19. Yüzyılda Prens Grigory Grigoryeviç Gagarin’in (1810-1893) Eserlerinde Kafkasya

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 626 - 663, 27.03.2025

Ömer Karataş

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1622781

Öz

Kafkasya’da işgale yönelik faaliyetlerini sürdüren Rus İmparatorluğu’nun askerî hareketlerine bu yeni toprakları çeşitli yönleriyle belgelemekle görevli bilim insanları askeri ressamlar ve sanatçılar da eşlik etmiştir. Rus ordusunun Kafkasya seferini ve bölgenin doğal, kültürel, etnografik değerlerini belgelemekle savaş ressamları görevlendirilmiştir. Savaş ressamlarının eserlerinde görülen Rus hâkimiyetini yüceltme yönündeki vurgular, oryantalist geleneğe uygun bir tutumu anlatır. Onlar bu vurguyu güçlendirmek için eserlerinde genellikle yerel ve etnografik unsurları detay titizliğiyle yansıtmıştır. Rus güzel sanatlarında Kafkasya teması “Kafkas Savaşı (1817-1864)” olarak adlandırılan dönemde ortaya çıkmıştır. 19. yüzyılda romantik ve kahraman bir ruha sahip olan Kafkasya, sadece askerlerin değil, aynı zamanda bilim adamları ile gezginlerin, tarihçilerin, şairlerin, seyyahların, yazarların ve tabii ki ressamların da ilgi odağı olmuştur. Onlar sadece savaş sahnelerini ve tarihi olayları değil, aynı zamanda dağlıların portrelerini, günlük yaşamın yanı sıra görkemli manzaraları da resmetmişlerdir. Tüm bunların sonucunda her biri bölgenin büyüklüğü, güzelliği, gizemi ve benzersizliğini ortaya koyan bir sanat mirasının ortaya çıkmasına vesile olmuştur. Prens Grigory Grigorieviç Gagarin (1810-1893) Kafkasya’nın söz konusu özelliklerini resmeden ilk sanatçılardan birdir. Gagarin 1840-1842 ve 1848-1854 yıllarında Kafkasya'daki savaşın ve yaşamın görgü tanığıdır. Bu özellikler Kafkasya yakın dönem tarihi için oldukça büyük önem arz eder. Çalışmada Gagarin’in Kafkasya’ya dair çizim ve eserleri ele alınmıştır. Bu eserler vasıtasıyla Rus perspektifinde Kafkasya ve halklarının görünümü ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kafkasya, Rusya İmparatorluğu, Savaş Ressamları, Oryantalizm, Prens Grigory Grigorieviç Gagarin., Caucasus, Russian Empire, War Painters, Orientalism, Prince Grigory Grigorievich Gagarin

Teşekkür

Çalışmalarınızda kolaylıklar dilerim.

Caucasus in the Works of Prınce Grı̇gory Grı̇goryevı̇c Gagarı̇n in the 19th Century (1810-1893)

Öz

The military movements of the Russian Empire, which continued its occupation activities in the Caucasus, were accompanied by military painters and artists, scientists tasked with documenting various aspects of these new lands. War painters were tasked with documenting the Caucasus campaign of the Russian army and the natural, cultural and ethnographic values of the region. The emphasis on the glorification of Russian domination in the works of war painters is in line with the orientalist tradition. To reinforce this emphasis, they often reflected local and ethnographic elements in their works with meticulous attention to detail. The Caucasian theme in Russian fine art emerged during the so-called “Caucasian War (1817-1864)”. In the 19th century, the Caucasus, with its romantic and heroic spirit, became the center of attention not only for soldiers, but also for scientists and travelers, historians, poets, poets, travelers, writers and, of course, painters. They depicted not only battle scenes and historical events, but also portraits of highlanders, everyday life, as well as majestic landscapes. The result is a legacy of art, each of which reveals the greatness, beauty, mystery and uniqueness of the region. Prince Grigory Grigorievich Gagarin (1810-1893) was one of the first artists to depict these features of the Caucasus. Gagarin was an eyewitness to the war and life in the Caucasus in 1840-1842 and 1848-1854. These characteristics are of great importance for the recent history of the Caucasus. This study focuses on Gagarin's drawings and artifacts about the Caucasus. Through these works, it is tried to reveal the view of the Caucasus and its peoples from the Russian perspective.

