From Negotiation to Agreement: The Situation of Swiss Immigrants in Türkiye in Context of Relations between Switzerland and Türkiye (1918-1965)

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 1427 - 1451, 30.09.2023

Çiğdem Dumanlı

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1288671

Cited By: 2

Öz

The issue of migration and migrants has been institutionalized since the Ottoman Empire. The Ottoman Empire established commercial, political, economic and social interaction and communication not only with Muslims but also with non-Muslims, both through the people living in the Ottoman lands and the people living in the border countries and has introduced various regulations on these over the decades. At the end of the First World War and during the construction process of Republican Turkey, policy about migration and migrants was brought to the agenda during the Lausanne Conference yet. The delegation participating in the conference held discussions on this issue in Lausanne. In these negotiations, there are also Swiss officials, who were not actually involved in the conference. Discussions about the Swiss, who are represented since the Ottoman Era in smaller numbers than citizens of other European countries, has started during this conference, and the subsequent process was determined by the foreign policy principles of the Ankara government after Lausanne. Switzerland appears to have adopted at a later stage the new process that includes the recognition of Ankara as the capital, the new government's full independence in the international arena and that is based on the understanding of fundamental and official treaty texts than Germany and Austria. Trade and Residence agreements for Turkish citizens going to Switzerland or Swiss citizens coming from Switzerland lasted for a long time because of this reason but signed on its reciprocity merits between the two countries ultimately.

Anahtar Kelimeler

Swiss Immigrants, Treaty of Lausanne, Trade Agreement, Residence Agreement.

Müzakereden Muahedeye: Türkiye ile İsviçre İlişkileri Bağlamında Türkiye’deki İsviçreli Göçmenlerin Durumu (1918-1965)

Öz

Göç ve göçmen konusu henüz Osmanlı Devleti’nde kurumsallaşmış bir meseledir. Osmanlı Devleti hem sahip olduğu topraklar hem de sınır ülkelerde yaşayan insanlar vasıtasıyla sadece Müslüman değil, Gayr-i Müslim ile de ticari, siyasi, iktisadi ve sosyal etkileşim ve iletişim içerisinde bulunmuş ve onyıllar içerisinde bunlara yönelik çeşitli düzenlemeler ortaya koymuştur. Birinci Dünya Harbi’nin sonu ve Cumhuriyet Türkiyesi’nin inşa süreci de göç ve göçmenlere yönelik siyaseti henüz daha Lozan Konferansı esnasında gündeme getirmiştir. Konferansa katılan heyet, Lozan’da bu konuda görüşmelerde bulunmuştur. Söz konusu görüşmeler arasında, esasen konferansa dahil olmayan İsviçreli yetkililer de bulunmaktadır. Osmanlı’dan o yana diğer Avrupa ülkelerinin vatandaşlarından daha az sayıda temsil edilen İsviçreliler hakkında görüşmeler bu konferans esnasında başlamış, sonrası süreci de Ankara hükümetinin Lozan sonrası dış politik prensipleri belirlemiştir. Ankara’nın başkent olarak kabul edilmesi, yeni hükümetin uluslararası arenada tam bağımsızlığı ve temel ve resmî anlaşma metinleri anlayışı üzerine kurulu olmasını İsviçre, Almanya ve Avusturya’ya kıyasla daha geç bir dönemde benimsemiş görünmektedir. İsviçre’ye gidecek Türk vatandaşları veya İsviçre’den gelecek İsviçre vatandaşlarına yönelik Ticaret ve İkamet Mukavelenameleri de bu sebeple uzun sürmüş fakat nihayetinde iki ülke arasında mütekabiliyet esasına göre ortaya konup imza edilmiştir.
Bu makalede, İsviçre Federal Arşivi (Schweizerisches Bundesarchiv) belgeleri ve T.B.M.M. Zabıt Cerideleri ışığında, İsviçreli göçmenlere yönelik politika süreci temel anlaşma metinleri eşliğinde irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İsviçreli Göçmenler, Lozan Antlaşması, Ticaret Mukavelenamesi, İkamet Mukavelenamesi

