The Library of Kayalık Madrasah: Book Waqfs and Books in 19th-century Denizli

Yıl 2024, Sayı: 61-Haziran 2024, 117 - 131, 30.06.2024

Gülcan Avşin Güneş

https://doi.org/10.16971/vakiflar.1307871

Öz

A rich literature has developed on Ottoman libraries and librarianship. Research in the field, which can be called Ottoman librarianship, reveals the need for different approaches and research of the relevant literature. In particular, by placing the manuscripts at the center, various studies discussing the establishment, functioning, and continuity of Ottoman libraries have come to consider them as Ottoman institutions. The aim of this article is to provide a brief perspective on the culture of written works in the Ottoman Empire and to contribute to the literature from the standpoint of Denizli manuscripts. The latter were scanned and examined one by one with a focus on waqf books. This close examination has revealed that in the 19th century, some of the books in the Denizli Kayalık Library were dedicated and donated to the institution by both men and women from the city. The ulema family which was responsible for overseeing the waqf played a significant role in the preserving these book.

Anahtar Kelimeler

: Ottoman Empire, waqfs, Library of Kayalık Madrasah, manuscripts, books

Kayalık Medresesi Kütüphanesi: XIX. Yüzyıl Denizlisi'nde Kitap Vakıfları ve Kitaplar

Öz

Osmanlı dönemi kütüphane ve kütüphaneciliği konusunda zengin bir literatür gelişmiştir. Osmanlı kütüphaneciliği diye adlandırılabilecek sahadaki araştırmalar ilgili literatüre farklı yaklaşım ve araştırmaların ihtiyacını ortaya koymaktadır. Özellikle yazma eserleri merkeze almak suretiyle, Osmanlı kütüphanelerinin kuruluşunu, işleyişini ve sürekliliğini izah eden muhtelif çalışmalar yapılarak kütüphanelerin bir Osmanlı müessesesi olarak ele alınmaları akla gelmektedir. Bu makalenin hedefi Osmanlıda yazma eserler kültürüne dair küçük bir perspektif sunmak ve literatüre Denizli yazma eserleri açısından katkı sağlamaktır. Araştırmanın arşiv kaynağını Denizli yazma eserleri oluşturmuştur. Araştırmada, bu eserler teker teker taranıp incelenmiş ve vakıf kitaplar üzerine odaklanılmıştır. Yapılan incelemeler neticesinde XIX. yüzyılda Denizli Kayalık Kütüphanesi’nde bulunan kitaplardan bir kısmının şehir halkından kadın ve erkekler tarafından vakfedilerek bu müesseseye bağışlandığı ortaya çıkmıştır. Ayrıca kitapların muhafazasında vakıf müessesenin nezaretini deruhte eden ulema ailesinin de önemli bir işlevselliği olduğunun altı çizilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, vakıflar, Kayalık Medresesi Kütüphanesi, yazma eser, kitaplar

