An Evaluation of the First Construction Plan of Amasya Kumacık Bath

Yıl 2020, Sayı: 54, 185 - 200, 30.12.2020

Sibel Yarar

https://doi.org/10.16971/vakiflar.687583

Öz

The existence of Amasya as a settlement dates back to very old times. After the domination of Turks in Anatolia, Amasya was ruled by Danişmendli, Seljuk and Ottoman administrations, and it gained a special importance after becoming a sanjak during the Ottoman period. In Amasya, many historical buildings from different periods are located some of which have survived with its entirety to the present day. It is known from the Ayas Ağa waqf registers that Kumacik Bath, located in Bayezid Pasha District of Amasya city, was built in 1495 on a separate land purchased in order to generate income for the Ayas Ağa waqf complex. Kumacık bath has survived to the present day that was gone through different structural changes along its life time after its first construction. It has a near-square ground plan and consists of a dome-covered changing room (apoditerium), a warm-water room (epidarium) with a flat ceiling aranged in a narrow corridor and a hot-water room (caldarium) with four iwans and three-cornered khalwa cells (private rooms). After the construction of the building, changes were made in all three sections, and the bathhouse (hamam) has reached the present day in a different way, both in terms of plan and appearance. In this study, Kumacik bath is described and the changes it has undergone to date has been explained, and a proposal put forward about the original plan of the building based on the old documents and information.

Anahtar Kelimeler

Amasya, Kumacık Bath, Ottoman State, Architecture

Amasya Kumacık Hamamının İlk İnşasındaki Planına Dair Bir Değerlendirme

Öz

Yerleşim olarak varlığı çok eskilere dayanan Amasya Türklerin Anadolu’ya hakimiyetinden sonra Danişmendli, Selçuklu ve Osmanlı idarelerinde yönetilmiş ve özellikle Osmanlı döneminde bir şehzade sancağı olarak oldukça gelişerek ayrı bir önem kazanmıştır. Farklı dönemlerden pek çok yapının yer aldığı Amasya’da bu yapılardan pek çoğu günümüze ulaşabilmiştir.
Amasya il merkezi Bayezid Paşa Mahallesinde yer alan Kumacık Hamamının Ayas Ağa külliyesine ait vakıf defterinde 1495 yılında külliyeye gelir getirmek üzere ayrı bir yerde arazi satın alınarak inşa edildiği bilinmektedir. Hamam inşa sürecinden sonra farklı zamanlarda değişiklikler geçirerek günümüze ulaşmış bir yapıdır. Günümüzde kareye yakın planlı ve kubbeyle örtülü soyunmalık, dar bir koridor şeklinde düzenlenmiş düz tavanlı bir Ilıklık ve dört eyvanlı üç köşe halvet hücreli sıcaklık bölümünden oluşmaktadır. Yapının inşasından sonra üç bölümde de değişiklikler yapılmış, hamam gerek plan gerekse görünüş yönüyle günümüze farklı bir şekilde ulaşmıştır.

Anahtar Kelimeler

Amasya, Kumacık Hamamı, Osmanlı, Mimari

Kaynakça

• Abdi-Zade Hüseyin Hüsameddin Efendi (2007). Amasya Tarihi. Haz. Mesut Aydın, Güler Aydın. c. I.
• Aksoy, Ercan (2011). Kastamonu Hamamları. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Bayram, Sadi (2016). “Albert Gabriel’e Ait Bazı Belgeler”. Vakıflar Dergisi 46: 163 – 180.
• Eravsar, Osman ( 2004). Tokat Tarihi Su Yapıları (Hamamlar), Konya.
• Erturaç M. Korhan ve Okan Tüysüz (2010). “Amasya ve Çevresinin Depremselliği ve Deterministik Deprem Tehlike Analizi”, itü dergisi/d, mühendislik, 9/3: 121 – 132.
• Gürbüz , Adnan (1993). Toprak - Vakıf İlişkileri Çerçevesinde XVI. Yüzyılda Amasya Sancağı. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Şahin, ilhan ve Feridun Emecan (1991). “Amasya”. İslam Ansiklopedisi. C. 3. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 1 – 4.
• Şenol, Eren (2010). Amasya’nın Cumhuriyet Dönemi Kentsel Gelişim Süreci ve Kentleşme Sorunları. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Tan, Seçkin (2007). Ayas Ağa Külliyesinin Koruma-Kullanma Sorunlarının Saptanması ve Restorasyon Önerisi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Topçu, Sultan Murat ( 2018). Amasya'da Türk Devri Hamamları. Kayseri: Kimlik yayınları.
• Türkiye’de Vakıf Abideleri ve Eski Eserler (1983). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları. I.
• Uraz, Gediz (1994). Amasya’nın Türk Devri Şehir Dokusu ve Yapılarının Analiz ve Değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Tokat Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi.
• Yılmaz, Ali vd. (2013). “Depreme Bağlı Yeri Değiştirilen Bir Şehir: Erbaa, Tokat”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6/24: 414 – 425.
• https://deprem.afad.gov.tr/tarihseldepremler Bu listede yer alan deprem şiddetlerinin hangi değerden alındığı belirtilmemiştir (Erişim Tarihi: 04.12.2019).
• http://www1.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/8273773702779a0_ek.pdf (Erişim Tarihi: 03.12.2019).
• http://www.yerturk.com/yer-tacettin-ibrahim-pasa-hamami-zile-tokat.html#ad-image-0 (Erişim Tarihi: 03.12.2019).