1954 İngiliz Parlamento Tartışmalarında Kıbrıs: Söylemsel Yapılar, Aktörler Ve Kolonyal Tahayyül

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: Vakanüvis 10. Yıl Özel Sayısı, 1412 - 1439, 31.10.2025

Cemal Yorgancıoğlu

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1700311

Öz

Bu çalışma, 1954 yılında İngiliz Parlamentosu’nda yapılan Kıbrıs tartışmalarını tarihsel bir bağlamda inceleyerek sömürge yönetiminin söylemsel sınırlarını ve siyasi önceliklerini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Kıbrıs sorunu, Britanya İmparatorluğu’nun dağılmasının ardından 1950’li yılların en karmaşık konularından biri haline gelmiş ve enosis (adanın Yunanistan’a ilhakı) talepleri, anayasal reform arayışları ve uluslararası diplomatik baskılar nedeniyle Londra siyasetinin merkezine taşınmıştır. Çalışma, bu tartışmaları Rum-Türk toplumları arasındaki gerilimler, insani söylemler (1953 depreminden sonra) ve sömürge yönetiminin meşruiyet arayışı üzerinden analiz etmektedir. 1954’te yoğunlaşan enosis hareketi, adayı “uluslararası müdahale riski taşıyan bir sorun” olarak konumlandırmıştır. Çalışma nitel yöntemlerden (söylem ve içerik analizi) yararlanmakta ve Avam Kamarası’nın 47 ve Lordlar Kamarası’nın 3 toplantısının tutanaklarına dayanmaktadır (Hansard, 1954). Sonuç olarak, Kıbrıs sorununun sadece kolonyal bir sorun değil, aynı zamanda Britanya’nın kimliği, kolonyal geçmişi ve demokratik değerleriyle olan ilişkisini yansıtan söylemsel bir alan olduğu savunulmaktadır. Parlamento tartışmaları, yerel ve küresel düzeyde siyasi çelişkilerin kristalleşmesinin bir örneği olarak görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs ihtilafı , sömürge yönetimi , enosis , İngiliz parlamentosu tartışmaları , söylem analizi

Cyprus in 1954 British Parliamentary Debates: Discursive Structures, Actors and the Colonial Imaginary

Öz

This study aims to analyse the discursive boundaries and political priorities of the colonial administration by examining the Cyprus debates in the British Parliament in 1954 in a historical context. The Cyprus question became one of the most complex issues in the 1950s in the wake of the disintegration of the British Empire and moved to the centre of London politics due to demands for enosis (annexation of the island to Greece), the search for constitutional reform and international diplomatic pressure. The study analyses these debates through the tensions between the Greek-Turkish communities, humanitarian discourses (after the 1953 earthquake) and the colonial administration’s search for legitimacy. The enosis movement, which intensified in 1954, positioned the island as “a problem at risk of international intervention”. The study draws on qualitative methods (discourse and content analysis) and is based on the minutes of 47 meetings of the House of Commons and 3 meetings of the House of Lords (Hansard, 1954). As a result, it is argued that the Cyprus question is not only a colonial problem, but also a discursive field that reflects Britain’s relationship to its identity, its colonial past and its democratic values. The parliamentary debates are seen as an example of the crystallisation of political contradictions on a local and global level.

Anahtar Kelimeler

Cyprus conflict , colonial administration , enosis , British Parliament debates , discourse analysis

Etik Beyan

This research is based entirely on publicly available historical documents and does not involve human participants or personal data. Therefore, ethical approval was not required. All sources have been properly cited and acknowledged in accordance with academic standards.

