TBMM Arşiv Kayıtlarına Göre Cumhuriyet Dönemi Bitlis Milletvekilleri ve TBMM Faaliyetleri (1923–1950)

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 980 - 1020, 30.09.2022

Suat Özdağ

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1139893

Cited By: 1

Öz

Bitlis, tarihi geçmişi ve kültürel değerleriyle Anadolu’nun önemli medeniyet merkezlerinden biridir. Bu nedenle şehrin tarihinin her dönemini araştırmak ve aydınlatmak hem Bitlis iline hem de “Tarih bilimine” önemli katkılar sunacaktır. Yerel tarih çalışmaları, bölgesel ve ulusal tarih çalışmalarına önemli kaynaklar ve faydalar sağlamaktadır. Tarih boyunca önemli bir yerleşim yeri olan Bitlis’in Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren sahip olduğu siyasi yaşam alanının ve bu alanda siyaset yapan kadroların gayretleri toplumsal dönüşüm açısından büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmayla Bitlis’in Cumhuriyet Dönemi siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel gelişim süreci, şehri temsil eden milletvekilleri ve yaptıkları faaliyetler çerçevesinde değerlendirmeyi amaçladık. Cumhuriyet döneminde ülke yönetimine egemen olan siyasi kadroların hem yerel hem de ulusal düzeyde hangi siyasal, sosyal, ekonomik ve kültürel tabana dayandıklarının ortaya konulması önemlidir. Genel olarak ülkenin, yerel olarak temsil ettiği şehrin, planlanmış hedefler istikametinde ilerlemesi ve gelişmesi milletvekillerinin becerileriyle yakından alakalıdır. Bu çalışmada Bitlis ilini Cumhuriyet Döneminde (1923-1950) TBMM’de temsil eden milletvekillerinin özgeçmişi ve Meclis faaliyetleri araştırılarak, Bitlis’in bu dönemde TBMM’deki temsil durumu, seçilen kişiler, yapılan çalışmalar ve yaşanan olaylar incelenmiş olup şehrin siyasi ve toplumsal tarihi açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca milletvekillerinin bölgesel ve ulusal sorunları çözme konusundaki yaklaşımları ve faaliyetleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Arşiv kaynakları ışığında hazırlanan bu çalışmada, betimleyici yöntemsel yaklaşım benimsenmiş olup Cumhuriyet Döneminde Bitlis milletvekillerinin biyografileri ve meclis faaliyetleri kronolojik sıraya göre ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Milletvekillerinin özgeçmişlerine ait bilgilere TBMM Arşivinde yer alan sicil dosyaları, Tercümanı Hal Varakaları ve TBMM yayınları olan Türk Parlamento Tarihi (ilk 8 cilt) isimli kitaplardan ulaşılmıştır. Vekillerin seçim mazbataları yine TBMM arşivinden, Genel Kuruldaki çalışmalarına ise Zabıt Cerideleri taranarak elde edilmiştir. Milletvekillerinin diğer siyasi çalışmalarına ulaşmak için Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi’ndeki Bitlis ile ilgili elde edilen belgelerden yararlanılmıştır. Bu çalışmada arşiv kayıtlarından elde edilen belgeler ışığında milletvekillerinin biyografileri ve yaptıkları çalışmalar ortaya konulmuştur. Ayrıca literatür taraması yapılarak konumuza katkı sağlayacak diğer araştırma eserleri de incelenip makale oluşturulmuştur. Çalışma sonucunda Cumhuriyet Döneminde TBMM’de (TBMM 2-3-6-7-8. Dönemler) Bitlis’i 12 milletvekilinin temsil ettiği görülmüştür. Bu milletvekillerinden Muhittin Nami Bey (2. ve 3. Dönemler) ve Muhtar Ertan (7. ve 8. Dönemler) ikişer dönem vekillik yapmışlardır. Gelinen noktada ele alınan çalışma döneminde Bitlis milletvekilliği görevini ifa eden 10 faklı vekilin özgeçmişi ve meclis çalışmaları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bitlis, Meclis, Cumhuriyet Dönemi, Milletvekili, Biyografi.

Bitlis Deputies and Their Activities in the The Republican Period According to the Archival Records of The Grand National Assembly of Turkey (1923–1950)

Öz

Bitlis is one of the important civilization centers of Anatolia with its historical background and cultural values. For this reason, researching and lighting every period of the city's history will make significant contributions to both the province of Bitlis and the "Historical Science". Local history studies provide important resources and benefits to regional and national history studies. The political living space of Bitlis, which has been an important settlement throughout history, since the first years of the Republic, and the efforts of the cadres engaged in politics in this area are of great importance in terms of social transformation. With this study, we aimed to evaluate the political, social, economic and cultural development process of Bitlis in the Republican Period, the deputies representing the city and their activities. It is important to reveal the political, social, economic and cultural bases of the political cadres who dominated the country's administration in the Republican era, both at the local and national level. In general, the progress and development of the country, the city it represents locally, in line with the planned targets is closely related to the skills of the deputies. In this study, the background of the deputies who represented the city of Bitlis in the Turkish Grand National Assembly during the Republican Period (1923-1950) and the activities of the Parliament were investigated, the representation status of Bitlis in the Grand National Assembly of Turkey in this period, the people elected, the studies and events were examined, and the political history of the city was tried to be explained. In this study, prepared in the light of archive sources, the biographies and parliamentary activities of the Bitlis Deputies in the Republican Period were discussed in detail in chronological order. Information on the biogrrhys of the deputies was obtained from the registry files in the TBMM Archive, the Translator Hal Warakas and the Turkish Parliament History (first 8 volumes), which are the publications of the Turkish Grand National Assembly. The election records of the deputies were obtained from the archives of the Grand National Assembly of Turkey, and their work in the General Assembly was obtained by scanning the Minutes. In order to reach the other political works of the deputies, the documents related to Bitlis in the Presidency Republic Archive were used. In this study, the biographies of the deputies and their studies were revealed in the light of the documents obtained from the archive records. In addition, by making a literature review, other research works that will contribute to our subject have been examined and an article has been created. As a result of the study, it was seen that 12 deputies represented Bitlis in the Grand National Assembly of Turkey (Parliament 2-3-6-7-8. Periods) in the Republican Period. Muhittin Nami Bey (2nd and 3rd Terms) and Muhtar Ertan (7th and 8th Terms) from these deputies served as deputies for two terms each. At this point, the curriculum vitae and parliamentary studies of 10 different deputies who served as Bitlis Deputy during the study period were examined.

Anahtar Kelimeler

Bitlis, TBMM, Republican Period, Member of Parliament, Biography.

Kaynakça

• A. TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLIĞI DEVLET ARŞİVLERİ BAŞKANLIĞI CUMHURİYET ARŞİVİ (BCA).
• B. GENELKURMAY ASKERÎ TARİH VE STRATEJİK ETÜT (ATASE) BAŞKANLIĞI ARŞİVİ
• C. TBMM ARŞİVİ: Albümler, Dosyalar, Zabıt Cerideleri
• Araştırma ve İnceleme Eserler, İnternet Siteleri