A Survey on Renovation of Kaya Çelebi Mosque, Old City of Van

Yıl 2023, Sayı: 59, 97 - 127, 30.06.2023

Şahabettin Öztürk

https://doi.org/10.16971/vakiflar.1215978

Cited By: 1

Öz

The Kaya Çelebi Mosque is situated south of the Old City of Van, close to the southern walls of Van Castle. The mosque’s construction had been started by Kaya Çelebizade Koçi Bey in the year 1660 and then completed by Cem Dedeoğlu Mehmet Bey. It is narrated that during the 1915–18 battle with Russians and Armenians, the epitaph atop the mosque’s gate was destroyed. The Ottoman-era structure, which was constructed in the XVIIth century, includes a square-pedestal minaret adjacent to the northwest wall, a central dome, and five other domes covering the narthex. The minaret that is adjacent to the building in the northwest corner is cylindrical form and has a single balcony. The structure was continuously used from the date of construction until 1915; however, due to severe damage, it was not used again until 1990. Due to the detrimental effects of nature and the destruction of treasure hunters, there have been significant static issues with the walls, narthex, minaret, meeting place, and interior space. The Directorate General of Foundations began the necessary renovations in 1971, and they continue to this day throughout four separate time periods. Two significant earthquakes that occurred in Van in 2011 seriously destroyed the structure. During the necessary renovations, the dome, several walls, the narthex, and the minaret were all rebuilt. The Bitlis Regional Directory of Foundations completed the most recent renovations to the Kaya Çelebi Mosque between the years 2012 and 2015, and the service was introduced in 2016. The altar, entrance gate, minaret, and windows of the Kaya Çelebi Mosque are among the inner and outside architectural components that use floral and geometrical patterns. The mosque’s walls are
built by masonry infilling construction technique. For walls, pitch-faced stone network is used outside and Khorasan mortar plastered-repoint technique over pitch-faced stone is used inside of the construction.

Anahtar Kelimeler

Old City of Van, Kaya Çelebi Mosque, Dome, Van Earthquake, Renovation

Eski Van Şehri Kaya Çelebi Camisi Onarımı Hakkında Bir Araştırma

Öz

Kaya Çelebi Camii, Van Kalesi’nin güneyindeki Eski Van Şehri’nin güney surlarına yakın bir alanda yer almaktadır. 1660 yılında Kaya Çelebizade Koçi Bey tarafından cami inşaatına başlanmış, daha sonra Cem Dedeoğlu Mehmet Bey tarafından tamamlanmıştır. Cami kapısının kemer alınlığı üzerinde yer alan kitabenin 1915-18 Rus-Ermeni işgali sırasında söküldüğü rivayet edilir. XVII. yüzyıl Osmanlı dönem mimarisi ile inşa edilen yapı, merkezi tek kubbeli, son cemaat bölümü üzeri beş benzer kubbeyle örtülü, kuzeybatı beden duvarına bitişik kare kaideli minareden oluşmaktadır. Yapının kuzeybatı köşesindeki kare kaide üzeri silindirik gövdeli tek şerefeli minare yer almaktadır. İnşa edildiği dönemden 1915 yılına kadar kesintisiz olarak kullanılan cami, 1990 yılına kadar tahrip edildiği için kullanılamamıştır. Yapının beden duvarları, son cemaat bölümü, minare, mahfil bölümü ve iç mekânda doğanın olumsuz etkisi ve definecilerin tahribatı ile ciddi statik sorunlar oluşturmuştur. İlk olarak 1971 yılında başlatılan esaslı onarım çalışmaları günümüze kadar dört farklı tarihlerde Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yapılmıştır. Yapı, 2011 yılında Van’da oluşan iki büyük depremde ağır hasarlı olarak etkilenmiştir. Yapılan onarımda caminin kubbe, beden duvarlarının bir bölümü, son cemaat bölümü ve minaresi yeniden yapılmıştır. Kaya Çelebi Camii’nin son onarım çalışmalarından sonra 2012-15 yılları arasında Bitlis Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından tamamlanarak 2016 yılında ibadete açılmıştır. Kaya Çelebi Camii, iç ve dış mimari öğelerinden mihrap, giriş kapısı, minare ve pencerelerde bitkisel ve geometrik süslemeler kullanılmıştır. Cami beden duvarları, yığma dolgu yapım tekniği ile inşa edilmiştir. Beden duvarlarında dıştan yonu taş örgüsü, içten kaba yonu üzeri Horasan harç sıvalı dolgu tekniği kullanılarak inşa edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eski Van Şehri, Kaya Çelebi Camii, Kubbe, Van Depremi, Onarım

Kaynakça

• Bayraktar, A. (2014). Van-Kaya Çelebi Camii Yapısal Güvenlik Değerlendirilmesi Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Raporu. Van, 1-35.
• Günel, F. M. (1993). Eski Van Kent Dokusu Üzerine Bir Deneme. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Güzeloğlu, S. (1996). Van Çevresine Tarihi ve Arkeolojik Açıdan Bir Bakış, İstanbul, Biber Tanıtım.
• Kılıç, O. (1997). XVII. Yüzyıllarda Van, Van, Van Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Yayınları.
• Öztürk, Ş. (1996). Van-Ahlat ve Adilcevaz Tarihi Camileri Rölöve Proje Çalışması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Öztürk, Ş. ve Erzen, J. N. (2004). Mimarlık ve Kent, Turkuaz: Denizin Coğrafyasında Van Eski Van: Şehri, TMMOB Mimarlık Dergisi, S. 317, s. 52-55.
• Çelebi, E. (1993). Seyahatname, C. 3-4, İstanbul: Üçdal Neşriyat.
• Öztürk, Ş.-Mızrak, A. (2001). Eski Van Şehir Surları, Mimarlık İç Mimarlık ve Görsel Sanatlar Dergisi, S. 102, 32-44.
• Öztürk, Ş. (2021). XVI-XVII. Yüzyıllarda Van Mimarisi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Van Özel Sayısı 2021, 674-703.
• Öztürk, Ş.-Bekiroğlu, M.S. (2013). Effects on Structures of 2011 Earthquake in Van, 2013 Internatıonal Earthquake Van Symposıum (23-27 October 2012), 223.
• Öztürk, Ş.-Yeğin, M. (2012). Deprem Odaklı Dönüşüm Projelerin Van Kenti Üzerine Etkileri, Bursa 24. Uluslararası Yapı ve Yaşam Kongresi (05-07 Nisan 2013), 235-246.
• Öztürk, R. (2013). İstanbul Restorasyon ve Konservasyon Merkez ve Bölge Laboratuvar Müdürlüğü Eski Van Yapıları Sıva ve Harç Analiz Raporu, 1-5.
• Uluçam, A. (2000). Ortaçağ ve Sonrasında Van Gölü Çevresi Mimarlığı I Van, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Tahran, M. T.-Sevin, V. (1985). Van Kalesi’nin ve Eski Van Şehri’nin Tarihi-Milli Park Projesi Üzerinde Ön Çalışmalar: Anıt Yapılar, Ankara III. Araştırma Sonuçları Toplantısı (20-24 Mayıs 1985), 297-355.
• Talay, A. (1998). Bizim Eller, Ankara, Van Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Yayınları.
• Van Vilayet Salnamesi 1315, (1995). Van, Van Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Yayınları.