From Russia to Istanbul: Istanbul Through the Eyes of Kazan Archbishop Kamenskiy (1888)

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 1368 - 1405, 30.09.2024

Murat Özkan

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1467332

Öz

Travel notes are a type of literature that includes the travel adventures, natural beauties, interesting events, economic-social relations in daily life and the observations of individuals from different cultures and civilizations. Although they are used as primary sources in historical research, they may be subject to criticism due to exaggerated statements, personal evaluations and erroneous information. With the popularization of social history research in recent years, works in the genre of travelogues have begun to be among the important sources in historical-cultural research. Despite the studies on the works of Western travelers, the memoirs of Russian travelers, researchers, missionaries or tourists, who were important interlocutors in the late Ottoman Empire, including their experiences in and around Istanbul, have not been sufficiently studied in Turkey. From the early eighteenth century onwards, Istanbul and the Ottoman geography, which captured the imagination of the Russian tsars, were among the priorities in foreign policy as Russian leaders saw themselves as the heir to Byzantium and the sole protector of Orthodoxy. For this reason, many state officials and travelers were sent from Russia to Istanbul. By the nineteenth century, traveling to Istanbul, one of the leading capitals of Eastern culture and civilization, had become a fashion among the Russian intelligentsia and upper class. This study aims to provide important information about the daily life, social life and religious atmosphere of Istanbul based on the travel notes of the Archbishop of Kazan Nikifor Timofeyevich Kamenskiy, who visited Istanbul in 1888.

Anahtar Kelimeler

Nikifor Timofeyevich Kamenskiy, Istanbul, Hagia Sophia, Ottoman Empire, Tsarist Russia, Travelogue

Rusya’dan İstanbul’a: Kazan Başpiskoposu Kamenskiy’in Gözünden İstanbul (1888)

Öz

Gezi notları, farklı kültür ve medeniyetlere sahip bireylerin seyahat serüvenlerini, doğal güzellikleri, ilginç olayları, günlük hayatın içerisindeki iktisadi-toplumsal ilişkileri ve kendi gözlemlerini içeren bir yazın türüdür. Tarih araştırmalarında birincil kaynak olarak kullanılmasına rağmen içerdikleri abartılı ifadeler, kişisel değerlendirmeler ve hatalı bilgiler nedeniyle eleştirilere maruz kalabilir. Son yıllarda sosyal tarih araştırmalarının popülerleşmesiyle birlikte, seyahatname türündeki eserler tarih-kültür araştırmalarında önemli kaynaklar arasında yer almaya başladı. Batılı seyyahların eserleri üzerinde yapılan çalışmalara rağmen, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde önemli bir muhatap olan Rus seyyahların, araştırmacıların, misyonerlerin veya turistlerin İstanbul ve çevresindeki deneyimlerini içeren hatıraları, Türkiye’de yeterince incelenmedi. XVIII. yüzyılın başlarından itibaren, Rus çarlarının hayalini süsleyen İstanbul ve Osmanlı coğrafyası, Rus liderlerini Bizans’ın varisi ve Ortodoksluğun tek hamisi olarak görmeleri nedeniyle dış politikada öncelikli konular arasında yer almıştı. Bu nedenle Rusya’dan İstanbul’a birçok devlet görevlisi ve seyyah gönderiliyordu. XIX. yüzyıla gelindiğinde ise Doğu kültür ve medeniyetinin önde gelen başkentlerinden biri olan İstanbul’a seyahat etmek, Rus aydınları ve üst sınıfı arasında adeta bir moda haline gelmişti. Bu çalışma, 1888 yılında İstanbul’u ziyaret eden Kazan Başpiskoposu Nikifor Timofeyeviç Kamenskiy’in gezi notlarına dayanarak İstanbul’un günlük yaşamı, sosyal hayatı ve dini atmosferi hakkında önemli bilgiler sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nikifor Timofeyeviç Kamenskiy, İstanbul, Ayasofya, Osmanlı Devleti, Çarlık Rusya, Seyahatname

