Appearance of Tank Culture in Türkiye (1932-1945)

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: Dr. Mahmut Kırkpınar'a Armağan, 1509 - 1548, 29.12.2022

Zeynep Erbaş , Selma Göktürk Çetinkaya

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1200665

Öz

The concepts of peace and security, which are the main products of the ontology of war, made it possible to include the clause of fighting for peace in the manuals of the armed forces. The transformation of the army institution into a large technical and commercial market enabled the existing perception to be grounded by feeding it in the 20th century. The Second World War, which built the order of military technical transformation, started the school of armored units within the land forces. The Turkish Armed Forces, which has come of age in land wars, has tried to respond to the militarist and political stances of its contemporary states by closely following the fashion of armored troops in new land wars. In the study, Turkey's first organizational process in the field of armored troops before and during the Second World War was discussed; The conferences, memoirs and articles written by the tank officers of the period were examined; It has been tried to obtain information from the first source by giving place to the columns and personnel interviews in the press organs. While examining the maneuvers carried out, the institutions opened for tank training, the training curriculum and the social lives of the tanker candidates; Statements by Lieutenant Colonel Max Braun, a foreign military expert and German spy, about Turkish tanking were also taken into account. The Kırıkkale MKE 1943 model, the first domestic tank project designed by Turkey's first metallurgical engineer Selahattin Şanbaşoğlu and his team, was mentioned and the effects of this new class on the military and social base were tried to be explained.

Anahtar Kelimeler

World War Two, Turkish Land Forces, Armored Troops.

Tank Kültürünün Türkiye’de Tezahürü (1932-1945)

Öz

Savaş ontolojisinin temel ürünleri olan barış ve güvenlik kavramları, silahlı kuvvetlerin talimnamelerinde barış için savaşmak maddesinin yer almasını sağlamıştır. Ordu kurumunun büyük bir teknik ve ticaret pazarına dönüşmesi, 20. yüzyılda mevcut algının beslenerek temellenmesine imkân vermiştir. Askerî teknik dönüşümün tertibini inşa eden İkinci Dünya Savaşı, kara kuvvetleri içerisinde zırhlı birlikler ekolünü başlatmıştır. Kara savaşları konusunda rüştünü ispat eden Türk Silahlı Kuvvetleri, yeni kara savaşlarındaki zırhlı birlikler modasını yakından takip ederek çağdaşı olduğu devletlerin militarist ve politik duruşlarına cevap vermeye çalışmıştır. Çalışmada İkinci Dünya Savaşı öncesi ve savaş döneminde Türkiye’nin zırhlı birlikler alanındaki ilk teşkilatlanma süreci ele alınmış olup; dönemin tank subaylarının kaleme aldığı konferans, hatırat ve makaleleri incelenmiş; basın organlarında yer verilen köşe yazıları ve personel röportajlarına yer verilerek birinci kaynaktan bilgi edinilmeye çalışılmıştır. Gerçekleştirilen manevralar, tank eğitimi için açılan kurumlar, eğitim müfredatı ve tankçı adaylarının sosyal yaşantıları irdelenirken; yabancı askerî uzman ve Alman casusu olan Yarbay Max Braun’un Türk tankçılığı hakkında verdiği demeçler de göz önüne alınmıştır. Türkiye’nin ilk metalürji mühendisi Selahattin Şanbaşoğlu ve ekibinin tasarladığı ilk yerli tank projesi Kırıkkale MKE 1943 modelinden bahsedilerek savaş endüstrisi alanındaki gelişmelere değinilmiştir. Çağdaş çalışmalara da yer verilerek, yeni sayılan bu sınıfın çoğunlukla ele alınan siyasi ve ekonomik çerçevede anlatımı dışında askerî, sosyolojik ve toplumsal tabanda oluşturduğu etkileri açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İkinci Dünya Savaşı, Tank, Türk Kara Kuvvetleri, Zırhlı Birlikler, World War Two, Turkish Land Forces, Armored Troops.