Anahtar Kelimeler

: Kafkasya, Rusya İmparatorluğu, Savaş Ressamları, Oryantalizm, Prens Grigory Grigorieviç Gagarin, Caucasus, Russian Empire, War Painters, Orientalism, Prince Grigory Grigorievich Gagarin

Kaynakça

• Bezgubova, Anastasiya Aleksandrovna, grigoriy gagarin i yivo litorografçeskiy albom “Le Caucase pittoresque”, kulturnaya jizn yuğa rossii, №5/43 2011, s.83-85, https://cyberleninka.ru/article/n/grigoriy-gagarin-i-ego-litograficheskiy-albom-le-caucase-pittoresque (Erişim 25.07.2024).
• Bilge, Sadık Müfit, Osmanlı Çağında Kafkasya ve Kafkasyalılar 1454-1829, II. C, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2023.
• Çaycıoğlu, Serdar Oğuzhan, “Çarlık Rusya’nın Kafkas Hattı’nı İnşası ve Kuzey Kafkasya’da Hâkimiyet Kurma Mücadelesi”, Belleten 86/306, (2022), s.717-754.
• Duranlı, Muvaffak, “Rus Yazar Aleksandr Alekseyeviç Bestujev-Marlinskiy’in Hayatında ve Sanatında Yakutistan/Yakutlar”, Folklor Akademi Dergisi, 5/1, (2022), s.29-40.
• Figes, Orlando, Nataşa’nın Dansı Rusya’nın Kültürel Tarihi, çev. Figen Dereli, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2017.
• Gagarin, Grigory Grigorieviç, Le Caucase Pittoresque, Dessine D'apres Nature Gregoire Gagarine ; Avec une introd. et texte explicatif Ernest Stackelberg, Paris 1847. http://elib.shpl.ru/ru/nodes/21916-gagarin-g-g-le-caucase-pittoresque-illyustratsii-paris-1847 (Erişim 25.07.2024).
• Gagarin, Grigory Grigorieviç, Scenes, Paysages Meurs Et Costums Du Caucase, Ed. Chez A. Hauser, Par Le Prince Gregoire Gagarine, Et Accompagnes Comte Ernest Stackelberg, Dedie Par Permission Speciale A Sa Najeste Nicolas I. Emperour De Tautes Les Russies, 11. Boulevard Des İtaliens, Livarasion 1-6, Paris 1845. https://runivers.ru/upload/iblock/4cc/Gagarin-%20Kostyumi%20Kavkaza.pdf (Erişim 13.05.2024.)
• Gordin, Yakov, Kafkas Anlatisi 300 yıl Süren Savaş, (çev. Uğur Yağanoğlu), CSA Global Publishing, İstanbul 2014.
• Ilıca, Sevgi, “Puşkin ve Dekabristler”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, 4/2, (2016), s.204-223.
• Kongaz, İren Dilara, “M. Y. Lermontov’un Şiirlerinde Kafkasya İmgesi”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 12/39, (2024), s.77-91.
• Kornilova, Anna, uroki volnosti blagoy k 200 letiyu so dnya rojdeniya G. G. Gagarina, prilagamayrmie v peçatom izdanii almanaha, almanah russkiy mir, proctranctvo i vremya russkoy kulturi, № 5 (2011), s.6-33. http://almanax.russculture.ru/5-2011 (Erişim 29.07.20024).
• Temizkan, Abdullah, “Kuzey Kafkasya’da Müridizmin Kurumsallaşması ve Gazavat”, Karadeniz Araştırmaları, 25 (2010), s.77-92.
• Temizkan, Abdullah, “Rusya ve Osmanlı Devleti’nin Kafkas-Ötesinde Nüfuz Mücadelesi”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 6/2, (2006), s.447-462.
• Temizkan, Abdullah, Araftaki Kafkasya, İdeal Kültür yayıncılık, İstanbul 2018.
• https://it-s-a-wonderful-world.ru/kavkaz-v-proizvedeniyax-xudozhnikov-19-nachala-20-vv/. (Erişim: 10.05.2024).
• https://www.meisterdrucke.com.tr/sanatci/Grigori-Grigorevich-Gagarin.html (Erişim 30.07.2024).
• http://elib.shpl.ru/ru/nodes/21916-gagarin-g-g-le-caucase-pittoresque-illyustratsii-paris-1847 Erişim 25.07.2024.
• https://www.livelib.ru/author/252301-vladimir-sollogub (Erişim: 05.07.2024).
• http://www.rulex.ru/01040783.htm (Erişim 31.07.2024).
• http://almanax.russculture.ru/5-2011 (Erişim 29.07.20024).
• https://runivers.ru/upload/iblock/4cc/Gagarin-%20Kostyumi%20Kavkaza.pdf (Erişim 13.05.2024.)
• http://www.raruss.ru/rossica/757-gagarin-caucase.html (Erişim 12.06.2024)
• https://kulturamgo.ru/kalendar-sobytij/den-v-istorii/8827-23-iyulya-1840-vo-vremya-kavkazskoj-vojny-proizoshlo-krovoprolitnoe-srazhenie-u-reki-valerik (Erişim 12.02.2025).
• http://elib.shpl.ru/ru/nodes/21915-gagarin-g-g-le-caucase-pittoresque-illyustratsii-paris-1847#mode/inspect/page/1/zoom/6(Erişim 25.07.2024).