Kaynakça

• 1. Arşiv Kaynakları
• Süleymaniye Yazmalar Kütüphanesi, Denizli: 25, 29, 33, 46, 66, 70, 71, 77/1-3, 82, 84, 88, 124, 144, 197, 198, 198-2, 200, 224, 265, 388, 401, 424, 434.
• İzmir Vilayet Salnameleri: 1317, 1319, 1320, 1321, 1323, 1326 (Ahmet Priştina Kent Arşivi ve Müzesi) https://www.apikam.org.tr/(X(1)S(ixa4et12um3xxf2ch1tcbzba))/tr/AltKitaplikListele/4?AspxAutoDetectCookieSupport=1
• 2. Araştırma ve İnceleme Eserler
• Açıkgenç, Alparslan (1995). “Evail”. Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), (XI), 513-514.
• Akpınar, Cemil (1994). “Dâvûd-ı Karsî”. DİA, (VII), 29-32.
• Arslan, Sami (2020). Osmanlı’da Bilginin Dolaşımı: Bilgiyi İstinsahla Çoğaltmak. Ketebe Yayınları, İstanbul.
• Altıparmak, Süleyman (2008). Cumhuriyet Dönemi Denizli’nin Sosyal Tarihi (1923-1950). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Eğitimi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon.
• Anay, Harun (1994). “Devvânî”. DİA, (IX), 257-262.
• Aydın, Münevver (2019). 185 Numaralı Denizli Şer‘yye Sicil Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (1875-1883). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Eğitimi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon.
• Babaoğlu, Halil İbrahim (1996). XX. Yüzyıl Başlarında Aydın Vilayeti Salnamelerinde Denizli Sancağı. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Eğitimi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli.
• Baktır, Mustafa (1999). “İbn Melek”. DİA, (XX), 175-176.
• Baykara, Tuncer (2000). “İnançoğulları”. DİA, (XXII), 263-264.
• Çağrıcı, Mustafa (2009). “Sirâceddîn el-Urmevî”. DİA, (XXXVII), 262-264.
• Çelik, Muhammet (2017). “Hüseyin Çelebi en-Niksarî el-Âmâsî’nin Bir Âdab Risalesi Var mıdır?”. Uluslararası Amasya Âlimleri Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Amasya. 375-380.
• Demir, Tanju (2019). Kadı Sicillerine Göre Denizli 1774-1812. Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Denizli. Erünsal, İsmail E. (1991). Türk Kütüphaneleri II: Kuruluştan Tanzimat’a Kadar Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• ______________. (2020). Osmanlılarda Kütüphaneler ve Kütüphanecilik. Timaş Yayınları, 3. Baskı, İstanbul.
• Gündüz, Ramazan (2020). “Enverî, Hocazade Abdullah”. DİA, (EK-I), 407-409.
• Hatiboğlu, İbrahim (2004). “Meşârıku’l-Envâri’n-Nebeviyye”. DİA, (XXIX), 361-362.
• Kallek, Cengiz (1998). “el-Hidâye”. DİA, (XVII), 471-473.
• Kandemir, M. Yaşar (1993). “el-Câmiu’s-Sahîh”. DİA, (VII), 114-123.
• Kayapınar, Hüseyin (2006). “Münyetü’l-Musallî”. DİA, (XXXII), 32-33.
• Köprülü, Mehmed Fuad (1980). Türk Edebiyatı Tarihi. Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Orhan, Zeynep, Hüseyin Kahraman (2012). “Evâil Edebiyatı ve Hadis İlmiyle İlişkisi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (XXI/2), 229-244.
• Özaykan, Cihan (2018). Necmüddîn el-Kâtibî el-Kazvînî - Şemsiyye Risalesi (er-Risâletü’ş-Şemsiyye). Divan Kitap Yayınları, İstanbul.
• Sargın, Ahmet (2019), Hurûfât Defterlerine göre Denizli Vakıf Kurumları (XVIII.-XIX. Yüzyıllar). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Bölümü Anabilim Dalı Yeniçağ Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli.
• Sayılı, Aydın (1963). “Ortaçağ İslam Dünyasında İlmi Çalışma Temposundaki Ağırlaşmanın Bazı Temel Sebepleri”. Ankara Üniversitesi DTCF Felsefe Dergisi, (S.1), 5-69.
• Şenel, Murat (2011). “Denizli’de Medreseler ve Müftüler Medresesi”. Milli Mücadelede Denizli ve Ahmet Hulusi Efendi Sempozyumu Bildiriler. Denizli. 111-118.
• Turgut, Ali (2007). “Nizâmeddin en-Nîsâbûrî”. DİA, (XXXIII), 181-182.
• Turgut, Ali (1996). “Ğarâʾibü’l-Ḳurʾân ve Reğāʾibü’l-Furḳān”. DİA, (XIII), 358.
• Uysal, Mehmet Ali (1999). Cumhuriyet Döneminde Denizli Kazası. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Eğitimi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon.
• Yavuz, Yusuf Şevki (1989). “el-Akāidü’l-Adudiyye”. DİA, (II), 217-219.
• Yavuz, Yusuf Şevki (1989). “el-Akāidü’n-Nesefî”. DİA, (II), 216.
• Yediyıldız, Bahaeddin (2012). “Vakıf”. DİA, (XLII), 476-482.
• Yıldırım, Arif (2000). “Karslı Davud (Davud-i Karsî) Efendi’nin İrade-i Cüz’iyye Anlayışı”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (XV), 189-199.
• Yıldırım, İlyas (2019). “Osmanlı Ulemasının Fıkıh Usulü Çalışmalarına Katkısı: Hasan Çelebi ve Telvîh Hâşiyesi Örneği”. Trabzon İlahiyat Dergisi, (S. 6/1-Bahar), 189-213.