Kaynakça

• İsviçre Federal Arşivi Belgeleri (Schweizerisches Bundesarchiv-Bern)
• E2001B-10001506-100
• Motta, Notiz über den Besuch in Lausanne vom 29. Juni 1923, 30. VI. 23, s. 1 f.
• R. Stehli-Zweifel an Bundesrat, Abschrift, Zürich, 20. Juli 1923, B14/2.T, Belge No. 3.
• Schulthess, Aufzeichnung, 25. VII. 1923, s. 1-2.
• Département Politique Fédéral an den Vorort des Schweizerischen Handels- und Industrievereins, Bern, 8. August 1923, B14/2 T.-GL, Belge No. 5.
• Auszug aus dem Protokoll der Sitzung des schweiz. Bundesrates, 8. Dezember 1924, Belge no. 14.
• Dr. B.P., “Eine diplomatische Vertretung in der Türkei”, Schweizerische Blätter für Handel und Industrie, 15.III.1925, Belge No. 28.
• “Traité d’Amitié entre la Lettonie et la Turquie”, Valdibas, No. 79, Belge No. 29.
• “Das Meistbegünstigungsrecht zwischen der Tschechoslowakei und der Türkei”, Frankfurter Zeitung, 7.8.1925, Belge No. 35.
• Le Chef de la Division des Affaires étrangères a Giuseppe Motta, Berne, 7 septembre 1925, B14/2 T.1-KD, Belge No. 40a.
• Freundschaftsvertrag zwischen der Schweiz und der Türkei, s. 6-7
• Traite d’amitié entre la Suisse et la Turquie, s. 1-3.
• Motta an Tewfik Rouschdi Bey, Genf, 19. September 1925, (Übersetzung), s. 8.
• Rouschdi an Giuseppe Motta, Genf, 19. September 1925, s. 9.
• E2001B-10001504-128
• Schweizerisches Volkswirtschaftsdepartment an das Politische Department, Bern, 29. Oktober 1923, B15/11 T., s.b.
• E2001B-10001507-286
• Bank für Orientalische Eisenbahnen an Schweizerisches Politisches Department, Zürich, 31. Mai 1926, Belge No. 4.
• An die Bank für Orientalische Eisenbahnen in Zürich, Bern, 2. Juni 1926, B22/60 T.-MN, Belge No. 5.
• E2001C-10001533-704
• E. Hänni a la Légation de Suisse en Turquie, Constantinople, 25 octobre 1928, s. 1-3.
• Richard Preusser (Hrsg.), Bericht über das vierte Schuljahr nach dem Kriege 1927-1928, Druck und Verlag Abajoli, Pera Tekke Djaddesi 585, Konstantinopel, 1928, s. 9.
• E2001B-10001501-814
• Auszug aus dem Protokoll der Sitzung des schweizerischen Bundesrates, 15. November 1919, s.b.
• E2001D-10001552-1501
• E. Lardy an die Abteilung für Auswärtiges, Ankara, 17. April 1939, P.A.C.H.X.I.a.3., s.b.
• Lardy an die Abteilung für Auswärtiges, Ankara, 27. April 1940, B/31/22/Tf., s.b.
• E. Lardy an die Abteilung für Auswärtiges, 24. Mai 1940, B/31/22/T4., s.b.
• E. Lardy an die Abteilung für Auswärtiges, Ankara, 28. Mai 1941, B/31/22/T4., s.b.
• E2001B-10001501-3354
• Aebi Julius an Bundesrat, Bettlach, 19. Oktober 1918, s.b.
• Der Chef der Abteilung für Auswärtiges, Bern, 24. Oktober 1918, Va.C.32/22/6, s.b.
• E2001B-10001501-3357
• Willi Fink an das Politische Department, Bern, 19. Oktober 1918, s.b.
• Politisches Department an Willi Fink, Bern, 24. Oktober 1918, 107/ J.- C. 32/22/6, s.b.
• E2001B-10001501-3359
• Gesellschaft ehem. Studierender der eidg. Technischen Hochschule in Zürich an das Politische Department, Zürich, 29. Okt. 1918, C. 32/22/6, s.b.
