Vakıf Araştırmaları Açısından Vakıf Hazine (Atik) Defterleri Ve Önemi

Yıl 2017, Sayı: 47, 45 - 65, 30.06.2017

Mevlüt Çam

https://doi.org/10.16971/vakiflar.329312

Cited By: 1

Öz

Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıf Kayıtlar Arşivi vakıfların ana belgesi
konumunda olan vakfiyeler başta olmak üzere bünyesinde sair vakıf belgelerini
barındıran en önemli arşivlerden birisidir. Arşivde vakfiye defterleri
haricinde vakıflarla ilgili muameleler, yapılan iş ve işlemlere ait çok sayıda
defter/belge bulunmaktadır. Kısaca bu fonlara değinecek olursak; vakfiye,
hazine (atik) defterleri, hurufat defterleri, şahsiyet defterleri, muhasebe,
berat, hüccet, hülasa, tescil defterleri gibi ana fonlar ve bu fonlara ait alt
bölümlerden oluşmaktadır. Bu fonların en önemlilerinden birisi de hazine (atik)
defterlerdir.

Hazîne Defterleri olarak adlandırılan bu defter serilerinde, vakıf
hayrat eserlerde görev yapan kişilerin adları, atanma sebepleri, ölüm veya
başka bir sebeple görevden ayrılış nedenleri ve atama prosedürü detaylı olarak
verilmektedir. Özellikle büyük vakıflara ait çok sayıda hayrat eserlerde görev
yapan hizmetliler, “hayrat” veya “görevler” alt başlıklarında verilmektedir.

İktisadî tarih çalışmaları açısından oldukça önemli
veriler içermesine karşılık defterlerin siyakat yazı ile yazılmasından dolayı
akademisyenler ve araştırmacılar tarafından yeterli ilginin gösterilmediğini
düşündüğümüz hazîne defterlerinin tanıtılması, metodolojisinin aktarılması
büyük önem taşımaktadır. Çalışmamızda Vakıf Kayıtlar Arşivi’nde bulunan Hazîne
Defterleri örnekleriyle tanıtılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hazine (Atik) Defteri, Vakıf, Siyakat

Waqf Treasury (Old) Registers and Their Significance in Terms of Waqf Studies

Öz

Foundation Records Archive
under Directorate General of Foundations, is the most significant archive that
includes waqfiya and other waqf records. Besides
waqfiyas, there are a lot of registry and documents of transactions, works and issues
about waqfs. In brief, these registry documents includes sections of treasury (atik), hurufat, şahsiyet
(personage), muhasebe (accounting), berat, hüccet, hülasa, tescil registries and their sub-sections. Treasury (atik) register is one of the most
important of these registry documents.

In these register collections, called treasury registers, there is
detailed information about the names of staff in these pious deeds, the reasons
for and procedures of appointment and dismissal due to death or another reason.
Especially, the staff in many pious deeds belonging to the grand waqfs are
listed under the sub-titles of “pious deeds” or “duties/works”.

Studies on treasury registers and the transfer of
its methodology are of great importance. We think, however, that the
academicians and researchers are not interested enough due to the fact that the
registers are written in siyakat
calligraphy although they include quite significant information in terms of
economic history. In our study, treasury registers which are available in the
Foundation Registry Archive will be introduced.

Anahtar Kelimeler

Treasury (Old) Registers, Waqf, Siyakat (a style of writing used in treasury documents)

Kaynakça

• Alkan, Mustafa (2007). “Türk Tarihi Araştırmaları Açısından Vakıf Kayıtlar Arşivi”. Vakıflar Dergisi, XXX: s. 1-34.
• Ayverdi, E. Hakkı (2000). Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri, Romanya Macaristan. İstanbul Fetih Cemiyeti Yay. İstanbul.
• Ayverdi, E. Hakkı (2000). Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri, Yugoslavya. İstanbul Fetih Cemiyeti Yay. İstanbul.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi (2010). Başbakanlık Basımevi, İstanbul.
• Çam, Mevlüt (2013). “Vakıf Medeniyeti ve Vakıf Kayıtlar Arşivi”. Osmanlı Coğrafyası Kültürel Arşiv Mirasının Yönetimi ve Tapu Arşivlerinin Rolü Uluslarası Kongresi Bildiriler Kitabı. Ankara, Korza Yayıncılık. s. 447-464.
• Çam, Mevlüt (2016). 16. Yüzyıl Osmanlı Dönemi Arapça Vakfiyeler Ve Osmanlı Sisteminde Eğitim (Saraybosna Hüsrev Bey ve Edirne Sultan Selim Medreseleri Örneğinde). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Kahraman, S. Ali (2016). Evkâf-ı Hûmayûn Nezâreti, Kitabevi Yay. İstanbul.
• Kunter, H. Baki (1983). Vakıf Kayıtlar Arşivi’ndeki Tarihi Vesikalar. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yay. Ankara.
• Öztürk, Nazif (1983). Menşei Ve Tarihi Gelişimi Açısından Vakıflar. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yay. Ankara.
• Yazır, Mahmut (1983). Eski Yazıları Okuma Anahtarı, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yay. Ankara.
• Yazır, Mahmut (1939). Vakıf Kayıtlar Rehberi. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yay. Ankara.