Eski Mezopotamya’da Diş-Kurdu Miti ve Diş Hastalıklarına Karşı Uygulanan Tıbbi-Büyüsel Pratikler

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: Dr. Selma Pehlivan'a Armağan, 2023 - 2049, 31.12.2024

Abdulgani Kaçar

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1563135

Öz

İnsanlık tarihi, bir anlamda, insan türünün yaşamda karşılaştığı sorunları çözme mücadelesinin tarihidir. Bunların başında ise açlık ve hastalık gibi insanın hayatta kalmak için mutlaka çözmek zorunda olduğu sorunlar bulunmaktadır. Elimizdeki belgeler, İnsanların hastalıklarla hem tıbbi yöntemlerle hem de tıp bilgisinin yetersiz kaldığı durumlarda, büyü gibi metafizik yöntemlerle mücadele ettiğini ortaya koymaktadır. Bu makalenin amacı, eski insanların diş hastalıklarının kökenine dair düşüncelerini araştırmak ve Eski Mezopotamya’da diş ağrısı ya da diş çürümesine karşı hangi yöntemlerle mücadele edildiğini, bize ulaşan çivi yazılı metinlerin ve konu üzerinde çalışma yapan modern araştırmacıların bilimsel yayınları ışığında açıklamaktır. Bu makale, Eski Mezopotamya toplumlarında görülen “diş-kurdu” inanışı hakkında Türkiye’de yapılmış akademik bir çalışma olmadığı için bu boşluğu doldurmak üzere kaleme alınmıştır. Bu çalışmada, konuyla ilgili Eski Mezopotamya uygarlıklarından kalan çiviyazılı tabletlerin modern dillere yapılmış çevirilerini Türkçeye çevirerek bu metinler ışığında konuyu anlaşılır bir bütüne dönüştürmeyi amaçladık. Makalemizin ana kaynağını, Babil’de bulunan fakat tarihlendirilmesinde zorluk yaşanan ve bugün British Museum’da sergilenen BM55547 numaralı “Kurtçuk Efsanesi” olarak adlandırılan bir metin oluşturmaktadır. Farklı yazarlar tarafından yapılan çevirilerini burada birleştirip Türkçeye çevirerek verdiğimiz metin, “diş-kurdunun kökeni, karakteri, neden insanların dişlerini yaşam alanı olarak seçtiği ve onu etkisiz hale getirmek için hangi tıbbi-büyüsel yöntemlerin uygulandığına dair birinci elden bir kaynak niteliğindedir. Bunun yanında, diş hastalıklarına karşı sadece tıbbi olarak ne tür müdahaleler yapıldığına dair, Geller’in Ancient Babylonian Medicine adlı kapsamlı eserinden ve yine, Towned, Pangas, Backsay, Steinert gibi modern yazarların çalışmalarında verdikleri diş-kurdunu etkisiz hale getirmek için uygulanan tıbbi ve büyülü yöntemlere dair başka çiviyazılı metinlerden faydalandık.

Anahtar Kelimeler

Eski Mezopotamya Tarihi, Hastalıklar, Tıp, Büyü, Diş Hastalıkları, Diş-Kurdu.

Toothworm Belief and Medical-Magical Practices against Dental Diseases in Ancient Mesopotamia

Öz

The history of mankind on earth is, in a sense, the history of man's struggle to solve the problems of life. The most important of these are the problems that people have to solve in order to survive, such as hunger and disease. The documents we have show that diseases were fought both with primitive medical methods and, in cases where medical knowledge was insufficient, with metaphysical methods such as magic. In fact, the existing records on dental diseases, which are the subject of our study, show that ancient Mesopotamian societies used many methods, which we can call both medical and magical or medical-magical, to overcome this problem. The aim of this article is to explore the ancient people's thoughts about the origin of dental diseases and to explain the methods used to combat toothache or tooth decay in ancient Mesopotamia in the light of cuneiform texts. The main text we have on the toothworm belief in ancient Mesopotamia is a cuneiform text in the British Museum, number BM55547. It has not been identified as belonging to the Old, Middle or Neo-Babylonian periods. This text contains important information about the origin of the toothworm belief, why the toothworm lives in human teeth and how to deal with it. Accordingly, the toothworm was dealt with either medico-magical or purely medical methods. In our study, these two methods are discussed under separate headings. In addition, some other cuneiform texts that have come down to us concerning the treatment of dental diseases exclusively by medical methods are also discussed in our study.

