Istanbul Waqf Hammams According to a Hammam Survey Dated 1766

Yıl 2020, Sayı: 53, 67 - 99, 30.06.2020

Ahmet Yaşar

https://doi.org/10.16971/vakiflar.706160

Cited By: 4

Öz

This paper examines a hammam survey prepared in 1180/1766 in Istanbul on the existing public baths. This survey registers a total of 195 public baths with their locations, awqaf they are affiliated with, rent revenues, gedik owners and tenants. In the light of the numerical and spatial data contained in the survey, this work aims to provide a comprehensive public distribution of the public baths of Ottoman Istanbul in the mid-18th century, to determine the ownership of the public baths (waqf or property), and to reveal the social profiles of the gedik owners and tenants. Additionally, it provides the transcription of this hammam survey which is the most extensive one ever known about Istanbul’s public baths.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Istanbul, public bath, survey, waqf

1766 Tarihli Bir Hamam Defterine Göre İstanbul Vakıf Hamamları

Öz

Bu makale, Osmanlı İstanbulu’nda 1180/1766 tarihinde mevcut vakıf hamamlarına ilişkin oluşturulmuş bir hamam yoklama defterini incelemektedir. Bu defter İstanbul’da mevcut 195 hamamı, yerleri, bağlı bulundukları vakıfları, kira gelirleri, gedik sahipleri ve kiracıları ile kayıt altına almaktadır. Defterde yer alan sayısal ve mekânsal veriler ışığında, bu çalışma 18. yüzyıl ortalarında Osmanlı İstanbulu hamamlarının kapsamlı bir mekânsal dağılımını yapmayı, hamamların özel mülk ya da vakıf olduğunu tespit etmeyi, gedik sahipleri ve müstecirlerinin sosyal profilini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ayrıca, İstanbul hamamlarına dair şimdiye kadar bilinen en kapsamlı hamam tahririnin transkripsiyonunu vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, İstanbul, hamam, tahrir, vakıf

Kaynakça

• 1. Arşiv Kaynakları
• BOA (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı), C.BLD (Cevdet Belediye), 2706, 14 R 1180-20 Ca 1180 / 19 Eylül-24 Ekim 1766.
• İstanbul Mahkemesi 25 Numaralı Sicil (H. 1179-1180 / M. 1765-1767), cilt: 76, sayfa: 358, Hüküm no: 416, Orijinal metin no: [177-1] İstanbul: Kültür AŞ, 2019.
• 2. Araştırma ve İnceleme Eserler
• Akarlı, Engin D. (2004). “Gedik: A Bundle of Rights and Obligations for Istanbul Artisans and Traders, 1750-1840”. içinde Alain Pottage ve Martha Mundy (Ed), Law, Anthropology, and the Constitution of the Social: Making Persons and Things, Cambridge: Cambridge University Press, 166-201.
• Akbatu, Şinasi (1973). “İstanbul Hamamları”. İstanbul İl Yıllığı: 486-495.
• Boyar, Ebru ve Fleet, Kate (2010). “The Hamam”. A Social History of Ottoman Istanbul. Cambridge University Press: 249-70.
• Çınar, Hüseyin (2018). “Osmanlı Toplumunda Vakıf Kuran Kadınlar”. içinde Miyase Koyuncu Kaya ve Bedriye Yılmaz (Ed), Tanzimat Öncesi Osmanlı Toplumunda Cinsiyet, Mahremiyet ve Sosyal Hayat. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 335-371.
• Ergin, Nina (2015). “Mapping Istanbul’s Hamams of 1752 and their Employees”. Suraiya Faroqhi (Ed), Bread from the Lion’s Mouth: Artisans Struggling for a Livelihood in Ottoman Cities. New York, Oxford: Berghahn: 108-135.
• Ertuğrul, Alidost (2002). Mimar Sinan’ın İstanbul’daki Mevcut Hamamları. Yüksek Lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Ertuğrul, Alidost (2009). “Hamam Yapıları ve Literatürü”. TALİD-Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 7, sy. 3: 241-266.
• Eyice, Semavi (1993). “Cağaloğlu Hamamı”. İslâm Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 12-13.
• Eyice, Semavi (1997). “Hamam”. İslam Ansiklopedisi. C. 15. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 402-430.
• Haskan, Mehmet Mermi (1995). İstanbul Hamamları. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları.
• Kafesçioğlu, Çiğdem (2009). Constantinopolis / Istanbul: Cultural Encounter, Imperial Vision, and the Construction of the Ottoman Capital. Pennsylvania University Press.
• Montagu, Lady Mary Wortley (1988). Embassy to Constantinople: The Travels of Lady Mary Wortley Montagu. New York: New Amsterdam.
• Kaya, Süleyman (2014). Osmanlı Hukukunda İcâreteyn. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Koç, Yunus (2010). “Osmanlı Dönemi İstanbul Nüfus Tarihi”. TALİD-Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 8, sy. 16: 171-199
• Pantık, Ramazan (2017). “Osmanlı’da İcâreteyn Uygulaması Hakkında Yeni Değerlendirmeler”. Vakıflar Dergisi 48: 75-104.
• Şimşir, Nahide (2004). “18. Yüzyıl Ortalarında Üsküdar ve Çevresindeki Hamamları”. I. Üsküdar Sempozyumu. İstanbul: Üsküdar Belediyesi Yayınları: 79-89.
• Şimşir, Nahide (2012). “18. Yüzyılın Ortalarında İstanbul Hamamlarına Dair Bazı Tespitler”. 7. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi Bildirileri IV: 257-274.
• Şimşir, Nahide (2015). “XVIII. Yüzyılın Ortalarında İstanbul ve Çevresindeki Hamamların Sosyal ve İktisadî Özellikleri”. XVI. Türk Tarih Kongresi. 20-24 Eylül 2010, Ankara (VI. Cilt): 87-118.
• Yaşar, Ahmet (2014). “İstanbul Hamamları: 1731-1766”. içinde Emrah Sefa Gürkan, Feridun Emecen ve Ali Akyıldız (Ed), Osmanlı İstanbulu II. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları: 553-585.
• Yegül, Fikret (2006). Antik Çağ’da Hamamlar ve Yıkanma. Çev. Emel Erten. İstanbul: Homer Kitabevi.
• Yıldırım, Onur ve Ağır, Seven (2015). “Gedik: What’s in a Name?” içinde Suraiya Faroqhi (ed.), Bread from the Lion’s Mouth: Artisans Struggling for a Livelihood in Ottoman Cities. Oxford: Berghahn Books: 217-236.
• Yörük, Saim (2016). “XVIII. Yüzyıl Eyüp Kazası Hamamları ve Hamam Çalışanlarının Demografik Yapısı”. Belleten 80: 823-876