İktisat, İdeoloji ve Tarih Sarkacında Atatürk Döneminde Tarım ve Toprak Reformu

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 94 - 121, 27.03.2025

Betül Sarı Aksakal

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1564662

Öz

Türkiye tarihinin yorumlanmasında en can alıcı noktalardan biri tarım ve toprak reform meseleleridir. Çalışmada Atatürk döneminde tarım ve toprak reformu için neler yapıldığı kronolojik bağlamda dönemdeki önemli gelişmelere de yer verilerek aktarılacaktır. Çalışma kapsamında ele alınan on beş yıllık süreçte tarımsal yapının değişimi, tarım politikaları ve köylülüğe ilişkin tartışmalar da ele alınmıştır. Ancak 1923-1938 yılları arasını kapsayan Atatürk döneminde önemli ve radikal adımlar atılmış olmasına rağmen köklü bir toprak reformunun her yönden başarılamamış olması sonucuna ulaşılmıştır. Ancak bu olumsuz durumun Atatürk’ün kısa ömrüne yükletilmesinin de doğru olmayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Toprak Reformu, Tarım Reformu, Aşar Vergisi, Sanayi Planları, Kadro Hareketi.

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Agrarian and Land Reform During Atatürk's Period in the Pendulum of Economics, Ideology, and History

Öz

One of the most crucial points in interpreting Turkish history is agrarian and land reform. In the study, what was done for agrarian and land reform during the Atatürk period will be conveyed chronologically, including significant developments. The fifteen years covered in the study also addressed the changes in agricultural structure, agricultural policies, and discussions on peasantry. Despite the critical and radical steps taken during the Atatürk period between 1923 and 1938, it has been concluded that a radical land reform could not be achieved in every respect. However, it is thought that it would be wrong to attribute this negative situation to Atatürk's short life.

Anahtar Kelimeler

Land Reform, Agrarian Reform, Tithe, Industrial Plans, Kadro Movement.

