Teberrükât Kayıtları: Tokat Örneği

Yıl 2022, Sayı: 58, 131 - 159, 26.12.2022

Nurcan Boşdurmaz

https://doi.org/10.16971/vakiflar.1029924

Öz

Bu makalede, Tokat’ta özel bir koleksiyonda bulunan Vakıflara ait yedi belgede adı geçen teberrükât eşyalarının nasıl değerlendirildiği incelenmeye çalışılacaktır. Belgeler 1930-1936 yılları arasında düzenlenmiştir. Teberrükât adı verilen ve hayır sahipleri tarafından bağışlanan eşyalar Cumhuriyet döneminde kadro dışı bırakılan cami ve mescitlerden toplanarak ya açık artırma usulü ile satılmışlar ya da kıymetli olanlar Vakıflar tarafından alınarak müzelere verilmiştir. Bu belgelerde ise sözü edilen eşyalar arasında sadece birkaç parça halının kıymetli olduğu düşünülmüş, diğer eşyalar ise açık artırma ile satılmıştır. Bu bağlamda makale sözü edilen halıların akıbetini incelerken teberrükat eşyalarının cumhuriyet döneminde nasıl değerlendirildiğini ortaya çıkarmaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

: teberrükât eşyaları, madalyonlu Uşak halısı, Lotto halısı Gence halısı, Tokat, vakıf

Offıcial Records of Teberrukât: Tokat Example

Öz

This study will examine how the teberrukat (donation relics) items described in the seven documents belonging to the Tokat Directorate of Foundations, which are in a private collection in Tokat, are evaluated. The documents were drawn up between 1930 and 1936. It is known that the items donated by the benefactors, defined as teberrukat (donation relics), were collected from mosques and masjids that were excluded from the staff during the Republic period, and most of them were sold by auction method, and the valuable ones were bought by the General Directorate of Foundations and sent to museums. The documents created between 1930 and 1936, the focus of this study, indicate that the majority of the other objects are auctioned off, with the exception of a few rugs, which are thought to be valuable. Additionally, copper candlesticks that were determined to be worthless were auctioned off. The article also discusses how old carpets were added to the Museum of Turkish-Islamic Arts collection in the 1930s.

Anahtar Kelimeler

donation relics, donation documents, Uşak carpet (medallion), Lotto carpets, Gence carpets, Caucasian Dragon rugs

Kaynakça

• Belge no 1 Vakıflar Umum Müdürlüğü’nden yazılan 30.11.1935 tarihli 172779/6 sayılı Tokat Valiliği’ne yazılan yazı
• Belge no 2 Zile Belediye Başkanlığı’na gönderilen bu yazı 12.09.1936.
• Belge no 3 Dört sayfalık teberrukât listesi 8.1.1936.
• Belge no 4 Açık artırmada satılan eşyalar ve kimlerin aldığına dair listesi 15.9.1936.
• Belge no 5 Evkaf Umum Müdüriyetine Tokat’taki antika halılar hakkında yazılan yazı 12.6.1930.
• Belge no 6 Tokat Ali Paşa Camisi’nde bulunan halıların nüfus müdürü Şevki Bey tarafından İstanbul’a götürülmesi, masraflarının Vakıflar umum Müdürlüğü tarafından karşılanmasına dair belge. 1.6.1932
• Belge no 7 Tokat Ali Paşa Camisi’nin keşif belgesi 12.11.1930
• Sıçrayık, Anılcan (2019). İstanbul’da Eski Eser Tahribi (1908-1938), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Atatürk İlkleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Aslanapa, Oktay ve Durul, Yusuf (1973). Selçuklu Halıları Başlangıcından Onaltıncı Yüzyıl Ortalarına Kadar Günümüze Kadar Türk Halı Sanatı, Ak Yayınları
• Karakoç, Ercan ve Yıldırım Utkuluer, Hülya (2020). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kültür Valıklarının Korunması Meselesinde Kurumlar Arası İlişkilerin Rolü”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, C.7, S.4, 2011-2031.
• Mumcu, Ahmet (1971). "Eski Eserler Hukuku ve Türkiye". Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 28, s. 41-76
• Obuz, Ömer (2017). “Yakın Geçmişte Camilerin Farklı Kurumlara Tahsisi ve Askeri Amaçlı Kullanımı Üzerine Bir İnceleme”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, cilt:6, sayı 3, s. 1444-1460
• Erken Cumhuriyet Dönemi Müzesine Ait Tarihi Bir Vesika: Tokat Müze Defteri ( Tıpkı Basım) metin: Çiğdem Bilgen Koç Üniversitesi VEKAM Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, 2019
• Hamidova, Ümbülbanu (2020). “Kars ve Azerbaycan’ın Gence-Kazah Grubu İçinde Yer Alan Karapapak Halıları”, Arış, Haziran-Sayı:16, s. 90-111
• Özer, İsmail (2015). “Tokat’ta İçme suyu temini ve Dağıtım Faaliyetleri (1923-1950) Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi Kış 2015 10/2, ss. 11-29.
• Semavi Eyice (1989). “Ali Paşa Camii”, İslam Ansiklopedisi, C. 2. İstanbul: İstanbul Türkiye diyanet Vakfı Yay. 430-431.
• Çal, Halit. (2017). “Türkiye'de Cumhuriyet Devri Taşınmaz Eski Eser Tahribatı ve Sebepleri” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, [S.l.], v. 34, n. 1-2, kas. 2017. ISSN 2459-0150. Erişim Adresi: <http://dtcfdergisi.ankara.edu.tr/index.php/dtcf/article/view/3346/2908>. Erişim Tarihi: 27 Ekim 2021