Turkish Waqf Deed that Belongs to Seydi Çelebi and Mehmed Çelebi in District of Amasya Dated H. 790/ M. 1388

Yıl 2017, Sayı: 48, 9 - 16, 30.12.2017

Sıddık Çalık

https://doi.org/10.16971/vakiflar.373681

Öz

This waqf deed that I studied upon belongs to the Kadi Burhaneddin’s State’s last period. The date of waqf deed is 1388, and the document is very crucial with some aspects. First and foremost, this waqf deed is one of the old-dated and rare original waqf deeds. In this respect, the language of the document is Turkish. This aspect shows that this waqf deed is a rare document. Even considering our comments on the language of waqf deeds we can say that this is the first waqf deed in Turkish. Document reflects the language and the writing style of that period. By looking at the physical characteristic of the document, we can claim that it belongs to the 14th century. The lands were recorded as malikane in waqf deed and this gives us clues on land tenure system of that term. When we look at the land regime of 14th century Anatolia, we will understand how this waqf deed in question sheds light on the socio-economic structure of the period.

Anahtar Kelimeler

Waqf deed, Kadı Burhaneddin State, Malikane, Ikta, Period of Principality

Amasya Kazası’nda Seydi Çelebi ve Mehmed Çelebi’ye Ait H. 790/ M. 1388 Tarihli Türkçe Vakfiye

Öz

Üzerinde çalıştığımız vakfiye, Kadı Burhaneddin devletinin sonlarına tekabül eden döneme aittir. Vakfiye Hicrî 790 /Miladî 1388 tarihli olup, bazı hususiyetleriyle önemi hâiz bir belge niteliğindedir. Her şeyden önce, vakfiyeyi, eski tarihli ve sayıları oldukça az olan orijinal vakfiyeler içerisine dahil edebiliriz. Keza belgenin dili Türkçedir. Bu hususiyeti, onun çok nadir bir eser olduğunu gösterecek niteliktedir. Hatta bu belgeye, yukarıda vakfiyelerin dili ile ilgili mütalaalarımızı dikkate alırsak, ilk Türkçe vakfiye diyebiliriz. Belge tam manasıyla dönemin dilini ve yazı tarzını yansıtmaktadır. Fizikî özelliklerinden de anlaşıldığı kadarıyla vakfiye, 14. yüzyıla aittir. Vakfiyede, vakf edilen yerlerin malikâne olması, dönemin toprak tasarruf hususiyetinin ipuçlarını yansıtmaktadır. XIV. Yüz yıl Anadolusu’nun toprak rejimine baktığımızda elimizdeki vesikanın, dönemin sosyo-ekonomik yapısına nasıl ışık tuttuğunu anlamış olacağız. 

Anahtar Kelimeler

Vakfiye, Kadı Burhaneddin Devleti, Malikâne, İkta, Beylikler Dönemi

Kaynakça

• Barkan, Ö. Lütfi (1939). “Türk-İslâm Toprak Hukuku Tatbikatının Osmanlı İmparatorluğu’unda Aldığı Şekiller: Malikâne- Divanî Sistemi”, Türk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuası, 2: s. 166-172. (Türkiye’de Toprak Meselesi, Toplu Eserler-I, 1980, 151-208).
• Berki, A. Himmet (1962). “Hukukî ve İctimâî Bakımdan Vakıf”. Vakıflar Dergisi, C. 5: s. 9-14.
• Bilmen, Ö. Nasuhi (1969). Hukukî İslâmiye ve Istılâhat-ı Fıkhîye Kâmusu. C. 2, İstanbul.
• Çalık, Sıddık (2005). “Selçuklu ve Beylikler Dönemi Vakıfları”. Selçuklu ve Beylikler Dönemi Vakfiye Tuğraları. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. s. 21-22.
• Çam, Mevlüt (2016). 16. Yüzyıl Osmanlı Dönemi Arapça Vakfiyeler ve Osmanlı Sisteminde Eğitim (Saraybosna Hüsrev Bey ve Edirne Sultan II. Selim Medreseleri Örneğinde), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Genç, Mehmet (2003). “Malikâne Divanî”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara. C. 27: s. 518.
• Gülensoy, Tuncer (1981). “Germiyanoğlu II. Yakup Beyin Taş Vakfiyesi”, VIII. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler. TTK yay., Ankara. s. 613-644.
• Günay, H. Mehmet (2102). “Vakıf”. DİA, C. 42. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara. s. 478.
• Köprülü, Fuat (1962). “Vakfı Müesseselerinin Hukuki Mahiyeti ve Tarihi Tekamülü”. Vakıflar Dergisi, C.2: s. 1-36.
• Kütükoğlu, Mübahat (1994). Osmanlı Belgelerinin Dili. Kubbealtı Yayınevi, İstanbul.
• Özgüdenli, O. Gazi (2102). “Vakfiye”. DİA, C. 42. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara. s. 465-466.
• Öztürk, Nazif (1999). “Sosyal ve Siyaset Açısından Osmanlı Dönemi Vakıfları”, Osmanlı, Ansiklopedisi, C. V, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. s. 21.
• Şemseddin Sami, (1998). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul.
• Turan, Osman (1950). “İkta”. İslâm Ansiklopedisi, V/2. Millî Eğitim Bas., İstanbul.
• Turan, Osman (1948). “Türkiye Selçuklularında Toprak Hukuku, Mîrî Topraklar ve Hususi Mülkiyet Şekilleri”. Belleten, XII/47, Ankara. s.549-574.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı, “Gazi Orhan Bey Vakfiyesi 724 Rebiülevvel – 324 Mart”. Belleten. TTK Yayınları, C.V., Sayı 19: s. 277- 288.
• Yediyıldız, Bahaeddin (2012): “Vakıf”. DİA, C. 42, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, , s. 475-479.
• Yüksel, Hasan (2012). “Vakfiye”. DİA, C. 42, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara. s. 467-469.
• Yüksel, Hasan (2007). “Beylikler Dönemi Vakfiyeleri”, Vakıflar Dergisi, C. XXX, Ankara. s. 38.