Turkish Students Studying in Europe During the Second World War (1939-1940)

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: Dr. Mahmut Kırkpınar'a Armağan, 1244 - 1291, 29.12.2022

Nesrin Akkor

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1209918

Öz

The Ottoman State had begun to suffer defeats from the wars it entered into with the European states towards the end of the 17th century. The defeats he received brought with them great territorial losses. With the recognition that the main reason for the defeats was the lagging back from the states that were contemporaries, a number of reform movements were made. One of them was the sending of students abroad. This educational policy, which existed until the period of the collapse of the Ottoman Empire, was continued when the Republic of Turkey was established. With the regulations required by the conditions of the period, the application proceeded without interruption until the Second World War. With the beginning of the Second World War in 1939, the situation of Turkish students studying in different cities and institutions of the warring states aroused concern, because every region in the countries where they received education was a direct conflict zone. Due to the existing risks, students were asked either to be brought to Turkey or to be transferred to other countries so that their education would not be interrupted. While it is sometimes extremely difficult to move students even within the same country under the severe effects of the war, Turkey has made great efforts to keep its students abroad safe under these conditions. In this article, both the problems experienced by Turkish students abroad and the foreign education policy of Turkey between 1939 and 1940 will be discussed. In the study, Presidency Republic Archive, British and American Archives, local and foreign press and many research works were used.

Anahtar Kelimeler

Second World War, Study Abroad, Turkish Students

İkinci Dünya Savaşı Döneminde Avrupa’da Eğitim Alan Türk Öğrenciler (1939-1940)

Öz

Osmanlı Devleti, Avrupa devletleriyle girdiği savaşlardan 17. yüzyılın sonlarına doğru mağlubiyetler almaya başladı. Aldığı mağlubiyetler, büyük toprak kayıplarını beraberinde getirdi. Mağlubiyetlerin ana nedeni olarak çağdaşı olan devletlerden geri kalındığının kabul edilmesiyle, bir takım ıslahat hareketleri yapıldı. Bunlardan biri de yurtdışına öğrenci gönderimiydi. Osmanlı Devleti’nin yıkıldığı döneme kadar var olan bu eğitim politikası, Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda da devam ettirildi. Dönem şartları gereği ihtiyaç duyulan düzenlemelerle İkinci Dünya Savaşı’na kadar uygulama kesintisiz ilerledi. İkinci Dünya Savaşı’nın 1939 yılında başlamasıyla birlikte savaşan devletlerin farklı şehirleri ve kurumlarında eğitim gören Türk öğrencilerin durumları kaygı uyandırdı çünkü eğitim alınan ülkelerdeki her bölge, doğrudan çatışma alanıydı. Var olan risklerden dolayı öğrenciler ya Türkiye’ye getirilmek ya da eğitimleri kesintiye uğramasın diye başka ülkelere sevk edilmek istenmiştir. Savaşın ağır etkileri altında öğrencileri kimi zaman aynı ülke içerisinde bile hareket ettirmek son derece güçken Türkiye, işte bu şartlar altında yurtdışında bulunan öğrencilerini güvende tutmak için büyük çaba harcamıştır. Bu yazıda Türk öğrencilerin hem yurtdışında yaşadıkları sorunlar hem de Türkiye’nin 1939-1940 yıllarında izlediği yurtdışı eğitim politikası ele alınacaktır. Çalışmada Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi, İngiliz ve Amerikan Arşivleri, yerli ve yabancı basın ile birçok tetkik eserden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İkinci Dünya Savaşı, Yurtdışı Eğitim, Türk Öğrenciler, Second World War, Study Abroad, Turkish Students

