The Struggle for Income Sharing of Kreokopou Monastery in Lesvos and Aziz Mahmud Hüdâyî Waqf

Yıl 2019, Sayı: 52, 41 - 57, 31.12.2019

İbrahim Oğuz

https://doi.org/10.16971/vakiflar.668331

Öz

The Ottoman Empire did
not interfere in the matters of non-Muslim ecclesiastical establishments
as long as they took notice of certain rules set by the state; nevertheless it
continued to charge taxes on their land and property. Some of the most
important of those establishments are monasteries. If the monasteries owned
their lands and properties before the conquest, the state did not expropriate them,
yet it imposed taxes on the products obtained by cultivating the land.

The island of Midilli (Lesvos)
was one of the places of special interest of the state. The reasons for that
were its location, fertile soils and local products. The island’s fertile lands
provided crops for the needs of the palace and the capital city, in addition to
the tax revenues enjoyed by the state.

The Kreokopou Monastery
is noteworthy because of its large lands and their products.  This work aims at discussing the monastery’s
income, its distribution among the monastery, the state and the vaqf, and also
the dispute between those parties over the income from these lands. 

Anahtar Kelimeler

Lesvos, Tzithra Village, The Kreokopou Monastery, Monks, Sheikh Aziz Mahmud Hüdâyî Waqf

Midilli’de Kreokopou Manastırı Arazi Gelirini Paylaşma Mücadelesi ve Aziz Mahmud Hüdâyî Vakfı

Öz

Osmanlı Devleti, fethettiği topraklardaki gayrimüslim
dinî kurumların çalışmalarına, bazı durumlara dikkat etmeleri şartıyla ses
çıkarmamış fakat bu kurumların elinde bulunan topraklar ve diğer mallardan
vergi almayı da ihmal etmemiştir. Bu dinî kurumlar arasında manastırlar önemli
yer tutarlar. Devlet, manastırların arazilerini, eskiden itibaren kendilerine
ait olmaları halinde onlara vermiş ve bu araziler üzerinde ekilen ve dikilen
ürünlerden vergi ödemelerini kendilerinden istemiştir.

Midilli Adası, fethiyle birlikte, devletin özel önem
verdiği alanlardan birisi olmuştur. Bu önem adanın konumu, verimli toprakları
ve yetiştirilen ürünlerle ilgilidir. Adanın verimli toprakları hem saray ve
başkentin önemli bazı ihtiyaçlarını karşılamış hem de getirdiği vergi
gelirleriyle devlete önemli faydalar sağlamıştır.

Adada bulunan Kreokopou Manastırı, geniş arazisi ve bu
araziden alınan ürünleri ile dikkat çeker. Bu çalışmada, manastıra ait araziden
elde edilen gelirin manastır, devlet görevlileri ve arazinin vergisine sahip
bir vakıf tarafından nasıl paylaşılmaya çalışıldığı ve arazi gelirlerine sahip
olma mücadelesinden bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler

