An Evaluation on the Medicine Consumption Notebooks of the Establishment Year of the Gurebâ-yı Müslimîn Hospital

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: Dr. Recep Yaşa’ya Armağan, 3036 - 3075, 24.10.2023

Tijen Sabırlı , Nihal Özşirin

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1237612

Öz

The Vakif Gurebâ Hospital founded by Bezm-i Âlem Valide Sultan, the wife of Ottoman Sultan Mahmud II and the mother of Sultan Abdulmecit, is the first modern hospital of the Ottoman Empire. For this reason, the institution deserves particular attention. In this study, the data found in the accounting ledgers of the hospital, such as the purchases made during the period of foundation, assignment of duties, and the items in the patient menus are evaluated. By this way, the study seeks to trace the path followed during the foundation of a hospital. The fact that the first accounting ledger of the hospital, located at the General Directorate of Foundations under the call number, 2734 has never been published and analyzed makes this study significant. Accordingly, important information concerning the herbal and chemical ingredients used in the medicine of the period, food and drink choices, and the employees of the hospital and their daily needs is acquired. Therefore, it is aimed to shed light on the socio-economical history of the first modern medical institution of the Ottoman Empire.

Anahtar Kelimeler

Waqf, Hospital, Medicine, Valide Sultan, Victuals, Accounting, Bezm-i Âlem, Vakıf Gurebâ, Gurebâ-yı Müslimîn.

Gurebâ-yı Müslimîn Hastanesinin Kuruluş Yılına Ait İlaç Sarfiyat Defterinin Değerlendirilmesi

Öz

II. Mahmut’un eşi ve Sultan Abdülmecit’in annesi olan Bezm-i Âlem Valide Sultan tarafından kurulan Vakıf Gurebâ Hastanesi, Osmanlı Devleti’ndeki ilk modern hastane olması bakımından önem taşımaktadır. Bahsi geçen hastanenin kuruluş aşamasında yapılan alımlar, görev tahsisleri, hastalara verilen öğünlerin içeriği gibi gider muhasebesi defterinde yer alan veriler üzerinden bir değerlendirme yapılarak, hastanenin tesisi esnasında izlenilen yol ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırmada ana kaynak olarak kullanılan ve vakfa ait ilk muhasebe defteri olan Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’nde bulunan 2734 numaralı defterin daha evvel yayınlanmamış ve veri analizinin yapılmamış olması çalışmayı önemli hale getirmektedir. Bu doğrultuda dönemin ilaç yapımında tercih edilen bitkisel ve kimyasal malzemeler, yiyecek-içecek tercihleri, hastanenin çalışanları ve günlük ihtiyaçları hakkında önemli veriler elde edilmiştir. Böylece ilk modern sağlık kurumunun sosyo-ekonomik tarihine ışık tutulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vakıf, hastane, ilaç, Gurebâ, Valide Sultan, erzak, muhasebe, Bezm-i Âlem, Vakıf Gurebâ, Gurebâ-yı Müslimîn

Kaynakça

• Vakıf Gurebâ-yı Müslimîn Hastanesi İlaç Sarfiyat Defteri, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter no: 2734
• Tasvir-i Efkar, 6 Teşrinisani 1909, s. 2
• Akyıldız, Ali, Haremin Padişahı Valide Sultan-Harem’de Hayat ve Teşkilat, Timaş Yayınları, İstanbul 2022.
• Akyıldız, Ali, "Vâlide Sultan", DİA, C.42, Ankara 2012, ss. 494-499
• Argıt, Betül İpşirli, Rabia Gülnuş Emetullah Sultan 1640-1715, Kitap Yayınevi, İstanbul 2014.
• Cantay, Güreşsever, Gönül, “XIX. Yüzyılda Kurumlaşma ve Hastaneler (1)”, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, sayı 1 (2013), ss. 108-126.
• Emre Aracı, Donizetti Paşa Osmanlı Sarayı’nın İtalyan Maestrosu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2020.
• Göçer, Kenan, “Bezmiâlem Valide Sultan ve Gurebâ Hastanesi Vakfiyesi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, sayı 1 (2014), cilt 4, ss. 123-150.
• Göçer, Kenan, Bezmiâlem Valide Sultan ve Gurebâ Hastanesi, Metamorfoz Yayınları, İstanbul 2018.
• Gürgan, Mahmut, “Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tarihçesi”, Vakıflar Dergisi, sayı 35 (2011).
• İpşirli, Mehmet, Osmanlı Devlet Teşkilatı, Osmanlı Devleti Tarihi (E.İhsanoğlu, Ed.) I, İstanbul 1999.
• İsmail, Kazım, İstanbul Gurebâ Hastanesi Tarihçesi, İlhami-Feyzi Matbaası, İstanbul 1928.
• Sabırlı, Tijen, Afife Nurbanu Valide Sultan Vakfiyesi (990/1582), Libra Kitap, İstanbul 2018.
• Sakaoğlu, Necdet, Bu Mülkün Sultanları, Oğlak Kitap, İstanbul 2007.
• Şentürk, Hüdai, “Gurebâ Hastanesi Camii”, DİA, C. 14, 1996, ss. 204- 205.
• Thys-Şenocak, Luciennne, Hadice Turhan Sultan Osmanlı İmparatorluğu’nda Kadın Baniler, Kitap Yayınevi, İstanbul 2009.
• Yıldırım, Nuran, Gurebâ Hastanesi’nden Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi’ne, Vakıfbank Yayınları, İstanbul 2013.
• Yılmaz, Yasin, Kanuni Vakfiyesi Süleymaniye Külliyesi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2008.