• An die Gesellschaft ehem. Studierender der eidg. Technischen Hochschule, Bern, 6. November 1918, 107.J.-C.32/5/26, s.b.
• E2001E-197884-6803
• Auszug aus dem Protokoll der Sitzung des Schweizerischen Bundesrates, 6. März 1933, s.b.
• E2001E-197884-6847
• Jaeggi a l’Ambassade de Suisse/ Ankara, Berne, 17 juin 1965, ad. K.22.20.-D/u (Buna ekli: İsviçre Hakkında Özlü Bilgiler), s.b.
• E2001E-197884-6857
• L’Ambassadeur de Suisse en Turquie a le Ministre, Rôle des minorités à Istanbul, Ankara, 30 novembre 1959, P.02.-B/v. (Buna ekli: Minorités à Istanbul, s. 1-2), s.b.
• T.B.M.M. Zabıt Cerideleri (T.B.M.M.Z.C.)
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, 12.4.1340, Devre II, Cilt 8/1, İçtima Senesi II, 35. İçtima.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, 21.4.1340, Devre II, Cilt 8/1, İçtima Senesi II, 43. İçtima.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, 21 Haziran 1927, Devre II, Cilt 33, İçtima Senesi IV, 79. İnikat.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, 26. III. 1931, Devre 3, Cilt 26, İçtima 4, 39. İn’ikat.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, 23. VI. 1934, Devre IV, Cilt 23, İçtima: 3, 72. İnikat.
• “Botschaft des Bundesrates an die Bundesversammlung betreffend die Genehmigung des am 7. Augut 1927 abgeschlossenen Niederlassungsabkommens zwischen der Schweiz und der Türkei”, Bundesblatt, Bern, 26. Oktober 1927 (Jg. 79/ Band II/ No. 43), s. 1, dipnot 1.
• “Handelsübereinkunft zwischen der Schweiz und der Türkei”, Fedlex-Die Publikationsplattform des Bundesrechts, Stand: 12. Mai 1932, Schweizerische Eidgenossenschaft, https://www.fedlex.admin.ch/eli/cc/48/202_202_222/de (Erişim Tarihi: 02.01.2023).
• “Niederlassungsabkommen zwischen der Schweiz und der Türkischen Republik”, Fedlex-Die Publikationsplattform des Bundesrechts, Stand: 16. April 1932, Schweizerische Eidgenossenschaft, https://fedlex.admin.ch/eli/cc/48/216_216_236/de#`fn-d2054e28 (Erişim Tarihi: 23.12.2022).
• T.C. Resmî Gazete, 4 Kânunusani 1938, Sayı 3799, s. 9183 vd.
• T.C. Resmî Gazete, 17 Mayıs 1938, Sayı 3909, s. 9862.
• T.C. Resmî Gazete, 28 Mart 1940, Sayı 4470, s. 13554.
• T.C. Resmî Gazete, 2 Mayıs 1941, Sayı 4798, s. 854.
• “Die schweizerisch-türkischen Beziehungen. Bemühungen des Ausbaus”, Der Bund (Morgen-Ausgabe), 15. Dezember 1927, (Jg. 78/ Nr. 549), s. 1.
• “Eidgenossenschaft”, Neue Zürcher Zeitung (Erstes Abendblatt), 27. Juli 1923 (Nr. 1025/ Jg. 144), s.b.
• Jeanneret, Pierre, “Arthur Jonjallaz”, Historisches Lexikon der Schweiz, François Schneuwly (Übers.), Version vom 2.2.2005 hls-dhs-dss.ch/de/articles/015239/2005-02-02 [Erişim tarihi: 27.12.2022]
• Yıldırım, Seyfi ve Çiğdem Dumanlı, “XIX. Asırda Osmanlı Devleti’nde İstihdâm Edilen Avusturya-Macaristan ve Prus-Alman Kökenli Askerî Heyetler ve Hekimler, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 53, Sayı 3, Eylül 2020, s. 27-54.