Being an Architect or Being a Woman in All its Manisfestations, Leyla Asim Turgut, One of the Republic’s First Female Architects

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: Dr. Recep Yaşa’ya Armağan, 2730 - 2777, 24.10.2023

Esma İgüs

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1341640

Öz

This article is about Master Architect Leyla Asım Turgut, the daughter of Mustafa Asım Turgut, the Foreign Minister of the Ottoman Empire, a graduate of the State Academy of Fine Arts, one of the first female architects in Turkey and the first female academician of the Architecture Department of the Academy. The main purpose of this study is to contribute to the study of women's/architecture history through the biography of Leyla Asım Turgut. Questioning the gendered professional power relations between female and male architects in 1940s and 1950s Turkey through the figure of Leyla Asım Turgut is another point that this article emphasises. What facilitated the writing of the text was the fact that Leyla Asım Turgut, like aristocratic families in Europe, created her own private archive, preserving records of her family history and her own personal history. In her will, she donated part of this archive to the Mimar Sinan Fine Arts University Istanbul Painting and Sculpture Museum and the Istanbul Library Çelik Gülersoy Foundation. The photographs and archival material from the Leyla Turgut Terekesi, which have been transferred to these two institutions, have been used in the preparation of the text. Special handwritten notes on the back of the photographs facilitated the construction of the biography and even ensured its accuracy.

Anahtar Kelimeler

Woman, Architect, Türkiye, Early Republican Period, Leyla Asim Turgut

Mimar Olmak Ya da Kadın Olmak Tezahürleriyle, Cumhuriyetin İlk Kadın Mimarlarından Leyla Asım Turgut

Öz

Bu makale, Osmanlı Devleti’nin Hariciye Nazırı Mustafa Asım Turgut’un kızı, Devlet Güzel Sanatlar Akademisi mezunu Türkiye’nin ilk kadın mimarlarından ve Akademi Mimarlık Şubesinin ilk kadın akademisyeni Yüksek Mimar Leyla Asım Turgut’a dairdir. Çalışmanın temel amacı, kadın/mimarlık tarihine dair yapılan çalışmalara, Leyla Asım Turgut biyografisi ile katkı sağlamaktır. Leyla Asım Turgut figürü üzerinden 1940 ve 1950’ler Türkiye’sinde kadın mimarların erkek mimarlarla aralarındaki cinsiyete dayalı mesleki iktidar ilişkilerini sorgulamak bu makalenin üzerinde durduğu bir başka noktadır. Metnin yazılmasını kolaylaştırıcı unsur, Leyla Asım Turgut’un tıpkı Avrupa’daki aristokrat aileler gibi aile geçmişi ve kendi kişisel geçmişine dair kayıtları koruyarak özel arşivini oluşturmasıdır. Bu arşivin bir kısmını vasiyetinde, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi İstanbul Resim Heykel Müzesi ve İstanbul Kitaplığı Çelik Gülersoy Vakfı’na bağışlamıştır. Metnin oluşumunda literatür taramasının beraberinde bu iki kuruma devredilen Leyla Turgut Terekesindeki, fotoğraflardan ve arşiv malzemesinden yararlanılmıştır. Fotoğrafların arkasına el yazısı ile yazılmış özel notlar biyografinin kurgulanmasında kolaylaştırıcı, hatta biyografinin doğruluğunu sağlayan unsur olmuştur.
Anahtar Kelimeler: Erken Cumhuriyet Dönemi, Kadın, Mimar, Leyla Asım Turgut
This article is about Master Architect Leyla Asım Turgut, the daughter of Mustafa Asım Turgut, the Foreign Minister of the Ottoman Empire, a graduate of the State Academy of Fine Arts, one of the first female architects in Turkey and the first female academician of the Architecture Department of the Academy. The main purpose of this study is to contribute to the study of women's/architecture history through the biography of Leyla Asım Turgut. Questioning the gendered professional power relations between female and male architects in 1940s and 1950s Turkey through the figure of Leyla Asım Turgut is another point that this article emphasises. What facilitated the writing of the text was the fact that Leyla Asım Turgut, like aristocratic families in Europe, created her own private archive, preserving records of her family history and her own personal history. In her will, she donated part of this archive to the Mimar Sinan Fine Arts University Istanbul Painting and Sculpture Museum and the Istanbul Library Çelik Gülersoy Foundation. The photographs and archival material from the Leyla Turgut Terekesi, which have been transferred to these two institutions, have been used in the preparation of the text. Special handwritten notes on the back of the photographs facilitated the construction of the biography and even ensured its accuracy.
Keywords: Woman, Architect, Türkiye, Early Republican Period, Leyla Asim Turgut.