Kaynakça

• UK, Hansard, 1950-1959, Sittings in 1950s (Parliamentary Debates). https://api.parliament.uk/historic-hansard/sittings/1950s [Electronic version].
• UK, Hansdard. 1954. Sittings in 1954 (Parliamentary Debates). https://api.parliament.uk/historic-hansard/sittings/1954/index.html [Electronic version].
• Anderson, David M., “Policing and Communal Conflict: The Cyprus Emergency, 1954–60”, The Journal of Imperial and Commonwealth History, 21/3, (1993), pp.177–207. https://doi.org/10.1080/03086539308582912
• Balıkçıoğlu, Emrah, “Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’nun 14 Aralık 1954 Tarihli 750’nci Oturumu Işığında Türkiye’nin Kıbrıs Politikasının Değerlendirilmesi”, Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 9/2, (Eylül 2024), pp.984-1027. https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1454518
• Barnett, Michael and Weiss, Thomas G., eds. Humanitarianism in Question: Politics, Power, Ethics. Cornell University Press, Ithaca, 2008. https://doi.org/10.1111/j.1747-7093.2008.00167_1.x
• Dodd, Clement, The History and the Politics of Cyprus. London: Palgrave Macmillan, UK, 2010. https://doi.org/10.1057/9780230275287
• French, David, Fighting EOKA: The British Counter-Insurgency Campaign on Cyprus, 1955-1959, Oxford University Press, Oxford, 2015.
• Gazioğlu, Ahmet C., İngiliz Yönetiminde Kıbrıs III (1951-1959): Enosise Karşı Taksim ve Eşit Egemenlik. Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi (CYREP), Lefkoşa, 1998.
• Gürel, Şükrü Sina, Kıbrıs Tarihi, 1878-1960: Kolonyalizm, Ulusçuluk, ve Uluslararası Politika. Kaynak Yayınları, İstanbul, 1985.
• Holland, Robert. F., Britain and the Revolt in Cyprus, 1954-1959. Clarendon Press, Oxford, 1998.
• Ioannides, Christos P., Cyprus under British Colonial Rule: Culture, Politics, and the Movement toward Union with Greece, 1878–1954, Lexington Books, Lanham, Maryland, 2018.
• Kelling, George Horton, Countdown to rebellion: British policy in Cyprus, 1939-1955, Praeger, Westport Connecticut, 1990.
• Ker-Lindsay, James, The Cyprus problem: What Everyone Needs to Know. Oxford University Press, Oxford, 2011.
• Novo, Andrew R., On All Fronts: EOKA and the Cyprus Insurgency, 1955-1959, Unpublished PhD Dissertation, Oxford University, UK, 2010. https://ora.ox.ac.uk/objects/uuid:9fcd14f8-f60d-49b3-82b4-411e3370e890
• Özmatyatli, İçim Özenli, and Efdal Özkul, Ali, “20th Century British Colonialism in Cyprus through Education”, Eurasian Journal of Educational Research, 50, (2013), pp.1-20.
• Scarinzi, Fausto. “Force Structure and Counterinsurgency Outcome: The Case of the Cyprus Emergency (1955-1959)”, Defence Studies, 21/2, (2021), pp.204-225.
• Sonyel, Salâhi. R., “İngiliz Yönetiminde Kıbrıs Türklerinin Varlık Savaşımı (1878-1960)”, Belleten, LIX/224, (1995), pp.133-188. https://doi.org/10.37879/belleten.1995.133
• Xydis, Stephanos. G., Cyprus: Conflict and Conciliation, 1954-1958. Ohio State University Press, Columbus, 1967.
• Yin, Robert K., Case Study Research: Design and Methods, 5th. ed. Sage Publications, CA, 2009.
• Yorgancıoğlu, Cemal and Kıralp, Şevki, “Turco-British Relations, Cold War and Reshaping the Middle East: Egypt, Greece and Cyprus (1954–1958)”, Middle Eastern Studies, 55/6, (2019), pp.914-931. https://doi.org/10.1080/00263206.2019.1613646
• Yorgancıoğlu, Cemal, “Kıbrıs’ın sosyal ve siyasal manzarası: 1954 yılı Lordlar Kamarası’nda bir tartışma ve gelecek vizyonları”, eds. Gökçe Y. Peler, Zeki Akçam ve Ergenekon Savrun, Kuzey Kıbrıs’ın istirdadının 50. Yılı anısına Kıbrıs çalışmaları, Hiperyayın, İstanbul, 2024, pp.501-516.
• Yorgancıoğlu, Cemal, The Nationalisms in Cyprus within International Context (1954-1964): A Critical Approach, Near East University, Institute of Social Sciences, Unpublished PhD Thesis, Nicosia, 2020.