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi T.C. Resmi Gazete, “Türkiye Cumhuriyeti ile Fransa Cumhuriyeti ve İngiltere Krallığı arasında Ankara’da İmzalanan Üç Taraflı Yardım Muahedesi ile Merbutlarının Tasdikine Dair Kanun”, Sayı: 4357, 9 Kasım 1939. Gazeteler Abidin Daver, “Milletin Bütün Kuvvet Kaynakları Harbe Hazırdır”, Cumhuriyet, 20 Kasım 1935. Abidin Daver, “İtalyan Tankları Fransız Tanklarından Daha Seridir”, Cumhuriyet, 23 Kasım 1935. Cemal Kutay, “Atatürk’ün Manevra Sahasında Teftişleri”, Ulus, 18 Ağustos 1937. Cemal Kutay, “Atatürk ve Türk Askeri”, Ulus, 18 Ağustos 1937. Falih Rıfkı Atay, “Manevralar”, Ulus, 22 Ağustos 1937. Şanlı Ordumuzun Büyük Trakya Manevraları”, Cumhuriyet, 09 Eylül 1937. Tank Okulunun İlk Mezunlarına Törenle Diplomaları Dağıtıldı”, Ulus, 18 Şubat 1944. “Tank, Muharebe Meydanının Kraliçesi Olacak mı?”, Cumhuriyet, 09 Nisan 1936.
• Kitap ve Makaleler Akıncılar, F. “Süvarinin Lüzum ve Ehemmiyeti, Motörlü Vasıtalarla Mukayesesi, Ordu Süvarisi, Vazifeleri ve Sevk ve İdaresi”, Askerî Mecmua Dergisi (1938), s. 662-705. Alkoç, Celâl, “Muhtelif Ordularda Tankların Kullanılmasına Dair Esaslar”, Askerî Mecmua Dergisi 121/XII (1941), s. 331-351. Alkoç, Celâl, Çevik “Tümenlerin Kuruluşları Üzerine Bir İnceleme”, Askerî Mecmua Dergisi 110/IX (1936), s. 610-616. Altay, Fahrettin, Üçüncü Gazze ve Kudüs Savaşları Hatıraları, İstanbul 1967. Baş, Fatih, “Tankların Çağı”, Atlas Tarih Dergisi 73 (2022), s. 72-79. Booth, Owen ve John Walton, Fotoğraflarla II. Dünya Savaşı, çev. Selçuk Uygur, İstanbul, 2013. Caplan, Jane, Hitler Almanyası 1933-1945, çev. İdem Erman, İstanbul, 2012. Coombs, Benjamin “British Tank Production and the War Economy, 1934-1945: Important Considerations for Industry”, History of Global Arms Transfer, 5 (2018), s. 3-18. Çifci, Erhan, Şark Cephesi’nden Kore’ye Bir Türk Generali: Tahsin Yazıcı’nın Askerlik Serüveni, İstanbul 2015. Çifci, Erhan, Tümgeneral Tahsin Yazıcı’nın Askerî Kariyeri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014. Demirer, Mehmet Akif, İkinci Dünya Savaşı ve Sonrasında Türkiye. Ankara 2015. Eberle, Henrik ve Matthias Uhl, Hitler Kitabı, çev. Mustafa Tüzel, İstanbul, 2015. Engin, Teoman, Türk Ordusunda Zırhlı Birlikler, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale 2007. Forcyzk, Robert, Erich von Manstein, çev., Selçuk Uygur, İstanbul 2022. Harp Akademileri Tarihçesi (1848-1991), İstanbul 1991. Hart, Basil Liddell, İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev. Kerim Bağrıaçık, İstanbul 2018. Kiper, Mahmut, “Fabrikalar Kuran Fabrika Kardemir ve Türkiye Cumhuriyeti Demir Çelik Öyküsü.” TMMOB Makina Mühendisleri Odası Eskişehir Şubesi (2009), s. 38-48. Kiper, Mahmut, “Paydossuz Bir Yaşam: Selahattin Şanbaşoğlu”, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Metalurji Mühendisleri Odası, s. 18-26. Korkmazcan, Nezihe Selcen, İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Diplomasisi, Ankara, 2018. Köroğlu, Ömer, İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Askeri Durumu ve Savaş Dışı Politikası, Doktora Tezi, Ankara 2011. Özdemir, Behçet, Tek Tank’tan Zırhlı Ordu’ya, Ankara 1964. Özkaya, Ahmet Sefa, Türk Askerî Kültürü, ed. Ahmet Sefa Özkaya, İstanbul 2019. Özlü, Hüsnü, “İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’ye Gelen İngiliz Heyetleri İle Yapılan Görüşmeler ve İngiltere’den Alınan Askerî Yardımların Sonuçları”, Atatürk Dergisi Sayı 2/II (2013), s. 57-105. Turhal, Abdullah, Türk Ordusunun İlk Tankı: T-26-B “Seyyar Çelik Kale”, Ankara 2020. Türkçe Sözlük, Ankara 2011. Uğur Özcan, II. Dünya Savaşı Sırasında TSK’da Lojistik Sistem ve Lojistik Faaliyetler, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014. Uyar, Mesut, Dünya Askerî Tarihi, İstanbul 2020. Ünüvar, V. “Süvari Tarihinin Son Faslı,” Askerî Mecmua Dergisi 118/XI (1940), s. 560-565. Yüceer Nâsır ve Çağrı Yüceer. Atatürk Ansiklopedisi. “Trakya Manevralarında Atatürk” maddesi. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/Trakya_Manevralar%C4%B1nda_Atat%C3%BCrk Erişim: 03.04.2022. Zaloga, Steven J. “Polish anti-Tank Defense and the 1939 Campaign”, The Polish Review, 34/III (1989), s. 249-256. Zuvin, Abdullah, 1964-1965 Kış Konferansları – Teksir Metin. Ankara: Zırhlı Birlikler Okulu Eğitim ve Tümen Komutanlığı, 1969. Мakarov. V.G. ve Hristofarov. V.S., Generalı İ Офицеры Ofitseri Vermahta ... 1944-1951, Моskova, 2019.