Anahtar Kelimeler

Erken Cumhuriyet Dönemi, Kadın, Mimar, Leyla Asım Turgut

Teşekkür

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Rektörlüğü ve İstanbul Kitaplığı Çelik Gülersoy Vakfı Yönetim Kurulu Üyelerine, Arşivlerindeki Leyla Turgut Terekesi'ni Araştırmama ve Leyla Turgut Terekesi İle İlgili Makale Hazırlamama İzin Verdikleri İçin Şükranlarımı Sunarım.

Kaynakça

• Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi İstanbul Resim Heykel Müzesi Arşivi Leyla Turgut Terekesi.
• İstanbul Kitaplığı Çelik Gülersoy Vakfı Leyla Turgut Terekesi.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi
• BOA, İ.TAL., Dosya No: 348 Gömlek No: 1322, Tarih: 16/C /1325 (Hicrî) (Miladi 27 Temmuz 1907). BOA, İ..TAL.,, 3578/ 26308, Tarih: 01/C /1327 (Hicrî) (20 Haziran 1909).
• Tarihçi Necdet İşli Arşivi.
• Öğr. Gör. Selçuk Özkan Arşivi.
• Salt Research TMGCH0016
• Allaback, Sandra, First American Women Architects, Illionis 2008.
• Alparslan, Serkut, Meşrutiyet Dönemi Hariciye Nazırlarından Asım Bey’in (Mustafa Asım Turgut) Osmanlı/Türk Diplomasindeki Yeri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2018.
• Anonim, ‘’Ayaspaşa’’ Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul, 1993, s.465.
• Anonim, Arkitekt, 1944 (3), s.60.
• Anonim, Arkitekt, 1946 (11), s.256-265.
• Anonim, Arkitekt, 1946 (3-4), s.93.
• Anonim, Arkitekt, 1946 (5-6), s.104-109.
• Anonim, ‘’Haberler ve Olaylar’’, Arkitekt, 1972 (347), s. 98.
• Anonim,’’Kaybettiklerimiz’’ Arkitekt,1975 (360), s.187.
• Atlı, Tanla Altun, Kadıköy Moda Semtinin Tarihi ve Kentsel Olarak Tanımlanması ve Korunması İçin Öneriler, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.
• Broek, Jo van den, Habitation 3 U.I.A.: Programme, Design and Production, Elsevier Publishing Company, New York, 1964.
• Çorakbaş Figen Kıvılcım&Yeşiltepe, Ayşe Deniz. ‘’Köy Enstitüleri Yerleşkelerinde Eğitim Sistemi Değişikliklerinin Mekânsal Yansımaları: Erzurum Pulur Köy Enstitüsü Projesi’’, MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi 2014 s. 149-165.
• Dostoğlu, Neslihan, Leman Cevat Tomsu, Türk Mimarlığında Bir Öncü, 1913-1988, Ankara 2013.
• Gravett, Crishtopher, Castle London, Dorling Kindersley 2008.
• Gwendolyn, Wright, ‘’On The Fringe Of the Profession: Women in American Architecture’’ (Ed. by Sprio Kostof), The Architect: Chapters in the History of the Profession, California 2000, pp. 280- 308.
• Hızlı, Neslinur& Aysel, Nezih R. ‘’Ernst Egli’nin Güzel Sanatlar Akademisi Mimarlık Eğitimi Reformu Çalışmaları’’, Ernst A. Egli Türkiye’ye Katkılar (Ed. Ali Cengizkan, Selda Bancı, N. Müge Cengizkan), Ankara 2017, s.75-84.
