Waqfs Established for the Primary School in Skopje and Bitola in the XVI-XVIIIth Centuries

Yıl 2020, Sayı: 54, 87 - 97, 30.12.2020

Mumin Omerov

https://doi.org/10.16971/vakiflar.705062

Öz

As it is known, education activities in the Ottoman society were carried out mostly through waqfs. Education services were also financed by waqfs in the Macedonia region, which came under Ottoman rule in 1391. In addition to the wages paid to the scholars and assistants assigned to the schools built, the founders provided various aids for the students. Moreover, some founders stated the names of the courses they wanted to be taught in the primary schools in their endowment deeds (waqfiya). Among these founders, Yahya Pasha and Süleyman Efendi, gave detailed information about the number of students to be educated at their schools, the clothes to be purchased for them, etc. In this study, the waqf schools established in Skopje and Bitola/Manastir will be evaluated in the light of the information in the endowment deeds. 

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, waqf, Skopje, Bitola/Manastır, Teacher, Student

XVI–XVIII. Yüzyıllarda Üsküp ve Manastır’da Sıbyan Mektebine Yönelik Kurulan Vakıflar

Öz

Öz
Bilindiği gibi Osmanlı toplumunda eğitim-öğretim faaliyetleri büyük ölçüde vakıflar aracılığıyla yürütülmekteydi. 1391 yılında Osmanlı hâkimiyetine giren Makedonya bölgesinde de eğitim hizmetleri umumiyetle vakıflar tarafından finanse edilmiştir. Vâkıflar, yaptırdıkları mekteplere tayin ettikleri muallimlere ve halifelere ödedikleri yevmiyelerin yanı sıra öğrencilere de çeşitli yardımlar yapmışlardır. Ayrıca bazı vâkıflar, sıbyan mekteplerinde okutulmasını istedikleri derslerin isimlerini bilhassa vakfiyelerinde belirtmişlerdir. Bu vâkıflardan Yahya Paşa ve Süleyman Efendi, mekteplerinde eğitim görecek öğrenci sayıları, onlara alınacak elbiseler vb. konular hakkında ayrıntılı bilgiler vermişlerdir. Bu çalışmada Üsküp ve Manastır’da kurulan vakıf mektepleri, vakfiyelerdeki bilgiler ışığında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Vakıf, Mektep, Muallim, Halife, Talebe, Üsküp, Manastır

Kaynakça

• Kaynaklar 1 Arşiv Kaynakları Vakıflar, Genel, Müdürlüğü, Arşivi, Defter 629, Sayfa 415, Sıra 332. V.G.M.A., Defter 632, Sayfa 494, Sıra 209. V.G.M.A., Defter 598, Sayfa 135, Sıra 104. V.G.M.A., Defter 633, Sayfa 21, Sıra 11. V.G.M.A., Defter 744, Sayfa 155, Sıra 39. V.G.M.A., Defter 987, Sayfa 83, Sıra 89. V.G.M.A., Defter 626, Sayfa 615, Sıra 653. V.G.M.A., Defter 652, Sayfa 101, Sıra 182. AE, SAMD, Dosya No 41, Gömlek No 4061
• 2 Araştırma ve İncelemeler Akgündüz, Hasan (1997). Klasik Dönem Osmanlı Medrese Sistemi, İstanbul: Ulusal Yayınları.
• Baltacı, Cahit (1997). “Mektep”, TDV İslam Ansiklopedisi, (29) 7-9. Ankara.
• Çelebi, Evliya, (1985) Tam Metin Seyahatnâme, (8) İstanbul: Üçdal Neşriyat Sirkeci. Görgiev, Dragi Daniela Nikola (2008). Ckoпckata Omanлиckа Moнetapницa, çev, Mehmet Yunus, Üsküp Osmanlı Darphanesi, Üsküp: Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı Tika Makedonya Cumhuriyeti.
• Hızlı, Mefail (2001). “Osmanlı Sıbyan Mekteplerinde Okutulan Dersler (Klasik Dönem Bursa Örneği)”;İslam Dünyasında Bilim ve Eğitim, Milletler Arası Kongresi Tebliğleri, der: Hidayet Yavuz Nuhoğlu, İstanbul: İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi Ircıca. Hızlı, Mefail (1999). Mahkeme Sicillerine Göre Osmanlı Klasik Döneminde İlköğretim ve Bursa Sıbyan Mektepleri, Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi. İnbaşı, Mehmet (2002). “Balkanlar’da Osmanlı Hâkimiyeti ve İskân Siyaseti”, Türkler, ed. Hasan, Celal Güzel-Kemal Çiçek-Salim Koca, C. IX, Ankara: Yeni Türkiye Yay. Karataş, Ali İhsan (2015). Şeyhülislâm Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi, Bursa Büyükşehir Belediyesi Star Matbaacılık Bursa. Kaya, Süleyman ve DURMUŞ Muhammed Emin, (2019). Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Gideri: 18. Yüzyıl sonları Üsküdar Örneği, Vakıflar Dergisi, (80 ),Yıl Özel Sayısı, 159-186. Maydaer, Saadet (2009). Osmanlı Klasik Döneminde Bursa’da Bir semt Hisar, Bursa: Emin Yayınları. Nedzipi, Ljutfi, (2006). “XV-XVI. Yüzyıllarda Makedonya’da Kültür ve Medeniyet” (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Pedersen, Jons (1979). “Mescid”, İslâm Ansiklopedisi, (8). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi,