Death in Phrygia Epictetus

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 1563 - 1596, 30.09.2024

Ahmet Türkan

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1478653

Öz

Phrygia Epiktetos, also referred to "Phrygia Minor" by Strabo and Pausanias, is a region located within the modern borders of Eskişehir and Kütahya. The term "Epiktetos" means "acquired". It was used in the 2nd century BCE to emphasize the political/cultural distinction from other regions of Phrygia under the Pergamon Kingdom's rule following wars between Pergamon and Bithynia. During the last decades of the Pergamon Kingdom and the early Roman domination of Asia Minor, it existed as a political unity and minted its own coins. Its main cities during the Hellenistic and Roman periods were Aizanoi, Kotiaeion, Nakoleia, Dorylaion, and Midaion. This study examines the understanding of death and burial customs of people living in this geography during the mentioned period in the light of archaeological and epigraphic evidence. Findings from necropolis excavations reveal the relationship between the deceased's socio-economic status and burial customs, with the location of the necropolis, tomb architecture, and grave findings showing variety. Epigraphic data indicate that the people living in Phrygia generally associated the concept of death with the fate goddesses Moirai. Sudden deaths from diseases or accidents were attributed to evil spirits or gods. Various rituals were performed to comfort the deceased's spirit and prevent it from haunting the living, with many symbols and protective items used for this purpose. Written documents reflect the mourning process and the emotions experienced by the deceased's close circle. Expressions of pity, anger, and grief are commonly found for young or suddenly deceased individuals. Additionally, emotions of love, longing, honor, and compassion also appeared on tombstones, depending on the deceased's identity.

Anahtar Kelimeler

Phrygia Epictetus, Death, Burial Customs, Necropoleis, Grief

Phrygia Epiktetos'ta Ölüm

Öz

Phrygia Epiktetos, Strabon ve Pausanias tarafından “Küçük Phrygia” olarak da adlandırılan ve günümüzde Eskişehir ve Kütahya sınırları içinde yer alan bir bölgedir. “Epiktetos” kelimesi “sonradan kazanılan/elde edilen anlamına gelmektedir. MÖ 2.yüzyılda, Pergamon ve Bithynia arasında gerçekleşen savaşlarn sonucunda Pergamon Krallığı’nın hakimiyeti altında Phrygia’nın diğer bölgeleriyle olan politik/kültürel ayrımı vurgulamak için kullanılmıştır. Pegamon Krallığı’nın son döneminde ve Roma hakimiyetinin başlarında politik bir birlik olarak varlık göstermiş, kendi sikkesini basmıştır. Hellenistik ve Roma dönemlerindeki başlıca kentleri Aizanoi, Kotiaeion, Nakoleia, Dorylaion ve Midaion’dur. Bu çalışmada, söz konusu dönemde bu coğrafyada yaşayan insanların ölüm anlayışı ile ölü gömme gelenekleri, arkeolojik ve epigrafik veriler ışığında ele alınmıştır. Nekropol kazılarından gelen bulgular, ölen kişinin sosyo-ekonomik konumu ile ölü gömme geleneği arasındaki ilişkiyi ortaya koymakta, nekropolün konumu, mezar mimarisi ve mezar buluntuları çeşitlilik göstermektedir. Epigrafik veriler, Phrygia’da taşamış olan insanların “ölüm” olgusunu genellikle kader tanrıçaları Moiralar ile ilişkilendirdiğini göstermektedir. Hastalık ve kaza gibi ani ölümlerden kötü ruhlar ya da tanrılar sorumlu tutulmuştur. Ölen kişinin ruhunu rahatlatmak ve onun yaşayanlara musallat olmasını engellemek adına çeşitli ritüeller düzenlenmiş, pek çok sembol ve koruyucu eşya bu amaçla kullanılmıştır. Yazılı belgeler, ölünün yakın çevresinin yaşadığı yas sürecini ve bu süreçte yaşadığı duyguları yansıtmaktadır. Genç ya da ani şekilde ölen insanlar adına duyulan acıma, öfke ve keder ifadelerine sık rastlanmaktadır. Bunun yanı sıra, sevgi, özlem, onur ve şefkat gibi duygular da ölünün kimliğine göre mezar taşlarında yer bulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Phrygia Epiktetos, Ölüm, Ölü Gömme Gelenekleri, Nekropoller, Yas

