The Life and Waqfs of Pir Hüseyin Efendi, One of Mevlâna’s Grandsons

Yıl 2020, Sayı: 54, 99 - 112, 30.12.2020

Hamit Şafakcı

https://doi.org/10.16971/vakiflar.623197

Öz

In this study, the life and the waqfs of Pir Hüseyin Efendi, descendant of Mevlâna, were examined. Hüseyin Efendi, born in 1580, died in 1666. Hüseyin Efendi, who was the 17th sheikh (head of a dervish lodge) of the Mevlâna Dervish Lodge, witnessed events such as Sultan Ibrahim’s wearing of a dervish cone, his situation in the Abkhazian rebellion and the Kadızadelis movement. After explaining the events he experienced, his waqfs were mentioned. It is not an exaggeration to say that one of his important works is the Kapı (Gate) Mosque. Alongside this mosque, a masjid, a teacher’s house (a kind of school) and a fountain were built. He also allocated money to some existing waqfs. In 1659, a total of 75 silver coins was daily paid to 28 people working in their waqfs. The most important source of income for these waqfs was the rents obtained from the inns and shops which were devoted by Hüseyin Efendi. In this sense, he was a philanthropist. In the research, the information in the three waqfiyahs was evaluated by comparing it with other documents and reviews.

Anahtar Kelimeler

Sheikh Hüseyin Efendi, waqf, waqfiyah, Konya, mosque

Mevlâna’nın Torunlarından Pir Hüseyin Efendi’nin Hayatı ve Vakıfları

Öz

Bu çalışmada Mevlana neslinden Pir Hüseyin
Çelebi’nin hayatı ve vakıfları incelenmiştir. 1580 yılında doğan Hüseyin
Efendi, 1666 yılında vefat etmiştir. Mevlana Dergâhı’nın 17. postnişini olan Hüseyin
Efendi, Sultan İbrahim’e arakıyye giydirilmesi, Abaza isyanındaki durumu ve
Kadızadelilerin semaya bakışı gibi olaylarla muhatap olmuştur. Yaşadığı olaylar
anlatıldıktan sonra vakıflarına değinilmiştir. Ona ait önemli eserlerden biri,
Kapı Cami’dir demek abartı olmaz. Bu caminin yanında mescit, muallimhane ve
çeşme yaptırmıştır. Ayrıca var olan bazı vakıflara da para tahsis etmiştir.
1659 yılında vakıflarında görevli 28 kişiye günlük 75 akçe ödenmiştir. Bu
vakıfların en önemli gelir kaynağı, Hüseyin Efendi’nin vakfettiği han ve
dükkânlardan elde edilen kiralardı. Bu anlamda hayırsever bir kişiydi.
Araştırmada üç vakfiyedeki bilgiler diğer belgeler ve incelemeler ile
karşılaştırılarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şeyh Hüseyin Efendi, vakıf, vakfiye, Konya, cami

Kaynakça

• 1. Arşiv Kaynakları1.1. Cumhuriyet Arşivi (BCA)030.10.191.306.19.1.2. Osmanlı Arşivi (BOA)Evkâf-ı Haremeyn Muhasebeciliği Defterleri (EV.HMH.d): 5052.İbnülemin Vakıf (İE.EV): 7-857. Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM): 406/10.1.3. Konya Şer’iye Sicilleri (KŞS)115. 3 Numaralı Konya Şerʻiye Sicili (987-1330 / 1579-1912) (Transkripsiyon ve Dizin) (2013). (Haz. Doğan Yörük), Konya: Palet Yay.45 Numaralı Konya Şer’iye Sicili (1126-1127/1714-1715) (Transkripsiyon ve Dizin) (2008). (Haz. İzzet Sak-Cemal Çetin), Konya: Selçuklu Belediyesi Yay.1.4. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA)Defterler (d.): 152, 2176, 2178.Hurufat Defterleri (HD): 1106, 1107, 1108, 1109, 1111, 1112, 1119, 1140.2. Kitaplar, Tezler ve MakalelerAğaoğlu, Sami (2015). “Şeyh Ahmet Efendi”, Konya Ansiklopedisi, C. 8, (Edit: Muhammet Ali Orak), Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 230-231.Doktor Nazmi (1922). Türkiye’nin Sıhhi-i İctimâʻî Coğrafyası Konya Vilayeti, Ankara: Öğüd Matbaası.Gölpınarlı, Abdülbâki (2006b). Mevlevî Âdab ve Erkânı, İstanbul: Inkılap Yayınları.Gölpınarlı, Abdülbâki (2006a). Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik, İstanbul: Inkılap Yayınları.Konyalı, İbrahim Hakkı (1997). Âbideleri ve Kitabeleri ile Konya Tarihi, Ankara: Burak Matbaası.Küçükdağ, Yusuf (1989). Lâle Devri’nde Konya, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.Küçükdağ, Yusuf (2011). “Çelebi Hanı”, Konya Ansiklopedisi, C. 2, (Edit: Mehmet Birekul), Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 318.Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî, C. 3, (Hazırlayanlar: Nuri Akbayar, Seyit Ali Kahraman), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.Muşmal, Hüseyin (2008). “1867 Konya Çarşısı Yangını ve Etkileri Üzerine Bir İnceleme Denemesi”, Cumhuriye Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 32/1, 97-116.Muşmal, Hüseyin-Çetinaslan, Mustafa (2009). “Bir Keşif Defteri Işığında Konya Kapı Camii’nin İnşa Süreci ve Mimari Özellikleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 2/6, 446-480.Naîmâ Mustafa Efendi (2014). Târih-i Naʻimâ: Ravzatü’l-Hüseyn fî Hulâsati Ahbâri’l-Hâfikayn, C. III, (haz. Mehmet İpşirli), Ankara: TTK Yayınları.Sâkıb Mustafa Dede (1283). Sefîne-i Nefîse-i Mevleviyân, C. I, Mısır.Önder, Mehmet (1971). Mevlâna Şehri Konya (Tarihi Kılavuz), Ankara: Güven Matbaası.Önder, Mehmet (1949). “Konya’da Osmanlı Devri Eserlerinden: Kapu Camii”, Konya Dergisi, S. 131- 132, 1-2.Pakalın, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I, İstanbul: MEB Yayınları.Seyyid Fazıl Mehmed Paşa (2010). Mevleviyye Silsilesi, (Haz. Tahir Hafızalioğlu), İstanbul:İnsan Yayınları.Seyyid Sahîh Ahmed Dede (2011). Mevlevîlerin Tarihi -Mecmûatü’t-Tevârîhi’l-Mevleviyye-, (Haz. Cem Zorlu), İstanbul: İnsan Yayınları.Şafak, Yakup (2012). “Hüseyin Çelebi”, Konya Ansiklopedisi, C. IV, (Edit. Muhammet Ali Orak), Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 255.Şafak, Yakup (2016). “Mehmed Said Hemdem Çelebi’nin Hazırladığı Konya Mevlâna Dergâhı Postnişinleri Listesi”, Nüsha, S. 43, 153-166.Top, H. Hüseyin (2016). Mevlevî Usûl ve Âdâbı, İstanbul: Ötüken Yayınları.Yediyıldız, Bahaeddin (2003). XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi Bir Sosyal Tarih İncelemesi, Ankara: TTK Yayınları.