Midilli, Çetre Köyü, Kreokopou Manastırı, Şeyh Aziz Mahmud Hüdâyî Vakfı, Keşiş

Kaynakça

• Adıyeke, Ayşe Nükhet (2017). 18. Yüzyılda Girit’te Cizye Uygulaması ve Toplumsal Etkileri. Belleten, Cilt: LXXXI, Sayı: 290, Nisan, 135-159.
• Adıyeke, Nuri (2015). XVII. ve XVII. Yüzyıllarda Resmo (Girit) Manastır Vakıfları. Belleten, Cilt: LXXIX, Sayı: 285, Ağustos, 559-587.
• Balta, Evangelia - A. Nükhet Adıyeke - Nuri Adıyeke (2001). The Poll-Tax in the Years of the Cretan War (Symbol of Submission and Mechanism of Avoidance).
• Tesavrimasta, Bolletino dell’Instituto Ellenico di Studi Bizantini e Postbizantini, Venezia. 31. 323-359.
• Barkan, Ömer Lütfi (1943). XV ve XVI ıncı Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Zirâi Ekonominin Hukukî ve Mâlî Esasları. I. Cilt, Kanunlar. Burhaneddin Matbaası.
• Churches of Lesvos. A Preservation Study for the Katholikon of Moni Perivolis and Other Historic Churches. World Monuments Fund, New York. 2011.
• Darkot, Besim (1993). Midilli. Diyanet İslam Ansiklopedisi. (8), 282-284. Milli Eğitim Basımevi.
• Demircan, Yasemin (2002). Ege Adalarında Osmanlı Hâkimiyeti. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek & Salim Koca (Ed.), Türkler. 9. Cilt (363-372). Yeni Türkiye Yayınları.
• Demircan, Yasemin (2012). XV-XVII. Yüzyıllar Arasında Osmanlı Hâkimiyetinde Limni Adası Manastırlarının Durumu. Bilig, (Kış, Sayı: 60), 87-110.
• Güven, M. Salim (2012). Aziz Mahmud Hüdâyî’nin Mektupları Üzerine Bir Değerlendirme. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, (19), 105-142.
• Hammer, Joseph von (1330). Devlet-i Osmaniyye Tarihi. İstanbul: Bedrosyan Matbaası.
• Hamoudopoulos, Minas D. (1880). I Moni tou Kriokopou. Ekklisiastiki Alitheia, İstanbul: 1/4, 53-56.
• Heyd, William (2000). Yakın Doğu Ticaret Tarihi (Enver Ziya Karal, Çev.). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• İnalcık, Halil (1993). Cizye. Diyanet İslâm Ansiklopedisi, (8), 45-48.
• İşbilir, Ömer (2004). Foundation (Vakıf) Establishment Process in Midilli Island Under the Rule of the Ottoman Empire. Turkish Marine Research Foundation, II. National Aegean Islands Symposium, İdris Bostan and Sertaç Hami Başaran (Eds.), 107-111.
• Kampouridis, E. Konstantinos (2016). I Lesvos ton 16o Aiona Oikonomia kai Plythismos. To Othomaniko Katastiho tis Apofrafis tou 1548, Tessaloniki.
• Karydis, Dimitris N. - Machiel Kiel (2000). Mytilinis Astygrafia kai Lesvou Horografia 15os-19os Aionas Me Vasi Adimosieftes Othomanikes kai Gallikes Arhiakes Pikes. Atina.
• Karydonis, Stavros (1900). Ta en Kalloni tis Lesvou Stavropigiaka kai Patriarhika Monastiria tou Agiou Ignatiou Arhiepieskopou Mythimnis eis Meri Duo. İstanbul.
• Kemal, Necmettin (2004). Aziz Mahmud Hüdâyî Hazretleri ve Dönemin Siyasal Ortamına Etkisi. Zekeriya Kurşun, Ahmet Emre Bilgili, Kemal Kahraman & Celil Güngör (Ed.), Üsküdar Sempozyumu I, 51-69.
• Lithgow, William (1650). Totall discourse of the rare adventures & painefull peregrinations of long nineteene yeares travayles from Scotland to the most famous kingdomes in Europe, Asia and Affrica. London.
• Lowry, Heath W. (1981). A Note on the Population and Status of the Athonite Monasteries Under Ottoman Rule (ca. 1520). Wiener Zeitschrift für Die Kunde Des Morgenlandes, Wien, 115-135.
• Mansel, Arif Müfid (1988). Ege ve Yunan Tarihi. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Miklosich, Franz et Joseph Müller (1860). Acta et Diplomata Graeca Medii Aevi Sacra et Profana. Collecta Ediderunt. Volumen Primum, Vindobonae.
• Oğuz, İbrahim (2014). Midilli’de Osmanlı Vakıfları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şemseddin Sami. (1996). Kamusu’l-A’lam (Tıpkıbasım). Kaşgar Neşriyat.
• Tansel, Selâhattin (1985). Osmanlı Kaynaklarına Göre Fatih Sultan Mehmed’in Siyasi ve Askeri Faaliyeti. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Turan, Şerafettin (2000). Türk-İtalya İlişkileri I, Selçuklulardan Bizans’ın Sona Erişine. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ünal, Ayhan Afşin (2002). XVI. Yüzyılda Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaletinde Midilli Sancağı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, Hasan Kâmil (1991). Aziz Mahmud Hüdâyî. Diyanet İslâm Ansiklopedisi, (4), 338-340).
• Yılmaz, Hasan Kâmil (1993). Celvetiyye. Diyanet İslâm Ansiklopedisi, (7), 273-275).
• Yılmaz, Hasan Kâmil (1999). Aziz Mahmud Hüdâyî ve Celvetiyye Tarikatı. Erkam Yayınları.