Kaynakça

• Eur.h. (=Euripides, Hippolytus). Kullanılan Metin ve Çeviri: Euripides, Children of Heracles, Hippolytus, Andromache, Hecuba, trans. David Kovacs, Harvard University Press, Cambridge, 1995.
• MAMA (=Monumentum Aisae Minoris Antiqua). Monumenta Asiae Minoris Antiqua, v.1-10, The Manchester University Press, Manchester, 1933.
• Od. (=Homeros, Odysseia). Kullanılan Metin ve Çeviri: Homer, Odyssey, v.1, trans. A.T. Murray, Harvard University Press, Cambridge, 1919.
• Paus. (= Pausanias, Hellados Periegesis). Kullanılan Metin ve Çeviri: Pausanias, Description of Greece, v.3, trans. W.H.S. Jones, Harvard University Press, Cambridge,
• SEG (= Supplementum Epigraphicum Graecum). Supplementum Epigraphicum Graecum, Brill Publishing, Leiden, 1923 - .
• Steinepigramme (= Steinepigramme aus dem griechischen Osten) Steinepigramme aus dem griechischen Osten, v.1-6, B.G. Teubner, Berlin, 1998 – 2004.
• Strab. (=Strabon, Geographika), Kullanılan Metin ve Çeviri: Strabon, Geography, c.5., transl. H.L. Jones, Cambridge, 1928.)
• Age, Daniel, “Lightening in the Floklife and Religion of the Central Andes”, Anthropos 78 (1983), s.770-78.
• Akyürek Şahin, Nalan Eda, “Büyük Çiftçi Tanrısı Zeus Bronton: Arkeolojik ve Epigrafik Belgelerle Phrygia’da Bir Zeus Kültü”, Olba 4 (2001), s.163-83.
• Akyürek Şahin, Nalan Eda, “Phrygia’dan Yeni Zeus Bronton Adakları”. Arkeoloji ve Sanat 122 (2006), s.89-124.
• Akyürek Şahin, Nalan Eda, Yazıdere (Seyitgazi) Zeus Kutsal Alanı ve Adak Yazıtları, İstanbul, 2006.
• Baştürk, Mahmut Bilge, “Statigraphic Sequence at Şarhöyük/Dorylaion: An Overview”, içinde Phrygia in Antiquity: From the Bronze Age to the Byzantine Period, editör G. R. Tsetskhladze. Leuven, 2019, ss. 561-80
• Baştürk, Mahmut Bilge, ve Alexandru Avram, “A Newly Discovered Old Phrygian Inscription from Şarhöyük (Dorylaion)”, Ancient West & East 18 (2019), s.231-37.
• Brixhe, Claude, ve Taciser Tüfekci Sivas. 2010. “Nouveaux graffites paléo-phrygiens de sarhöyük-dorylaion”. Kadmos 48/1 (2010), s.125-40.
• Buckler, W. H., W. Calder, ve C. W. M. Cox, “Asia Minor, 1924. II. Monuments from Cotiaeum”, Journal of Roman Studies 15 (1924), s.141-75.
• Chaniotis, Angelos, Thomas Corsten, Nikolaos Papazarkadas, ve Rolf Tybout, Supplementum Epigraphicum Graecum. C. 62. Leiden, 2012.
• Chaniotis, Angelos, Thomas Corsten, ve R. S. Stroud. Supplementum Epigraphicum Graecum. C. 51. Leiden, 2005.
• Chaniotis, Angelos, M. B. Richardson, ve E. Sverkos. 2002. Supplementum Epigraphicum Graecum. C. 52. Leiden: Brill Publishing.
• Cox, C. W. M., ve A. Cameron, Monumenta Asia Minoris Antiqua. C.5, Manchester, 1937.
• Darga, A. Muhibbe, Taciser Tüfekçi Sivas, ve Hakan Sivas, “2001 Yılı Şarhöyük/Dorylaion Kazısı ve Karatuzla Nekropolü Temizlik Çalışmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 24/2, Ankara, 2002, s. 47-58.
• Drew-Bear, Thomas, Nouvelles Inscriptiones de Phrygie, Paris, 1978.
• Erdinç, Zerrin, “Aizanoilu Başhekim Agathopodos”. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 13(25) (2023), s.273-91.
• Erhat, Azra, Mitoloji Sözlüğü, İstanbul, 2006.
• Evans-Pritchard, E. E., Nuer Religion, Oxford, 1956.
• Gibson, E., “Gravestones in Kütahya Museum”. Türk Arkeoloji Dergisi 25 (1980), s.61-65
• Günther, Wolfgang, “Ein Ehrendekret post mortem aus Aizanoi”, IstMitt 25 (1975), s.351-56.
• Haspels, Emile, The Highlands of Phrygia. c.1, New Jersey, 1971.
• Hatto, W., “Trauerkleidung”. Der Kleine Pauly, c.5., 2006, s.929-929.
