Denizli ve Çevresinde Yer Alan Bazı Camilerin Yapı Elemanlarının Değerlendirmesi

Yıl 2017, Sayı: 47, 170 - 204, 30.06.2017

Nilgün Çevrimli

https://doi.org/10.16971/vakiflar.329402

Cited By: 3

Öz

Denizli ve çevresinde bulunan birçoğu vakıf yapısı
olarak inşa edilen, bilgi ve belgelerine ulaşılabilen bir grup cami, yapı
elemanları açısından düz tavanlı ve kubbeli camiler olarak gruplandırılması
sonrası yetmiş bir düz tavanlı, beş kubbeli cami tespit edilmiştir.  Düz tavanlı camiler de kendi içerisinde
göbeksiz, tekne tavanlı, kubbeli tavanlı, kademeli tavanlı, çıtalı göbekli
tavanlı ve tonozlu tavanlı şeklinde sınıflandırılmaya gidilmiştir. Her iki ana
grup düz tavanlı ve kubbeli camiler; örtü düzeni ve taşıyıcı elemanlar, malzeme
ve teknik bakımından incelenmiştir. İncelenen eserlerin en erken tarihlisi
13.yüzyıl, en geç tarihlisi ise 20.yüzyılın ikinci yarısına tarihlenmektedir.
Çalışma yöredeki benzer yapılardaki yapı elemanları ile ilgili genel bir fikir
vermesi ve bazı yapıların ilk kez belgelenmesi açısından oldukça önem arz
etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Denizli, cami, örtü sistemi, tavan, ahşap, tavan göbeği, kubbe, sınıflandırma, yapı, mimari

Evaluating the Structural Elements of a Group of Mosques in Denizli and Its District

Öz

In this study, a group of mosques have been identified and examined many
of which were built as waqfs in Denizli centre and surrounding regions. These mosques
are classified into two groups depending on their building structures; whether
they have flat ceilings or domes. There are 71 mosques with flat ceiling and 5
with domed structure. The mosques with flat ceilings are classified among
themselves as boat ceilings, vaulted ceilings, stepped ceilings, slatted
ceilings and core vaulted ceilings. Both groups of mosques were examined in
terms of layout, cover material, load-bearing structural elements, construction
materials and techniques. The oldest of the mosques dates back to 13th century, while the latest work is dated to the
second half of the 20th century. Study is quite important as it documents
common characteristics of similar mosques in terms of structural properties and
it reports some of the mosques in the region for the first time.

Anahtar Kelimeler

Denizli, mosque, cover system, ceiling, wooden, ceiling belly dome, classification, structure, architecture

