Hamam Kültürü: Azerbaycan Ulusal Filmlerde Hamam Geleneği

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 314 - 331, 30.03.2024

Nurengiz Garayeva

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1394016

Öz

Suyun temizleme gücüyle ortaya çıkan hamam kültürü, geçmişten günümüze gelen bir medeniyet deneyimidir. Yapılan arkeolojik ve etnografik çalışmalar insanoğlunun çok eski çağlardan beri hamamları kullandığını kanıtlamıştır. Tüm milletler tarafından büyük beğeni toplayan hamam, kültürlerinin ve yaşam tarzlarının ayrılmaz bir parçası olmuştur. Bir yer olarak sunulan bu kavram, her ne kadar inşa edilecek ve dönüştürülecek bir değişken olsa da, toplumsal yapıdaki insan ilişkilerini ve kültürel tezahürlerini belirleyen bir süreci ifade etmektedir. Hamamların yaygınlaşması aynı zamanda insanoğlunun tecrübe, alışkanlık ve yaşam tarzını yeni yerleşim yerlerine aktaran göç faktörlerinin özellikleriyle de bağlantılıdır.
Makalede hamamların ortaya çıkışı ve gelişim tarihi, hamamların insan vücudu üzerindeki etkisinin fizyolojik ve hijyenik yönleri incelenmektedir. Azerbaycan filmlerinde filmlerin insan hayatındaki temel rolü ve hamam sahnelerinin çeşitli tarzlarda ustaca gösterilməsi (“Kanun namina”, “O, degil, bu”, “Evlenmek İstiyorum”, “Arkadan vurulan derbe”) ayrıca makalede belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hamam, kültür, su, Azerbaycan, temizlik, film, tören.

Bath Culture: Bath Custom-Tradition in Azerbaijani National Films

Öz

Bath culture emerging with the cleansing power of water is a civilizational experience coming down from past to present. The conducted archaeological and ethnographic studies have proved that the mankind have used baths since ancient times. The bath, which was highly appreciated by all nations, has been an integral part of their cultures and lifestyles. Although this concept presented as a place is a variable to be constructed and transformed, it denotes a process determining human relations and cultural manifestations in the social structure. The spread of baths is also connected with the features of migration factors transferring the mankind’s experience, habits and lifestyle to new settlements.
The paper studies the emergence and development history of baths, the physiological and hygienic aspects of the effect of baths on the human body. The main role of films in the human life and the skillful illumination of bath scenes in various styles in Azerbaijani films (“Qanun namina”, “If Not That One, Then This One”, “I Want To Get Married”, “The Stab in the Back”) are noted in the article, as well.

Anahtar Kelimeler

Bath, culture, water, Azerbaijan, cleanliness, film, ceremony.

Kaynakça

• Ögel, Bahaeddin. Türk Kültür Tarihine Giriş, C.I, Ankara, 2000.
• Bünyadova, Ş., Orta Asr Azərbaycan Ailəsi, Bakı, 2012.
• Evliya Çələbi Səyahətnaməsində Azərbaycan, Nəşrə hazırlayan Mehmet Rıhtım, 2012.
• Ertoğrul, A., Hamam Yapıları ve Literatürü, Türkiye Araştırmaları, 2009.
• Fetullayev, S.S., Bakinin Memarliq Ensiklopediyasi, Baki-2013.
• Fərhadoğlu, K., Bakı. İçərişəhər. Bakı, 2006.
• Галицкий, А.В., Щедрый жар: Очерки о русской бане и ее близкихи дальних родичах, 4-е изд., перераб. - М.:Физкультура и спорт, 1986.
• Qarayeva, N., Hamam Mədəniyyəti, Bakı, 2022.
• Qılman, İ., Bakı və Bakılılar. Bakı, 2006.
• Гмелин, С.Г., Путешествие по Рассии для исследования всех трех царств природы, Часть III , половина I, С-Петербург, 1785.
• Quliyeva, N., XIX-XX əsrlərdə Bakı şəhər əhalisinin ailə və ailə məişəti, Bakı, 2011.
• Məmmədova, İ., Təbriz şəhərinin maddi mədəniyyəti, Çaşıoğlu, 2016.
• Путешественники об Aзербайджане, том I (под редакцией Э.М. Шахмалиева, составил З.И.Ямпольский ), Баку, 1961.
• Sarabski, H., Köhnə Bakı, Azərb SSR EA nəşriyyatı, 1958.
• Eyice, Semavi, “Hamam” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 15, İstanbul, 1997.
• Taşkın, D., Kocakaya, E., Kültürel Miras Kapsaminda Safranbolu’da Geleneksel Hamam Kültürü. 2020.
• Üdeyçeman, A., “Türk Hamamı”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, c.II , İstanbul, 1997.
• Vəlixanlı, N., Azərbaycan VII -XII əsrlərdə : tarix, mənbələr, şərhlər, Bakı, 2016.
• Yegül, F. K., Anadolu Su Kültürü: Türk Hamamları Ve Yıkanma Geleneğinin Kökleri Ve Geleceği, 2009.
• Movie Sources
• “Ismet” film. 1934.
• “If Not That One, Then This One” film. 1956.
• “Qanun namina” film. 1968.
• “The Stab in the Back” film. 1977.
• “I Want To Get Married” film. 1983.