• İznik, E., “MS II. ve III. Yüzyıllarda Dorylaion ve Nacolea’daki Dinsel Yapı”, Oannes 3/2, 2021, s.505-534.
• Kortanoğlu, Eser, Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Dağlık Phrygia Bölgesi Kaya Mezarları, Eskişehir, 2008.
• Köker, Hüseyin, “Aiazanoi Kazısı 2013 - 2014 Yılları Sikke Buluntuları”, içinde Aizanoi II, editör E. Özer. Ankara, 2016, s.197-207.
• Lehmler, Caroline, ve Michael Wörrle, “Neue Inschriftenfuynde aus Aizanoi III: Aizanitica Minora I”. Chiron 32 (2002), 571-646.
• Levick, Barbara, Stephen Mitchell, James Potter, ve Marc Waelkens, Monumenta Asiae Minoris Antiqua, c.9, Manchester, 1988.
• Levick, Barbara, Stephen Mitchell, James Potter, ve Marc Waelkens, Monumenta Asiae Minorsi Antiqua, c. 10, Manchester, 1993.
• Merkelbach, Reinhold, ve Joseph Stauber, Steinepigramme aus dem Griechischen Osten, c.3, München, 2001.
• Özer, Elif. 2013. “Aizanoi Kuzey Nekropolis 2012 Sezonu”. Ss. 45-79 içinde Aizanoi I. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Özer, Elif. 2014. “Aizanoi 2013 Yılı Çalışmaları”. Ss. 159-84 içinde Kazı Sonuçları Toplantısı. C. 36/3, editör A. Özme. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özer, Elif, “Aizanoi 2014 – 2015 Sezonu Kazı ve Araştırmaları Kazı Sonuçları Toplantısı 38/3, Ankara, 2016, s.275-97.
• Özer, Elif, “Aizanoi’dan Horozlu Mezar”, Art-Sanat 5 (2016), s.1-24.
• Özer, Elif, ve Ertekin Mustafa Doksanaltı, “Aizanoi Kuzey Nekropolis’te Bulunan Bir Mezarı Anlamak Okumak ve Yorumlamak: Heraklesli Mezar”, Cedrus 5 (2017), s.287-300.
• Özer, Elif, Ahmet Türkan, ve Zerrin Erdinç, “Aizanoi Kuzey Nekropolis’ten Bir Terracotta Mask”, Olba 30 (2022), s.83-113.
• Pleket, H. W., ve R. S. Stroud, Supplementum Epigraphicum Graecum, c.45, Leiden, 1998.
• Pleket, H. W., R. S. Stroud, ve Angelos Chaniotis. 2000. Supplementum Epigraphicum Graecum, Leiden, 2000.
• Ramsay, William M. “The Cities and Bishophrics of Phrygia (Continued), The Journal of Hellenic Studies 8, 1887, s.461-519.
• Rohde, Erwin, Psykhe, İstanbul, 2020.
• Taşkıran, Murat, “Aizanoi Güney Nekropolisi”, içinde Aizanoi IV: Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Ölü Gömme Adetleri, editör E. Özer. Ankara, 2019, s.111-33.
• Thonemann, Peter, “Phrygia: An Anarchist History, 950 BC - AD 100”, içinde Roman Phrygia, editör P. Thonemann. Cambridge, 2013, 124-43.
• Tsochos, Charalampos Erfurt. 2006. “Necropoleis”. Brill’s New Pauly 9:594-609.
• Tuite, K, “Lightning, Sacrifice, and Possession in the Traditional Religions of Caucasus”, Anthropos 99 (2004), s.143-59.
• Türkan, Ahmet. 2019. “Mezar Yazıtları Doğrultusunda Aizanoi Antik Kentinde Demografik Yapı ve Toplumsal Kimlik”, içinde Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Ölü Gömme Adetleri, editör E. Özer. Ankara, 2019, s. 289-311.
• Türkan, Ahmet, “MS I. Yüzyılda Aizanoi: Bir Metropolis Rüyası”, içinde Eskiçağda Savaş ve Diplomasi, editör G. Güney Masalcı ve A. Doğan. İstanbul, 2021, s. 477-98.
• Türkan, Ahmet, “MS II. Yüzyılda Aizanoi - Roma İlişkileri”. Archivum Anatolicum 15/2 (2021), s. 513-37.
• Türktüzün, Metin, “Çavdarhisar (Aizanoi) Nekropolü Kurtarma Kazısı”, Müze Kurtarma Kazıları Semineri, Ankara, 1993, s. 151-67.
• Üstündağ, Handan, “Aizanoi Kazılarında Bulunan İnsan İskelet Kalıntıları”, içinde Aizanoi IV: Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Ölü Gömme Adetleri, editör E. Özer. Ankara, 2019, s. 311-31.
• Wörrle, Michael, “Neue Inschriftenfunde aus Aizanoi II: Das Problem der Ara von Aizanoi”. Chiron 25(1995), s.64-81.