Hırâmî Ahmed Paşa Evkafı

Yıl 2022, Sayı: 57, 115 - 142, 30.06.2022

Musa Sezer

https://doi.org/10.16971/vakiflar.1082359

Öz

Çok sayıda menkul ve gayrimenkul mala sahip oldukları bilinen Osmanlı devlet adamları, mallarını vakfetmek suretiyle insanların istifadesine sunmuşlardır. Sosyal devlet anlayışının olmadığı bir dönemde meydana getirdikleri vakıflarla bu anlayışın gerçekleştirilmesine katkıda bulunmuşlardır. Kendileri de öldükten sonra dualar ve insanlığa yaptıkları hizmetlerle anılmışlardır. Bunlardan birisi de 16. yüzyılın sonları ve 17. yüzyılın başlarında devlet adamlığı yapmış Dugalı Hırâmî Ahmed Paşa’dır. Ahmed Paşa’nın İstanbul başta olmak üzere Anadolu’nun ve Rumeli’nin çeşitli yerlerinde kurduğu vakıflar eğitimden bayındırlık hizmetlerine, ticaretten ibadet yerlerine kadar toplumsal hayatın birçok alanına fayda sağlamıştır.

Bu çalışmada Hırâmî Ahmed Paşa’nın Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyûd-ı Kadîme Arşivi’nde bulunan 1009/1601 tarihli vakfiyesi esas alınacaktır. Vakfiyeden hareketle evkafa ait menkul ve
gayrimenkul mallar tespit edilerek bunların toplumsal hayata katkıları üzerinde durulacaktır. Vakfiyedeki verilerden yola çıkılarak evkafın gelir ve giderleri ortaya konulacaktır. Yapılan bu çalışmayla Osmanlı vüzera vakıflarının bir örneğinin tanıtılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, vakıf, vakfiye, Dugalı Hırâmî Ahmed Paşa.

Teşekkür

Sayın hocam, yaptığım çalışmayla ilgili dosyaları gönderiyorum. Siz hocalarımın bilgilerine sunarım. Çalışmalarınızda kolaylıklar diler, teşekkür ederim.

Hırâmî Ahmed Pasha Waqfs

Öz

Ottoman statesmen renowned for owning a considerable amount of movable and real estate donated their possessions to the public good. They established waqfs when there was no social state concept, which helped to realize this understanding. They were honored for their prayers and contributions to humanity after they passed away. Dugalı Hırâmi Ahmed Pasha, a statesman in the late 16th and early 17th centuries, is one of them. Ahmed Pasha founded waqfs throughout Anatolia and Rumelia, particularly in Istanbul, which have benefited a wide range of societal aspects, from trade to public works, from education to places of worship. This study is based on the waqfiyya of Hırâmî Ahmed Pasha, dated 1009/1601, in the Kuyûd-ı Kadîme Archive of the General Directorate of Land Registry and Cadastre. Based on waqfiyya , this study identifies the waqfs’ moveable and real estate holdings and highlights their contribution to society. The income and expenses of the waqfs shall be made known according to the information in the waqfiyya. This study aims to introduce the waqf belonging to an Ottoman vizier.

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Waqf, Waqfiyya, Dugalı Hırami Ahmed Pasha

