Cevrî Usta’ya Ait Bir Vakfiye

Yıl 2016, Sayı: 46, 83 - 96, 22.12.2016

Habibe Kazancıpğlu

Öz

Osmanlı Devleti’ni medeniyet seviyesine taşıyan önemli unsurlardan birisi de hiç şüphesiz vakıf sistemidir. Başta padişah, hânedân üyeleri ve devlet adamları olmak üzere pek çok kimse imkânları ölçüsünde vakıf kurmuştur. Vakıf kuranlardan biri de Sultan II. Mahmud’un şehzâdeliği sırasında onun hayatını kurtararak Osmanlı Devleti’nin geleceğini etkileyen Cevrî Usta’dır. Cevrî Usta, bu olaydan sonra Sultan II. Mahmud’un taltifiyle Hazînedâr Ustalık görevine getirilmiştir. Cevrî Usta bu görevi yürüttüğü 1808 yılından vefat ettiği 1819 yılına kadar geçen kısa süre içinde vakıflar kurmuştur. Cevrî Usta’nın 1231 (1816) tarihli vakfiyesi Tophane (İstanbul) Semti’nde Sefer Kethüda Mahallesi’nde inşa ettirdiği bir çeşmeyi ve bu çeşmenin su yollarını konu almaktadır. Cevrî Usta’nın kurduğu bu vakfın gelir kaynağı ise daha sonra akâra dönüştürülecek bir miktar paradır. Vakfiye, vakfiyede anılan çeşme, bu çeşmenin su yolları, vakfın geliri ve bu gelirlerin nerelere harcanacağı hakkında bilgi vermesi açısından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cevrî Usta, Tophane, vakıf, vakfiye, çeşme, paravakfı

A Waqfiyya That Belongs To Cevrî Usta

Öz

One of the important elements carrying the Ottoman Empire to a high level of civilization of its era is undoubtedly the waqf system. The Sultans being at the fore front, the dynasty members and dignitaries, many people established waqfs the attributes of which were dependent upon the extent of their wealth. One of the people setting up a charity was Cevrî Usta who saved şehzade Mahmud’s life and affected Ottoman Empire’s future. As a result of his outstanding favour, Cevrî Usta was rewarded by Sultan Mahmud II and appointed as Hazînedâr Usta. While being Hazinedar, Cevrî Usta founded many charities between 1808-1819. She died in 1819. Her waqf contains a fountain and its water ways which was built by Cevrî Usta in 1231 (1816) in Tophane (Istanbul) Sefer Kethuda Street. The source of income of the foundation was amount of money which was later used to buy real estate. The waqfiyya of the foundation provides important information about fountains and their waterways, the revenues and the expenditures of the waqf.

Anahtar Kelimeler

Cevrî Usta, Tophane, waqf, waqfiyya, water fountain, money.

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa (1288). Tarih-i Cevdet. (VIII). İstanbul.
• Ayvansarâyi Hüseyin Efendi (2001). Hadikatü’l-Cevâmi. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Berki, Ali Himmet (ty.) Vakfa Dair Yazılan Eserlerle Vakfiye ve Benzeri Vesikalarda Geçen Istılah ve Tâbirler. Ankara: İkbâl Basımevi.
• Cumbur, Müjgan (1985). “Cevrî Kalfa ve Hayratı”. Türk Edebiyatı Dergisi. (146). İstanbul. s. 77-79.
• Çolak, Orhan M. (2009). “Sultan II. Mahmud’un Hazinedar Ustası Cevri Kalfa ve Vakıfları” Hidayet Yavuz Nuhoğlu Armağanı, İstanbul: Pamuk Yayıncılık.
• Eyice, Semavi (1993). “Cevrî Kalfa Mektebi”. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (VII). İstanbul. s. 461-462.
• Güneri, Hasan (1971). “Vakıf Suları ve Su Vakıfları”. Vakıflar Dergisi. (9). Ankara, s. 69.
• İhtifalci Mehmed Ziya Bey (2003). İstanbul ve Boğaziçi. İstanbul: BİKA Yayınları.
• Koçu, Reşat Ekrem (1985). “Cevrî Kalfa”. İstanbul Ansiklopedisi. VII, İstanbul: İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat. s. 3522-3524.
• Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî. (II). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Nirven, Saadi (1985). “Cevrî Kalfa Suyu”. İstanbul Ansiklopedisi. (VII). İstanbul: İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat. s. 3525.
• Okçuoğlu, Tarkan (1994). “Cevri Usta Camii”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayınları. s. 423-424.
• Ömer Hilmi Efendi (ty.). İthâfü’l-Ahlâf fî Ahkâmi’l-Evkâf. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü.
• Öztürk, Nazif (1995). Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Pakalın, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. (I), (II), (III). İstanbul: MEB Yayınları.
• Tanışık, İ. Hilmi (1943). İstanbul Çeşmeleri. İstanbul: Maarif Matbaası.
• Yediyıldız, Bahaeddin (1983). “Vakıf Istılahları Lügatçesi”. Vakıflar Dergisi. (17). Ankara, 57.