbaycan

Karabakh Khanate of Azerbaijan: Socio-political activity of Aghabeyim Agha

Öz

In modern times, Azerbaijani women are loyal protectors of the family and the hearth. The example of courageous, zealous, intelligent and cultural Azerbaijani woman represents its people. Turkic women have played a role in political and economic relations, ruling of the state. The topic is historically relevant on the basis of research of Karabakh khanate, which left a deep mark on the history of Azerbaijan in the late 18th and early 19th centuries, the activities of the ruler Ibrahimkhalil khan (1726-1806) and the lfe of his daughter Aghabeyim agha, who got married to Fath-Ali Shah Gadjar and lived in his palace.
In the middle of the 18th century, the Azerbaijani emperor Nadir Shah Afshar, the founder of the Afshar Empire, was assassinated, and independent khanates were established in the territory of Azerbaijan (north-south). As a result of the intervention of Russia, these khanates clashed with each other, and some of them were influenced by that intervention.
The study examines interesting facts on how Ibrahimkhalil Khan ruled Karabakh independently ending palace conflicts, on his activities being kind and fair ruler. In particular, when talking about the khan's daughter Aghabeyim agha, it is noteworthy that her predecessors were mentioned. Thus, following the historical chronological sequence, starting from the epos "Kitabi - Dada Gorgud", a written monument of Azerbaijan, women such as Sara Khatun, Tuti Bika and others played an important role in socio-political activities.
Aghabeyim agha also had a strategic role in softening the tense relations between the Karabakh khanate and the Gajar state. Her clever, political demeanor distinguished her from some envious court ladies. The story of Kharibulbul, a symbol of Shusha and Karabakh, is one of the most effective and time-honored features of the article. The researches and the published literature about Aghabeyim agha were referred to. In addition to the socio-political activities of Aghabeyim agha, the study examines the national women's clothing of Karabakh in the image of her clothes. The variegataion and diversity of national clothes reflect the historical and cultural life of the period.

Anahtar Kelimeler

woman, Karabakh, history, khanate, government, Gajar, state, Azerbaijan

Kaynakça

• Abdullaev G.B. Azerbaijan in the 18th century and the relations with Russia. И3-B0 AH A3ep6. SSR, Baku, 1965, 621 pp., 87
• Elm newspaper, № 6, February 12, 2021, ANAS, body of the Presidium, page 8
• F.İ.Valiyev, G.S.Abdulova. Karabakh clothes. Katalog. – Baku, Science Development Fund under the President of Azerbaijan, 2016. p 352.
• History of Azerbaijan. In 7 volumes. Volume III (XIII-XVIII centuries) 2007. 6)
• Huseynov Yunis - Doctor of Philosophy in History Karabakh. Baku, 2018, 336 pages, p. 27
• Karabakhnames. Book I Baku, “East-West” 2006, 216 pages. S 214
• Karabakhnames. Book III Baku, “East-West” 2006, 248 pages, p. 112
• Karabakh. Baku. "Chashyoglu". 2004, 218 p
• Mehdi Bamdad Biographies of prominent Iranian personalities, Tehran, Volume I, p.12).
• Morier James Second trip. Tehran, Tus Publishing House, 1386 (2007), p. 213-214)
• Mustafazade Tofiq. Karabakh khanate. Baku - «Sabah» - 2009 p.333
• Nuruqizi Sevinj. Aghabeyim agha. Baku, “Aspoligraf”, 2010, 16 pages. P 6-7
• Ontology of Azerbaijani women poets. Baku, Eurasia Press, 2005, 256 pages.
• Pakravan Amina Abbas Mirza and Azerbaijan. Baku: “Qanun", 2007, page 31.
• Qajar Genghis. Qajars Baku, Shusha publishing house, 2008, 67
• Shukurzade E. Formation of Kapabakh khanate. // NAII, f. 1, op. 4, inv. 1353.243, 244
• Vaqif M.P. Works, Baku, Writer, 1988 p 67
• http://www.kitabal.az/book.php?book=9005