Kaynakça

• Referans1: Mühimme Defteri; BOA. MD. 77, 82.
• Referans2: Ali Emiri, III. Mehmed; BOA. AE. SMMD. III, 3/186.
• Referans3: İstanbul Bab Mahkemesi Şer’iyye Sicili; İBM. ŞS. 172, C. 69, 288/281, Orijinal Metin 40a-1.
• Referans4: 82 Numaralı Mühimme Defteri (1026-1027 / 1617-1618) <Özet-Transkripsiyon-İndeks ve Tıpkıbasım>, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 2000.
• Referans5: Vakf-ı Cedîd Defteri; TKG. KK. VKF. Cd. 16.
• Referans6: Tapu Tahrir Defteri; TKG. KK. TT.d. 415.
• Berki, Ali Himmet (1966). Istılah ve Tâbirler. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Neşriyatı.
• Canatar, Mehmet (Haz.) (2004). İstanbul Vakıfları Tahrîr Defteri 1009 (1600). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Devellioğlu, Ferit (2001). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Galitekin, Ahmed Nezihi (Haz.) (2001). Ayvansarâyî Hüseyîn Efendi, Alî Sâtı‘ Efendi, Süleymân Besîm Efendi. Hadîkatü’l-Cevâmi‘ (İstanbul Câmileri ve Diğer Dînî-Sivil Mi‘mârî Yapılar). İstanbul: İşaret Yayınları.
• Gökçe, Serpil (2019). 77 Numaralı Mühimme Defterinin Transkripsiyonu ve Hükümlerin Özeti (1-370).
• Ağrı: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Hafız Hüseyin Efendi ibn-i Hacı İsmail El-Ayvansarayî (1281). Hadikâtü’l-Cevâmî.
• Işık, Sevgi ve Songül Kadıoğlu-Mehmet Yıldırır, (2012). Kuyûd-ı Kadîme Arşiv Kataloğu. Ankara: Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşiv Dairesi Başkanlığı Yayınları.
• İpşirli, Mehmet (Haz.) (1999). Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî (1003-1008/1595-1600). C. II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî-Osmanlı Ünlüleri. C. I. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Özkılınç, Ahmet ve Ali Coşkun- Abdullah Sivridağ (2013). Osmanlı Yer Adları: I - Rumeli Eyaleti (1514-1550). Ankara: Osmanlı Arşivi Yayınları.
• Pakalın, M. Zeki (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. C. II-III. İstanbul: MEB. Basımevi.
• Ünal, Mehmet Ali (2011). Osmanlı Tarih Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Yılmaz, Emre Can (2015). “Vakfiyelerde Betimlenen Sivil Mimarlık Birimleri Sözlüğü”. Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi. C. 8. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM) Yayınları. 155-159.
• Yediyıldız, Bahaeddin (1983). “Vakıf Istılahları Lügatçesi”. Vakıflar Dergisi, (17), 55-60.
• Artan, Tülay (1995). “Eyüp”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), (C. 12), İstanbul. 1-6.
• Aydar, Hidayet (2005). “Muavvizeteyn”. TDVİA, (C. 30), İstanbul. 336-337.
• Azsöz, Gökben (2016). “Mevlevihanelerde Matbah-ı Şerif”. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, (Yıl 3. Sayı 5 / Temmuz 2016), 31-44.
• Barkan, Ömer Lütfi (1940). “İslâm-Türk Mülkiyet Hukuku Tatbikatının Osmanlı İmparatorluğunda Aldığı Şekiller-I Şer’i Miras Hukuku ve Evlâtlık Vakıflar”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. (C. 6. S. 1). İstanbul. 156-181.
• Bölükbaşı, Ayşe (2015). XVI. Yüzyılda İstanbul’daki Halveti Tekkeleri. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul.
• Canbulat, İbrahim (2021). “ÇÃR-TÃK’TAN ÇARDAK’A Sözcüğün Tarihsel Semantiği Üzerine bir Monografi”. Journal of Humanities and Tourism Research, (11/1), 195-225.
• Çeken, Çiğdem Kavak (2015). “İstanbul Ahkâm Defterlerinde Yer Alan Tarımsal Faaliyetler İlgili Hükümlerin Tahlili (1800-1875)”. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (C. 20. S. 12). Diyarbakır. 155-190.
• Çetinkaya, Haluk (2003). İstanbul’da Orta Bizans Dini Mimarisi (843-1204). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul.
• Çınar, Aysun (2008). Hırami Ahmet Paşa Restorasyon Projesi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Eyice, Semavi (1998). “Hırâmî Ahmed Paşa Mescidi”. TDVİA, (C. 17). İstanbul. 324-325.
• Eyice, Semavi (1959). “İstanbul’un kaybolan bir eski eseri: Kazasker Ebu’l-Fazl Mahmud Efendi Medresesi”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (C. 10, S. 14 ). İstanbul. 147-162.
• Fığlalı, Ethem Ruhi (1999). “İbâzıyye”. TDVİA, (C. 19). İstanbul. 256-261.
• Kılıç, Mahmut Erol (1993). “Cemâleddin Uşşâkī”. TDVİA, (C. 7). İstanbul. 314-315.
• Kiel, Machiel (1980). “The Vakıfnâme of Rakkas Sinan Beg in Karnobat (Karîn-âbâd) and the Ottoman Colonization of Bulgarian Thrace (14th-15th century)”. Osmanlı Araştırmaları, (I), 15-32.
• Öz, Tahsin (2015). İstanbul Camileri. C. I-II. 4. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Papp, Sándor (2013). “Yanıkkale”. TDVİA, (C. 43). İstanbul. 315-316.
• Sunay, Serkan (2011). “İstanbul Hirâmi Ahmed Paşa Camisi”. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi (OTAM) Dergisi, (30). Ankara. 173-188.
• Tanman, M. Baha (1993). “Cemâlîzâde Tekkesi”. TDVİA, (C. 7). İstanbul. 318-319.
• Tanman, M. Baha (2012). “Ümmî Sinan Tekkesi”. TDVİA. (C. 42). İstanbul. 311-318.
• Taşkın, Ünal (2005). Osmanlı Devleti’nde Kullanılan Ölçü ve Tartı Birimleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Elazığ.
• Yılmaz, Hasan Kâmil (1993). “Celvetiyye”. TDVİA, (C. 7). İstanbul. 273-275.