Gold Smuggling from Istanbul during the War and Armistice Years

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: Dr. Mahmut Kırkpınar'a Armağan, 1549 - 1565, 29.12.2022

Ömer Erden

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1201098

Öz

The gold reserves of the countries are an important resource for difficult times. Because gold is always a valuable trading tool in international trade. This is also the case in wartime. The Ottoman State banned the export of this commodity on October 22, 1914 in order to preserve the gold stock in the country during the First World War. However, due to the exchange rate difference, gold smuggling became a profitable business for those engaged in this business. Since it was more difficult to control this profiteering during the war, gold smuggling from Istanbul reached great proportions. Foreigners smuggled large amounts of gold from this city during the Armistice period when Istanbul was under the control of the Entente Powers. The smuggling through foreign banks and post offices caused great damage to the Ottoman economy. Between 1914 and 1922, seventy-five percent of the gold stock in the country decreased. Gold smuggling had a significant impact on this decrease.

Anahtar Kelimeler

Istanbul, gold, smuggling, armistice.

Savaş ve Mütareke Yıllarında İstanbul’dan Yapılan Altın Kaçakçılığı

Öz

Ülkelerin sahip oldukları altın stoku özellikle zor zamanlar için önemli bir güvencedir. Zira altın uluslararası ticarette her zaman değerli olan bir alışveriş aracıdır. Bu durum savaş zamanlarında da böyledir. Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı’nda ülkedeki altın stokunu muhafaza etmek için bu emtianın dışarı çıkışını 22 Ekim 1914’te yasaklamıştır. Ancak aradaki kur farkından dolayı altın kaçakçılığı, bu işle uğraşanlar için oldukça karlı bir hale gelmiştir. Savaş zamanında bu vurgunculuğu kontrol etmek daha zor olduğu için İstanbul’dan yapılan altın kaçakçılığı büyük boyutlara ulaşmıştır. Mütareke döneminde de İstanbul’un İtilaf Devletlerinin kontrolünde olmasından yararlanan yabancılar, bu şehirden büyük miktarlarda altın kaçırmışlardır. Yabancı banka ve postaneler aracılığı ile yapılan bu kaçakçılık Osmanlı ekonomisine oldukça zarar vermiştir. 1914-1922 yılları arasında ülkedeki altın stokunun yüzde yetmiş beşi erimiştir. Bu azalışta altın kaçakçılığının önemli etkisi olmuştur.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Altın, kaçakçılı, Mütareke, Istanbul, gold, smuggling, armistice.

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 30.10/180-242—1-4; Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İ.MMS. 191-11-1
• B.O.A., İ.MMS. 191-11-4; BOA, DH.İ.UM.022.3.038.03; BOA, DH.İ.UM.EK.030.027.01; BOA, DH.İ.UM.020.13.04.26.04
• BOA, DH.İ.UM.020.13.04.26.03; BOA, DH.EUM.6.Şb.028.056.01; BOA, DH.EUM.6.Şb.028.056.02; BOA, MV. 214-93
• BOA, DH.İ.UM.022.3.038.01; BOA, DH.EUM. AYŞ.013.0106.01; BOA, DH.EUM. AYŞ.013.0106.01; BOA, DH.KMS.06.1.012.02
• BOA, DH.KMS.06.1.012.01; BOA, HR. SYS. 02583.012.01; BOA, HR. SYS. 02583.012.03; BOA, HR. SYS. 02583.012.04
• BOA, HR. SYS. 02583.012.07; BOA, HR. SYS. 02583.012.08; BOA, HR. İM.073.049.02; BOA, HR. İM.046.039.01
• Takvim-i Vekayi, 17 Zilhicce 1332/24 Teşrin-i evvel 1330.
• Düstur, C. VI, II. Tertib, Dersaadet Matbaa-i Amire, İstanbul 1334
• Meclis-i Ayan Zabıt Ceridesi, Devre 3, İçtima. 2, C.I, 7 Kanun-i sani 1331 (1915), TBMM Basımevi, Ankara 1990.
• Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre 3, İçtima Senesi. 2, C. I, 9 Teşrin-i Sani 1331 (1915), TBBM Basımevi, Ankara 1991.
• Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre 3, İçtima Senesi. 4, C. II, 21 Şubat 1334 (1918), TBBM Basımevi, Ankara 1991.
• Akyıldız, Ali, Para Pul Oldu Osmanlıda Kağıt Para, Maliye ve Toplum, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.
• Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, C.III, Kısım. IV, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
• Berkes Niyazi, 100 Soruda Türkiye İktisat Tarihi, C.II, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1975.
• Eagleton, Catherine, William Jonathan s vd., çev. Fadime Kahya, Paranın Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011.
• Eldem, Vedat, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, Türk Tarih kurumu Basımevi, Ankara 1994.
• Hançerlioğlu, Orhan, Ekonomi Sözlüğü, Remzi Yayınevi, İstanbul 1977.
• Kutoğlu, Ramazan, Türkiye Ekonomisi (1838-2010), Orion Kitapevi, Ankara 2015.
• Pamuk, Şevket, Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.
• Sahillioğlu, Halil, “Akçe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. II, İstanbul 1989.
• Serin, Vildan, Para Politikası (Tarihi Teorik Gelişmeler ve Türkiye Uygulaması), Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul 1987.
• Toprak, Zafer, İttihad-Terakki ve Cihan Harbi (Savaş Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik 1914-1918), Homer Kitapevi, İstanbul 2003.