Beyşehir Eşrefoğlu Camii’nde Gerçekleştirilen Onarımların ICOMOS IWC 2017 Prensipleri Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 866 - 903, 30.09.2022

Süheyla Koç Deniz Mazlum

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1165231

Öz

Türkiye’de ahşap mimarlık mirası, tarz ve teknik olarak çok çeşitlilik göstermektedir. Geçmişi 13. yüzyıla kadar uzanan ve daha çok İç Anadolu Bölgesi’nde bulunan geleneksel ahşap direkli camiler, Türk mimarlık tarihi açısından büyük bir öneme sahip olmalarına rağmen, ayrıntılı araştırmalara konu olmamıştır. Bu kapsamda, Türkiye’deki en büyük ve en eski ahşap direkli cami olarak kabul edilen Beyşehir Eşrefoğlu Camii örnek yapı olarak seçilmiştir. 13. yüzyılın sonlarında inşa edilen cami, hem yapım tekniğinin detayları, hem de uzun tarihi boyunca uygulanan onarım çalışmaları sayesinde özgünlüğünü büyük ölçüde koruyarak sağlam bir biçimde günümüze ulaşmıştır. Bu çalışmada, öncelikle, ahşap mimarlık mirasının incelenmesi için bir metodoloji önerilmiştir. Bu makalede metodoloji kapsamında yer alan analizlerden biri ele alınarak, yapıda farklı dönemlerde gerçekleştirilen onarım çalışmalarının saptanıp değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Değerlendirme kriteri olarak, uluslararası kabul görmüş ve uygulanması tavsiye edilen ICOMOS Ahşap Komitesi’nin 2017’de yayınlanan ilkeleri baz alınmıştır. Bu ilkeler göz önünde bulundurularak onarım tarihinin incelenmesi ve saptanan farklı dönemler, aynı zamanda koruma yaklaşımlarına ilişkin değişen algı ve tutumları da göstermektedir. Değerlendirme sonuçları, hangi dönemdeki uygulamaların başarılı, hangilerinin başarısız olduğunu ve bunun altında yatan sebepleri göz önüne sermektedir. Onarım tarihi ve yapılan uygulamaların, güncel kriterler ışığında değerlendirilmesi geleneksel koruma tekniklerinin tespitinde kullanılabileceği gibi, onarım tarihinin koruma kararları alınırken daha kapsamlı incelenmesi daha başarılı onarım sonuçları elde edilmesine büyük katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahşap direkli camiler, koruma ve onarım, metodoloji, ICOMOS Ahşap Komitesi (IIWC) 2017 Prensipleri, Beyşehir Eşrefoğlu Camii

The Evaluation of Repairs Executed in Beyşehir Eşrefoğlu Mosque in Consideration of IIWC 2017 Principles

Öz

The architectural heritage of wood in Turkey is very diverse in terms of style and technique. Although the traditional wooden pillar mosques, which date back to the 13th century and are mostly found in the Central Anatolia Region, have a great importance in terms of Turkish architectural history, they have not been the subject of detailed research. In this context, Beyşehir Eşrefoğlu Mosque, which is considered to be the largest and oldest wooden pillared mosque in Turkey, has been chosen as an exemplary structure. The mosque, which was built in the late 13th century, survived, almost intact, thanks to both the details of the construction technique and the repair works implemented during its long history. In this study, first of all, a methodology for the study of the architectural wooden heritage is proposed. In this article, it is aimed to determine and evaluate one of the analyzes within the scope of the methodology and the repair works carried out in different periods in the structure. The evaluation criteria are based on the principles of the ICOMOS Wood Committee, published in 2017, which are internationally accepted and recommended to be implemented. These different periods also show the changing perceptions and attitudes on conservation approaches. The results of the evaluation reveal which period the applications were successful and which ones were unsuccessful and the underlying reasons for this. While the evaluation of the repair history and the practices in the light of current criteria can be used to determine traditional conservation techniques, a more comprehensive examination of the repair history when making conservation decisions will make a great contribution to achieving more successful repair results.

Anahtar Kelimeler

Wooden pillared mosques, preservation, repair, IIWC 2017 Principles, Beyşehir Eşrefoğlu Mosque

Kaynakça

• Akok, Mahmut, “Konya Beyşehri’ndeki Eşrefoğlu Camii ve Türbesi, Türk Etnografya Dergisi, Sayı XV, Ankara, 1976.
• Akyurt, Yusuf, “Beyşehir Kitabeleri ve Eşrefoğlu Camii ve Türbesi”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, Sayı 4, 1940.
• Alperen, Bilal Bülent, Beyşehir ve Tarihi, Konya, 2001.
• Çaycı, Ahmet. Eşrefoğlu Beyliği Dönemi Mimari Eserleri, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Başkanlığı VI. Dizi - Sayı 68, Ankara, 2008.
• Efe, İsmail, Eşrefoğlu Camii ve Külliyesi Beyşehir, Konya, 2012.
• Erdemir, Yaşar. Beyşehir Eşrefoğlu Süleyman Bey Camii ve Külliyesi, Konya B. Vakfı Yayınları, Konya, 1999.
• Kızıltan, Ali, Anadolu Beyliklerinde Camii ve Mescitler, İstanbul, 1958.
• Koç, Süheyla; Mazlum, Deniz. “Conservation Model for Wooden Mosques in Turkey: Case Study of Beysehir Esrefoglu Mosque,” New Horizons in the Conservation of Wooden Built Heritage 21st IIWC Symposium, York 2018 Proceedings, 2018, s.128-137.
• Konyalı, İbrahim Hakkı, Abideleri ve Kitabeleriyle Beyşehir Tarihi, Erzurum, 1991.
• Muşmal, Hüseyin. “Eşrefoğullarından Günümüze Beyşehir Kent Merkezinin Demografik Gelişimi”, Uluslararası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Tarihi, Kültürü ve Medeniyeti Sempozyumu 1-Eşrefoğulları Beyliği, Necmettin Erbakan Üniversitesi Kültür Yayınları 30, s. 607-626, 2018.
• Serafini, Anna; Riggio, Mariapaola & C. González-Longo. “A database model for the analysis and assessment of historic timber roof structures”, International Wood Products Journal, 8: sup1, 3-8, 2017. DOI: 10.1080/20426445.2016.1232929