Kaynakça

• Arel, Ayda (1990). “Ege Bölgesi Ayanlık Dönemi Mimarisi:1989 Dönemi Yüzey Araştırmaları”. VIII. Araştırma Sonuçları Toplantısı. Ankara. s. 1-24.
• Aslanapa, Oktay (1986). Osmanlı Devri Mimarisi. İstanbul.1986.
• Aytekin, Osman (1998). “Serhat Boylarında Bir Osmanlı Dönemi Yapısı Muratlı Merkez Câmii”. Erzurum Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 4: 37-47.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı (1989). Osmanlı Mimarisinde Çelebi ve II. Sultan Murad Devri. İstanbul.
• Baykara, Tuncer (1969). Denizli Tarihi. İstanbul. Baykara, Tuncer (1999) “Denizli”. İslâm Ansiklopedisi, C.9: s. 155-159.
• Baş, Ali (1994). “Ordu’da Osmanlı Câmileri”, Konya Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 261-284.Konya.
• Cirtil, Saim (2006). “Denizli Türbeleri” Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri,(6-7-8 Eylül). Denizli. C. II: s.195-205.
• Cirtil, Saim (2007). “Çivril Bayat Köyü Câmi” Sanat Tarihi Araştırmaları, Haşim Karpuz’a Armağan. Konya. s. 115-124.
• Çakmak, Şakir (1991). Denizli İli’ndeki Türk Anıtları (Câmiler). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Darkot, Besim (1955). “ Denizli”. İslam Ansiklopedisi. C. III. İstanbul. s. 527-531.
• Erdemir,Yaşar, (1999), Beyşehir Eşrefoğlu Süleyman Bey Câmi ve Külliyesi. Beyşehir Vakfı Yayınları. Beyşehir.
• Ersoy, Bozkurt (2012). “Kale-i Tavas (Tabae)”. Ege Üniversitesi Arkeoloji Kazıları İzmir. s. 415-438.
• Eskici, Bekir (1998). Ankara Mihrapları, Ankara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara.
• Gökçe, Turan (2000). XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Lâzıkıyye Kazası. Ankara.
• İnce, Kâsım (1999). “Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’ndeki Babadağ’a Ait Vakfiyeler ve Babadağ’daki Türk Eserleri”. I. Babadağ Sempozyumu. Denizli. S. 468-508.
• İnce, Kâsım (2001). “Yukarı Câmii/Akköy-Denizli”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2: 65-79.
• İnce, Kâsım (2007). “Tavas ve Çevresindeki Osmanlı Mimarî Eserleri”. Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu 2. Denizli. S. 164-173.
• Kuran, Apdullah (1972). “Anadolu’da Ahşap Sütunlu Selçuklu Mimarisi”. Malazgirt Armağanı. Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara. s. 179-186.
• Kuyulu, İnci (1990). “Çiftehanlar Câmi”. Arkeoleoji Sanat Dergisi, 5: s.103-115, İzmir.
• Kütükoğlu, Mübahat (2002). XVI. Asırda Tavas Kazası. İstanbul.
• Mavuşoğlu, Nazlı İpek (2008). Savranşah Köyü Câmi Restorasyon Projesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Nefes, Eyüp (2020). “Çarşamba’da Yıkılmak Üzere Olan Ahşap Câmilerden Biri: Paşayazı Köyü Câmi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume: 3 Issue: 14 Fall, s.385-389.
• Önge, Yılmaz (1975). “Selçuklularda ve Beyliklerde Ahşap Tavanlar”. Atatürk Konferansları V, 1971-1972. Ankara. s.181-184.
• Pektaş, Kadir (2003a). “Denizli Çevresindeki Türk Dönemi Tarihi Eserleri Üzerine (About Historical Artifacts of Turkish Period Around Denizli)”, Uluslararası I. Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu, Bildiriler 2. Isparta. s. 145-150.
• Pektaş, Kadir (2003b).“Acıpayam ve Çevresindeki Türk Dönemi Eserlerinden Bir Kesit”, I.Acıpayam Sempozyumu. Denizli. s.422-452.
• Şimşek, Celâl (2000). Antik Lycos Vadisi’nde 2000 Yıllık İnaçlar. Denizli.
• Toker, Turan (1941). “Frigya Baş Piskoposları”. İnanç Dergisi, 54: s.23-35.
• Uysal, Zekiye (2001). Ankara Mescitlerinde Kalem İşi Süslemeler (XIV.-XV. Yüzyıl). ÇÖMÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1929). Kitâbeler II. İstanbul.
• Yavuz, Mehmet (2009).“Doğu Karadeniz Köy Câmilerinde Bezeme Anlayışı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, The Journal of International Social Research,Volume 2/6 Winter, Samsun. s. 306-322.
• Yıldırım, K. Hidayetoğlu, M. Lütfi (2006). “Geleneksel Türk Evi Ahşap Tavan Süsleme Özelliklerinin Yapım Tekniklerinin Çeşitliliği Üzerine Bir İnceleme”, Uluslararası Geleneksel El sanatları Sempozyumu. İzmir, s. 332-341.
• Yüksel, İ.Aydın (1983). Osmanlı mimarisinde II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim Devri (886-926/1481-1520). İstanbul Fetih Cemiyeti. İstanbul.