Anahtar Kelimeler

Ancient Mesopotamia, Diseases, Medicine, Incantation, Dental Diseases, Tooth-Worm.

Kaynakça

• Bácskay, Andras, “Seize A Frog!’ The Use Of The Frog in Medical And Magical Texts.” Le Journals Des Medecines, 32 (2018), pp. 1-16.
• Diaconu, Diana; Vitalariu, Anaca, “Religious And Spiritual Concepts in Dental Practices in Ancient Orient.” International Journal Of Medical Dentistry, (2014), pp. 255-259.
• Geller, Markham J, “An Apothecary’s Handbook,” Le Journal Des Médecines Cunéiformes, 35 (2020), pp. 1-33.
• Pangas, Julio Cesar, “Dental Pathology in Ancient Mesopotamia.” Bulletin of the History of Medicine, 73/2 (1999), pp. 197-207.
• Pouyan, Nasser, “Mesopotamia, the Cradle of Civilization and Medicine.” World Journal Of Pharmaceutical Research, 5/4 (2016), pp. 192-225.
• Reid, Nicholas and Wagensonner, Klaus, “My Tooth Aches So Much.” Cuneiform Digital Library Bulletin, 3 (2014), pp. 1-5.
• Stadhouders, Henry, “The Unfortunate Frog: On Animal And Human Bondage in K 2581 and Related Fragments with Excursuses on BM 64526 and YOS XI, 3.” Revue D'assyriologie et d'archéologie Orientale, 1/112 (2018), pp. 159-176.
• Thompson, R. Campbell, “Assyrian Medical Texts.” Proceedings of The Royal Society of Medicine, 19 (1926), pp. 29-78.
• Townend, B. R, “The Story Of The Tooth-Worm.” Bulletin of the History of Medicine, 15/1 (1944), pp. 37-58.
• Wilson, J. V. Kinnier, “Diseases of Babylon: An Examination of Selected Texts.” Journal of the Royal Society of Medicine, 89 (1996), pp. 135-140.
• Zare, Masoud; Heidari, Tabandeh, “Enki Or Ea: The God Of Medicine in Mesopotamia from the Sea.” Modern Medical Laboratory Journal, 5/2 (2022), pp. 19-37.
• Bottero, Jean; Kamer, S. Noah, Mezopotamya Mitolojisi, İstanbul 2021.
• Geller, Markham J., Ancient Babylonian Medicine Theory And Practise, West Sussex 2010.
• Kaçar, Abdulgani, Eski Mezopotamya’da Büyü Ve Büyücülük, Ankara 2023.
• Sasson, Jack M., “Time & Mortality, Creation Narratives in Ancient Israel and Mesopotamia.” Papers on Ancient Literatures: Greece, Rome and The Near East, Edited by Ettore Cingano, Lucio Milano, pp. 489-510. Padova 2008.
• Steinert, Ulrike, “Disease Concepts And Classifications İn Ancient Mesopotamian Medicine, Systems Of Classification in Premodern Medical Cultures Sickness.” Health And Local Epistemologies, Edited by Ulrike Steinert, 140-194. New York 2021.
• CAD: The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago. Chicago – Glückstadt 1956 vd.
• Graham, Lloyd D. “Cryptic References İn A Romanian Folk-Charm Clarified By Reference to a Babylonian Antecedent?” (2020). Online at Academia. https://www.Academia.Edu/44457785/Cryptic_References_in_A_Romanian_Folk_Charm_Clarified_By_Reference_to_a_Babylonian_Antecedent.
• Graham, Lloyd D. “‘Nessie’: An Uncannily Apt Name For A Serpentine Water-Monster,” (2024). Online at: https://www.Academia.Edu/114915642/_Nessie_An_Uncannily_Apt_Name_For_A_Serpentine_Water_Monster.
• Resim 1: (https://www.ratioscientiae.com/ratio-scientiae-blog/the-tooth-worm-and-the-way-science-works).