Kaynakça

• The U.S. National Archives (TNAUS)
• TNAUS, 867.00-NAZİ/2, Turkish Press Comment on Dr. Goebbels’ Speech, 21 October 1937.
• TNAUS, 867.24/118, Equipment and Supplies; Turkish Army, 17 July 1939.
• TNAUS, 867.24/119, Armament and Ammunition Factory in Kirikkale, 24 July 1939)
• TNAUS, 867.42/78, Report, 9 March 1931.
• TNAUS, 867.42711/4, Report, 20 July 1933.
• TNAUS, 867.516-SUEMER/3, Soviet Russia and the Turkish Industrial Development, 25 April 1935.
• TNAUS, 867.00B/76, Turkish Students to Study in Russia, 17 February 1933.
• The National Archives / UK (TNA)
• TNA, CAB 79/6/59, Airborne attack on London, 14 September 1940.
• TNA, FO 371/23296, Facilities for Turkish Engineering Students to Learn English, 31 Mart 1939.
• TNA, FO 371/23296, Facilities for Turkish Engineering Students to Study in United Kingdom, 30 June 1939.
• TNA, FO 371/23296, Training of Turkish Naval Cadets in the United Kingdom, 13 March 1939.
• TNA, FO 371/23296, Training of Turkish Naval Officers, 10 January 1939.
• TNA, FO 371/23296, Training of Turkish Railway Engineering Students in the United Kingdom, 28 March 1939.
• TNA, FO 371/25015, Practical Training in Factories for Turkish Students Taking Engineering Courses in United Kingdom, 10 April 1940.
• TNA, FO 371/25015, Transfer of Turkish Engineering Students from the United Kingdom go Germany, 3 January 1940.
• TNA, FO 371/30166, Technical Training for Turks in the United Kingdom, 17 November 1941.
• TNA, FO 371/30166, Technical Training for Turks in the United Kingdom, 3 December 1941.
• TNA, FO 371/30166, Technical Training of Engineering and Constractor Students in England, 3 October 1941.
• TNA, PREM 3/69A, Belgium, 1940 May-1945 Jan.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA, 30-10-0-0/15-87-20.
• BCA, 30-10-0-0/59-397-3.
• BCA, 30-18-1-2/6-58-1.
• BCA, 30-18-1-2/7-61-6
• BCA, 30-18-1-2/82-21-11.
• BCA, 30-18-1-2/83-38-3
• BCA, 30-18-1-2/84-90-3.
• BCA, 30-18-1-2/87-58-19.
• BCA, 490-1-0-0/1199-202-1.
• BCA, 501/32167-127992-33.
• BCA, 534/37338-149772-3.
• BCA, 30-10-0-0/141-9-6.
• BCA, 30-10-0-0/141-9-12.
• BCA, 571/35521-139770, 08.07.1934.
• BCA, 501/32196-128470-3, 17.03.1938.
• BCA, 525/37969-154144-6, 02.09.1938.
• BCA, 541/43950-210040-14, 22.09.1938.
• BCA, 525/38094-153758-10, 3.07.1939.
• BCA, 541/44226-210239-39, 31.08.1939.
• BCA, 525/38041-154681-209, 23.11.1939.
• BCA, 541/44144-209526-8, 21.12.1939.
• BCA, 508/44325-211449-15, 10.05.1940.
• BCA, 508/44325- 11449-13, 15.05.1940.
• BCA, 508/44325-211449-9, 16.05.1940.
• BCA, 541/44232-210792-17, 16.05.1940.
• BCA, 508/44325-211449-4, 21.05.1940.
• BCA, 508/44325-211449-2, 23.05.1940.
• BCA, 501/32162-127636-3, 31.05.1940.
• BCA, 525/37969-154145-8, 08.06.1940.
• BCA, 534/37395-150248-22, 13.06.1940.
• BCA, 525/37706-151778-29, 01.08.1940.
• BCA, 508/44325-211450-27, 13.08.1940.
• BCA, 508/44325-211450-29, 07.09.1940.
• BCA, 534/37459-150599-56, 20.09.1940.
• BCA, 508/44325-211448-5, 25.10.1940.
• BCA, 525/37969-154147-53, 05.11.1940.
• BCA, 501/32025-125997-30, 23.11.1940.
• BCA, 525/37822-151894-16, 03.12.1940.
• BCA, 30-18-1-2/82-9-17.
• BCA, 30.18.1.2/89.107.4.
• BCA, 30.18.1.2/93.108.1.
• BCA, 30.10.0.0/142.13.21.
• BCA, 30.10.0.0/142.14.11.
• BCA, 30.10.0.0/142.14.12.
• BCA, 30.10.0.0/142.14.13.
• BCA, 30.10.0.0/142.14.14.
• BCA, 30.10.0.0/142.14.15.
• BCA, 30.10.0.0/142.14.16.
• BCA, 30.10.0.0/142.14.3.
• BCA, 30.10.0.0/142.14.4.
• BCA, 30.10.0.0/142.14.6.
• BCA, 30.10.0.0/142.14.8.
• BCA, 30.10.0.0/142.14.9.
• BCA, 30.10.0.0/143.21.12.
• BCA, 30.10.0.0/200.363.20.
• BCA, 30.10.0.0/142.13.20.
• BCA, 30.18.1.2 /90.38.12.
• BCA, 30.18.1.2/88.76.12.
• BCA, 30.18.1.2/90.21.19.
• BCA, 30.18.1.2/90.38.9.
• BCA, 30.18.1.2/90.39.16.
• BCA, 30.18.1.2/91.66.17.
• Açık Söz Gazetesi, “Ecnebi Memleketlere Talebe Gönderilecektir”, 8 Temmuz 1936, s.8.
