A Cultural Property in Aksaray: Hacı Gayb Tomb

Yıl 2018, Sayı: 50, 165 - 176, 31.12.2018

Zehra Uslu Bülbül

https://doi.org/10.16971/vakiflar.506647

Öz

Anahtar Kelimeler

Karamanoğulları period, Hacı Gayb Tomb, waqf, cultural entity

Aksaray’da Bir Kültür Varlığı: Hacı Gayb Türbesi / A Cultural Property in Aksaray: Hacı Gayb Tomb

Öz

Aksaray ili merkezine yaklaşık 35 km mesafede yer alan Yenipınar köyünde bulunan Hacı Gayb Türbesi, plan şeması, biçimi, tasarımı ve mimari öğeleri ile günümüze kadar ulaşabilmiş, II. grup yapı olarak tescil edilmiş bir vakıf kültür varlığıdır. Yapının vakfına, vakıf gelirlerine ve mevcut durumuna dair genel bilgiler veren çalışmalar mevcut olmakla birlikte, mimari anlamda yapıyı konu alan monografik bir araştırma bulunmamaktadır. Türbe, yerinde tespit ve literatür araştırması ile mimari ve tarihçesi bakımından incelenmiştir. Ayrıca, Hacı Gayb Türbesi kendinden gelen izler, yerinde yapılan tespitler, esere ait belge ve bilgi kaynaklarından elde edilen veriler doğrultusunda, günümüze kadar ulaşmış Aksaray ve çevre illerdeki türbeler, zaviye/tekke yapıları ile ilişkili olarak analiz edilmiştir. Bu bağlamda, dönem belirleme/karşılaştırma çalışmalarında kaynak oluşturması için yapı hakkında detaylı bilgi verilmeye çalışılmış, Aksaray dinî mimarisindeki yeri üzerinde durulmuştur. Bu araştırma ile müdahale görmüş olmasına rağmen Hacı Gayb Türbesi’nin mimari özellikleri, planı, tasarımı, yapım tekniği ve malzemesi ile büyük oranda özgünlüğünü koruduğu, Karamanoğulları dönemi dinî mimarisini yansıttığı sonucuna ulaşılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Karamanoğulları Dönemi, Hacı Gayb Türbesi, vakıf, kültür varlığı

Kaynakça

• Bal, Seval (2010). Aksaray İl Merkezindeki Tarikat Yapıları. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Baykara, Tuncer (1996) . “Ulu Cami Selçuklu Şehrinde İskanı Belirleyen Bir Kaynak Olarak”. Belleten, LX/227. Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ankara. s. 35-58.
• Boran, Ali ve Erdal, Zekai (2001). “Aksaray’da Üç Camii”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. Sayı:7. Erzurum. s.42.
• Cirtil, S (2001). Eratna Beyliği Mimarisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. Konya.
• Çal, H (1998). “Niğde Güllüce Köyü Şeyh İbrahim Tekkesi’nin Kümbeti ve Türbesi”. Vakıflar Dergisi. S. 27. Ankara. s.115-130.
• Çetintürk, E. Nihal (1986). Aksaray (Niğde) ve Çevresinde Türk Eserleri. Ankara Üniversitesi Basılmamış Doktora Tezi. Ankara.
• Erdoğru, M. Akif (1994). “Karaman Vilayeti Zaviyeleri”. Tarih İncelemeleri Dergisi, IX, s. 89-158.
• Görür, Muhammet (1991). Anadolu Selçuklu ve Beylikler Döneminde Aksaray Şehri. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• İnbaşı, Mehmet (1997). “XVI. Yüzyıl Başlarında Aksaray Şehri”. Edebiyat Bilimleri Dergisi, 24(1). Erzurum. s. 179-188. İbn Battuta (2004). İbn Battûta Seyahatnamesi. Çev. A. Sait Aykut. İstanbul. Yapı Kredi. s. 414.
• Konyalı, İbrahim Hakkı (1974). Abideleri ve Kitabeleri ile Aksaray Tarihi. İstanbul. Fatih Yayın Evi Matbaası.
• KVBMA (2017), Fotoğraf, Konya Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi.
• Oral, Mehmet Zeki (1962). “Aksaray’ın Tarihi Önemi ve Vakıfları”. Vakıflar Dergisi. S: V, s. 221-223.
• Özbek, Yıldıray ve Arslan, Celil (2008) Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri. Kayseri Büyükşehir Belediyesi. Aydoğdu Ofset Matbaacılık ve Ambalaj San. Tic. Ltd. Şti. Kayseri s. 442.
• Özcan, Koray (2005). Anadolu’da Selçuklu Dönemi Yerleşme Sistemi ve Kent Model(ler)i., Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi. Konya. Özkan, Süleyman (1994). “Aksaray İli Arkeoloji Araştırmalarına Toplu Bir Bakış”. Tarih İncelemeleri Dergisi, IX, s. 159-172.
• Ramsay, William Mitchell (1960). Anadolu'nun Tarihî Coğrafyası. Çev. Mihri Pektaş. Millî Eğitim Bakanlığı. Ankara.
• Sümer, Faruk (2001). “Karamanoğulları”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (TDVİA). C. 24. İstanbul. s. 454-460.
• Şahin, İlhan (1989). “Aksaray”. TDVİA. C. 2, İstanbul. s. 291-292.
• Texier, Charles (2002). Küçük Asya Coğrafyası,Tarihi ve Arkeolojisi. Çev. Ali Suat; Latin Harflerine Aktaran Kazım Yaşar Kopraman; Sadeleştiren Musa Yıldız. C. III. Ankara.
• Tezcan, Burhan (1958). “Aksaray ve Çevresinde Derlenen Eserler”. Belleten. C. XXII/88. s. 517-525.
• Topal, Nevzat (2006). Anadolu Selçukluları Devrinde Aksaray Şehri. Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. Niğde.
• Tuncer, Orhan Cezmi (1986). Anadolu Kümbetleri. C. III. Ankara. s. 54-56.
• Turan, Osman (1971). Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul. Turan Neşriyat Yurdu Yayınları.
• Uzluk, F. Nafiz (1958). Fatih Devrinde Karaman Eyâleti Vakıfları Fihristi. Doğuş Limited Şirketi Matbaası. Ankara.
• Yörük, Doğan (2002). XVI. Yüzyılda Aksaray Sancağı. Selçuk Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. Konya.
• Yücel, Yaşar (1970). Kadı Burhaneddin Ahmed ve Devleti (1344-1398). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları. Ankara.
• 3. Elektronik Kaynaklar Türbe (2018), https://www.turbeler.org/turbe-detay-889 (Erişim Tarihi: 13.03.2018)
• Yahyalı (2018a). http://yahyali.bel.tr/yahyali/ (Erişim Tarihi: 21/11/2018)
• Yahyalı (2018b). https://mapsights.com/yahyali/yahya-gazi-turbesi/18317301 (Erişim Tarihi: 21/11/2018)