• İgüs, Esma& Koç Pınar Bolel, ‘’Arşiv, Kadın, Kimlik: MSGSÜ Resim Heykel Müzesi Arşivi'nden Leyla Asım Turgut Terekesi’’, Kadın Eserleri ve Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi 20. Kuruluş Yılı Sempozyumu, Osmanlı'dan Günümüze Kadın Belleğini Oluşturmada Kaynak Sorunu, İstanbul 2009, s.145-151.
• İgüs, Esma& Koç Pınar Bolel, ‘’MSGSÜ İstanbul Resim Heykel Müzesi Arşivi Leyla Asım Turgut Fotoğraflarıyla Terekesi Hariciye Nezareti (Tevfik Paşa) Konağı’’, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2011 (3), s. 65-76.
• İşbil, Tülay, "Toplumda Kadın: İlk Kadın Mimarlarımızdan Leyla A. Turgut". Pirelli Aylık Mecmua, İstanbul, S: 72 (Eylül 1970), s. 20.
• Kuneralp, Sinan, Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839-1922), Prosopografik Rehber, İstanbul 1999.
• Lucas, Krosovec Lucia, ‘’Modern Women in (Modern) Architecture: Some Cases’’, MoMoWo:Women Designers, Craftswomen, Architects and Engineers between 1918 and 1945, (Ed. Marjan Groot, Helena Seražin, Catherina Franchini and Emilia Garda), Ljubljana 2017, pp. 215- 229.
• Ortaylı, İlber. Gümüşsuyu'ndan Taksim'e Son Asır Tarihinin Panoraması, İstanbul'dan Sayfalar, İstanbul 1986.
• Özgüven, Yekta, Türkiye’de Kadın Mimar Kariyerinin Başlangıcı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2002.
• Pakalın, Mehmed Ziya, Sicill-i Osmanî Zeyli, Son Devir Osmanlı Meşhurları Ansiklopedisi, (Yay. Haz. Gülbadi Alan), Ankara 2008,
• Sey, Yıldız,Yeni Vatandaşların Barındırılması: Konut politikaları ve Toplu Konut, Modern Türk Mimarlığı 1900-1980, Ankara 2007, ss.159-181.
• Sezgin, Elif Mina, Türkiye Mimarlık Ortamında Kadın Mimarların Yarışmalar Üzerinden İncelenmesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2022.
• Turan, Ayça, Türkiye’de Öğretmen Yetiştirmede Akpınar Köy Enstitüsünün Yeri ve Önemi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun 2009, s.139.
• Christian Nikalaus Opitz, ‘’Leyla Asım Turgut (1911-1988’’) Denkmaler&Denkwürdikeiten Blog zu Kunst Kultur&Architekturgeschichichtebhttps://denkwuerdigkeiten.com/2020/08/15/leyla-turgut-1911-1988-athletin-und-architektin/#fn-9, erişim tarihi, 20.07.2023.
• https://anno.onb.ac.at/cgi-content/ erişim tarihi 22.07.2023.
• www.geschichtewiki.wien.gv.at/Franz_Mracek,erişim tarihi, 28.07.2023
• https://anno.onb.ac.at/pdfs/ONB_wsb_19120323.pdf erişim tarihi, 28.07.2023
• https://anno.onb.ac.at/ erişim tarihi 31.07.2023
• http://mb.muharrem.co.uk/antipanin-kosku/,erişim tarihi,27.07.2023.
• http://www.koyenstitulerivakfi.org.tr/ erişim tarihi 28.07.2023.
• https://www.bafra55.net/1943-ladik-depremi-ve-samsun erişim tarihi 20.07.2023.