Kaynakça

• Berber, Oktay - Şakar, Uğur, “Bulgar Sorunu Bağlamında İstanbul’daki Rus Büyükelçi Nelidov’un Faaliyetleri Üzerine”, TRAD - Türkiye Rusya Araştırmaları Dergisi, 3, 2020, s. 54-78.
• Davıdov, Vladimir, Putevıya Zapiski Vedennıya Vo Vremya Prebıvanıya Na İoniçeskih Ostrovah, v Gretzii, Maloy Azii i Turtzii v 1835 Godu, II, Sanktpeterburg 1840.
• Evgeniy Lipakov, “Arhiepiskop Kazanskiy i Sbiyajskiy Nikanor (Kamenskiy)”, https://tatmitropolia.ru/eparhia/arhipastyri_kazanskie/?ID=64893. (Son Erişim Tarihi: 07.02.2021)
• Kamenskiy, Arhiepiskop Nikanor, Puteşestvie v Konstantinopol v 1888 godu, Arhengelsk 1893.
• Karakulak, Mesut, “Vsevolojski’nin İstanbul Seyahati 1836”, OTAM, 46, Güz 2019, s. 167-189.
• Kazanskiy Sbornik Statey Arhiepiskopa Nikanora (Kamenskago), Tipo-Litografiya İmparatorskogo Universiteta, Kazan 1909.
• Kılıç, Aslıhan, “XV-XIX. Yüzyıllar Arası Batılı Seyyahların Gözünden Değişen Türk İmgesi, Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul ve Ayasofya”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, C. 7, S. 3, 2020, s. 1842-1866.
• Koptev, A., Vospominanıe o Poezdke v Konstantinopol, Kair i Ierusalim v 1887 Godu, S. Peterburg 1888.
• Lender, N., Bosfor i Konstantinopol: Anatoliskoe Pobereje; Po Russkomu Yugu Oçerki i Kartinki c Kartoyu Çernago Morya, S. Petersburg 1892.
• Menekşe, Metin, “Batılı Seyyahların Gözünden Osmanlı İstanbul’unda “Köpekler”, International Social Sciences Studies Journal, 4(28), s. 6321-6334.
• Milyukov, Aleksandr Petroviç, “Afinı i Konstantinopol (İz Putevih Zapisok 1857 goda)”, Russkoe Slovo, VI, Sanktpeterburg 1859, s. 117-200.
• Oryol Diocesan Levhaları, No: 4-5, 1899.
• Ünal, Fatih - Karakulak, Mesut - Özkan, Murat, İstanbul Seyahatnamesi 19. Yüzyılda Rus Seyyahlar Osmanlı Topraklarında, Kronik Kitap, İstanbul 2022.
• Ünal, Fatih, “Kudüs Yolcusu A. Koptev’in İstanbul Hatıraları (1887)”, TAD, C. 34/ S. 57, 2015, s. 159-198.
• Ünal, Fatih, “Rus Ressam Zaharov’un Hatıralarında İstanbul”, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, C. 4, S. 9, 2014, s. 16-26.
• Ünal, Fatih, “Rus Yazar Milyukov’un Hatıralarında İstanbul (1857)”, Gazi Türkiyat, Güz 29, 2021, s. 1-29.
• Ünal, Fatih, “Rusların Hatıralarına Göre XVIII-XIX. Asırlarda Büyükdere”, Türk Tarihine Dair Yazılar-II, Gece Kitaplığı, Ankara 2017, s. 543-569.
• Ünal, Fatih, Vladimir Petroviç Davıdov’un Seyahat Notlarına Göre 1835’de İstanbul”, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, C. 8, S. 3, 2018, s. 537-556.
• Vsevolojski, N. S., Puteşestvie Çrez Yujnuyu Rossiyu, Krım i Odessu, v Konstantinopol, Maluyu Aziyu, Severnuyu Afriku, Maltu, Sitsiliyu, İtaliyu, Yujnuyu Frantsiyu i Parij v 1836 i 1837 Godah, Moskva 1839.
• Zaharov, İ., Putevıya Zapiski Russkago Hudojnika İ. Zaharova, Sobrannıya vo Vremya Puteşestvıya po Rossii, Turtzii, Gretzii, İtalii i Germanii, Sanktpeterburg 1854.