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Ahmad, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, (Trs. Yavuz Alogan), Kaynak, İstanbul 1999.
• Akbaş, Erdal, “1929 Dünya Ekonomik Krizi Sonrası Türkiye Cumhuriyeti’nin Buğday Üreticisini Koruma Çabaları (1929-1939)”, Atatürk Yolu, 71, (2022), pp. 24-42.
• Aksoy, Yaşar, Atatürk’ün Ekonomi Devrimi Kalpaklı Kalkınma, Ümit, Ankara 1998.
• Avcıoğlu, Doğan, Türkiye’nin Düzeni: Dün, Bugün, Yarın, Bilgi, Ankara 1969.
• Avcıoğlu, Doğan, Türkiye’nin Düzeni. Dün, Bugün, Yarın. 1. Cilt, Cem, İzmir 1973.
• Aydemir, Şevket Süreyya, “Programlı Devletçilik”, Kadro, (34) (1934), pp.5-13.
• Barkan, Ömer Lütfi, Türkiye’de Toprak Meselesi. Gözlem, İstanbul 1980.
• Başar, Ahmet Hamdi, Davalarımız, Arkadaş, İstanbul 1943.
• Benazus, Hanri, Ekonomi ve Tarım: Atatürk’ün Yorumuyla Atatürkçülük 6. Sözcü, İstanbul 2022.
• Boran, Behice, Yakın Tarihimizde Yönetici-Aydın Kadro ve Kalkınma Sorunumuz, (1), TÜSTAV, İstanbul 2010.
• Boratav, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi 1908-2009, İmge, Ankara 2012.
• Boratav, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi 1908-2009, İmge, Ankara 2016.
• Bulutay Tuncer, Tezel, Yahya and Yıldırım, Nuri, Türkiye Milli Geliri (1923-1948), Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, No. 375, Ankara 1974.
• Çamurcuoğlu, Gülden. “Türkiye Cumhuriyeti'nin Toprak Reformu ve Milli Burjuvazi Yaratma Çabası”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 13(1) (2009), pp. 161-178.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye’de Liberalizmin Doğuşu, Uygarlık, İstanbul 1982.
• Çavdar, Tevfik, Kuruç, Bilsay, Tokgöz, Erdinç, Olcaytu, Turhan, Ülken, Yücel, Atatürk Dönemi İktisat Politikası, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mezunları Cemiyeti Yayınları, İstanbul, 1981.
• Derbentli, Taner, “1923-1938 Yılları Arasında Türk Sanaviinin Gelişimi”, Bursa İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi İktisat Fakültesi Dergisi, 2/2 (1981), pp. 75-82.
• Doğru, Deniz, (2021). “1923-1950 Yılları Arasında Toprak Reformu Girişimleri Ve Çiftçiyi Topraklandırma Kanununa Yapılan Muhalefet”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2/10, (2021), pp. 824-839.
• Ekinci, Necdet, Sanayileşme ve Uluslaşma Sürecinde Toprak Reformundan Köy Enstitülerine, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1989.
• Giritli, İsmet, Kemalist İdeoloji: Siyasi ve Ekonomik Yönleri. Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı, İzmir 1981.
• İnan, Afet, İzmir İktisat Kongresi 17 Subat-4 Mart 1923, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara 1989.
• Jacoby, Erich, Man and Land, Andre Deutsch: London 1970.
• Kazgan, Gülten, Tanzimattan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi, İstanbul Bilgi University Publications, İstanbul 2002.
• Kepenek, Yakup, Türkiye Ekonomisi, Verso, İstanbul 1990.
• Koçtürk, Murat and Gölalan, Meryem, “1923-1950 Türkiye Ekonomisinin Yapısal Analizi”, Üçüncü Sektör Kooperatifçilik, 45/2 (2010), pp. 48-65.
• Korkut, Sevgi, Toprak Reformu ve Türkiye, TBMM, Ankara 1984.
• Köymen, Oya, Türkiye’de Tarımsal Yapının Gelişimi (1923-1938), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1981.
• Köymen, Oya, Cumhuriyet Döneminde Tarımsal Yapı ve Tarım Politikaları, 75 Yılda Köylerden Şehirlere. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 1999.
• Köymen, Oya, Kapitalizm ve Köylülük: Ağalar, Üretenler, Patronlar. Yordam, İstanbul 2017.
• Kumkale, Tahir, Atatürk’ün Ekonomi Mucizesi, Pegasus, İstanbul, 2007.
• Kuruç, Bilsay, İktisat Politikasının Resmi Belgeleri (Söylev, Demeç ve Yazılar), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara 1963.
• Kuruç, Bilsay, Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi, İstanbul Bilgi University Publications, İstanbul 2011.
• Küçük, Yalçın, Türkiye Üzerine Tezler (1908-1978), Tekin, İstanbul 1978.
• Mücek, Ahmet Akif, Türkiye’nin Tarihi ve Ekonomi Politik Yapısı (1838-2016), Belge, İstanbul 2019.
• Özgür, Erdem and Kaya, Alp Yücel (2017). “Kadro’nun Maddeci Tarih Yazımı: Türkiye ve Osmanlı Tarihinde Derebeylik Rejimi”, Erdem Özgür, Alp Yücel Kaya (Ed), Türkiye’de İktisadi Düşünce, İletişim, İstanbul 2017, pp. 199-232.
• Ravndal, Gabriel Bie, Turkey: A Commercial and Industrial Handbook (No. 28), US Government Printing Office, US 1926.
• Solak, Mustafa, Atatürk’ün Bakanı Şükrü Kaya. (Uluslaşma, Laiklik, Toprak Reformu), Kaynak, İstanbul 2013.
• Şaylan, Gencay, Değişim, Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi, İmge, Ankara 1994.
• Tarım ve Orman Bakanliği, Atatürk ve Tarım, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Ankara 1981.
• Tekeli, İlhan and İlkin, Selim, 1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, ODTÜ, Ankara 1977.
• Tezel, Yahya, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2015.
• Tökin, İsmail Hüsrev, “Türkiye’de Derebeylik Rejimi”, Kadro, 1(7), 1932, pp.16-24.
• Tökin, İsmail Hüsrev, Türkiye Köy İktisadiyatı, İletişim, İstanbul 1990.
• Tör, Vedat Nedim, “Müstemleke İktisadiyatından Millet İktisadiyatına”, Kadro, 1/1, 1932, pp. 8-11
• World Bank, Land Reform: Sector Policy Paper, World Bank Group, Washington DC 1975.
• Yiğit, Ali Ata, “Türkiye’nin Tarıma Dayalı Sanayi Politikası 1923-1938”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, Number: 13, Volume 2, (2012), pp. 315-326.
• Yurtoğlu, Nadir, Demokrat Parti Dönemi Tarım Politikaları ve Siyasi, Sosyal ve Ekonomik Hayata Tesirleri (1950-1960), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2017.