• Açık Söz Gazetesi, “Sovyet Rusya’da Türk Talebeleri”, 17 Temmuz 1936, s. 2.
• Akşam Gazetesi, “Avrupadaki Talebe”, 25 Mayıs 1940, s. 5.
• Akşam Gazetesi, “Belçikadan Fransaya Geçen Talebe”, 23 Mayıs 1940, s. 6.
• Akşam Gazetesi, “Bordeaux’daki Talebelerimiz”, 3 Temmuz 1940, s. 2.
• Akşam Gazetesi, “Denizbankın Tahsile Göndereceği Talebeler”, 12 Kanunu Sani 1939, s. 6.
• Akşam Gazetesi, “Şu Aralık Almanya’ya Talebe Göndermek Olur Mu?”, 11 Kanunuevvel 1939, s.1.
• Anadolu Gazetesi, “Almanya’dan Gelen Talebelerimiz”, 5 Eylül 1939, s. 3.
• Anadolu Gazetesi, “Maarif Vekaleti Yeni Kararlar Aldı”, 26 Eylül 1939, s. 2.
• Cumhuriyet Gazetesi, “30 San’at Okulu Mezunu Avrupaya Tahsile Gönderilecektir”, 18 Şubat 1939, s. 10.
• Cumhuriyet Gazetesi, “Almanya’dan Gelen Türk Talebeler”, 1 Eylül 1939, s. 4.
• Cumhuriyet Gazetesi, “Avrupa’ya Gidecek Talebelerin Harcırah Emri Geldi”, 24 Teşrinisani 1939, s. 2.
• Cumhuriyet Gazetesi, “Avrupada Tahsilde Bulunan Talebeler Hakkında Bir Karar”, 27 Temmuz 1938, s. 2.
• Cumhuriyet Gazetesi, “Avrupadan Dönen Talebeler”, 14 Teşrinievvel 1939, s. 2.
• Cumhuriyet Gazetesi, “Belçikadan Parise Geçen Talebelerimiz”, 22 Mayıs 1940, s. 3.
• Cumhuriyet Gazetesi, “Dünkü Konvansiyonelle Gelenler”, 17 Haziran 1940, s. 2.
• Haber Gazetesi, “İsviçredeki Talebelerimizin Vaziyetleri İyi”, 15 Ağustos 1940, s. 1.
• Resmi Gazete, 1416 Sayılı Kanun, Sayı:1169, 16 Nisan 1929.
• The Christian Science Monitor, “Efforts to Dislodge Turkey from ‘Peace’ Pacts in Vain”, 28 August 1939.
• The Globe and Mail, “Turks Await Soviet Move Before Deciding Action”, 12 June 1940.
• The Palestine Post (1933-1950), “Cables in Brief”, 19 Dec 1940.
• The Palestine Post (1933-1950), “No Soap In Germany”, 22 May 1940; BCA, 30.18.1.2/90.39.15.
• The Palestine Post (1933-1950), “Turkish Students” 5 Aug 1940.
• The Times of India, “Turkish Ships Recalled by Government?”, 29 February 1940.
• The Times, “Apartments and Board Residance”, 19 July 1939.
• The Times, “Apartments and Board Residance”, 26 July 1939.
• “Karlofça”, TDV İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt 24, İstanbul, 2001.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, I-III, ATAM Yayınları, Ankara, 2006.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yay. Haz. Ahmet Kuyaş, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2003.
• Çakır, Coşkun, Bir Mali Islahat Hareketi Olarak Tanzimat ve Tanzimat Dönemi Maliye Politikalarının Tahlil ve Tenkidi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Tarihi Bilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul, 1998.
• Demirtaş, Bahattin, “Atatürk Döneminde Eğitim Alanında Yaşanan Gelişmeler”, Gazi Akademik Bakış, Cilt 1, Sayı 2, Yaz 2008.
• Hükümet Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri, Haz. İrfan Neziroğlu-Tuncer Yılmaz, Cilt 1, TBMM Basımevi, Ankara, 2013.
• İçke, Ayşen, Atatürk Dönemi Yurtdışı Eğitimi (1923-1938), ATAM Yayınları, Ankara, 2018.
• Korkut, Hasan, “Osmanlı Sefaretnameleri Hakkında Yapılan Araştırmalar”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, 2003, ss.491-511.
• Ortak, Şaban, Atatürk Dönemi Eğitim Politikalarında Yabancı Uzman Raporlarının Etkileri, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum, 2004.
• Şişman, Adnan, “IX. Yüzyıldan XX. Yüzyıl Başlarına Kadar Avusturya’ya Gönderilen Osmanlı Öğrencileri Hakkında”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 1, 1998.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: II, Cilt: 7, İçtima Senesi 1.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:3, İctima:2, Cilt:9, İnikat:50.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Büyük Osmanlı Tarihi, Cilt 5, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1995, s.160.
• Yıldırım, Seyfi, Eğitim Amacıyla Yurt Dışına Gönderilen Öğrenciler (1940-1970): Prosopografik Bir Çalışma Örneği, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 2005.