Tarihle Diyalog Kurmada Osmanlı Vakıflarının Yeri Ve Önemi: Mahmut Paşa Mahkemesi Para Vakıfları (1834-1914)

Yıl 2024, Sayı: 61-Haziran 2024, 27 - 50, 30.06.2024

Mehtap Özdeğer Çiğdem Gürsoy

https://doi.org/10.16971/vakiflar.1422002

Öz

Diyalog her ne kadar karşılıklı konuşarak yapılan bir eylem olsa da tarihle kurulduğunda; yazılı belgeler, günümüze ulaşan mimari eserler, kültürel normlar ve zihniyetler üzerinden de gerçekleşebilir. Özellikle geçmiş medeniyetlerin yaşantılarına nüfuz edip hakikatin soluğu belgeler arasında aranacaksa karşı tarafın dilini çözmekten başka bir yol da kalmamaktadır. Özellikle de vakıf gibi Osmanlı toplumunda sosyoekonomik açıdan oldukça önemli bir müessesenin incelenmesinde geçmişle kurulacak diyaloğun önemi bir kat daha artmaktadır. Çalışmanın ana teması birer tarihi belge olan para vakfı vakfiyelerini iktisadi anlam dışında da değerlendirmek ve tarihle diyalog kurabilecek zeminler yaratabilmektir. Çalışmada, vakfiyeler geçmiş ile günümüz arasında köprü oluşturarak bilgilerin aktarılmasını sağlayan bir iletişim aracı olarak değerlendirilmiştir. Neticede anlatı mecraları olarak görüldüğünde para vakfı vakfiyelerinden; iktisadi meselelerin yanı sıra geçmişte yaşananlar, yazılı ve sözlü kültür, kentleşme ve hukuki süreçler gibi pek çok alanın takibi yapılabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Vakıflar, Para Vakfı, Mahmut Paşa Mahkemesi, Anlatı İktisadı, Tarihle Diyalog

Etik Beyan

Etik beyan gerekmemektedir.

The Place and Importance of Ottoman Waqfs in Dialogue with History: Cash Waqfs of Mahmut Paşa Court (1834-1914)

Öz

Although establishing a dialogue is an action done by talking to each other, when it is established with history also may done with written documents, surviving architectural works, cultural norms, and mentalities. Especially if the breath of truth is to be sought among documents by saturating the lives of past civilizations, there is no other way than deciphering the language of the other party. The dialogue with the past gains importance, especially when examining such an important socio-economic institution in Ottoman society as the waqf. The main theme of the study is to be able to establish a dialogue with history by evaluating the cash waqf, which are historical documents, in a non-economic sense and to create grounds for dialogue with history. In this way, it will be easier to trace the ground that formed the Ottoman Waqf Civilization. In the study, endowments were evaluated as a communication tool that provides the transfer of information by creating a bridge between the past and the present. Thus, it is possible to establish a dialogue with history thanks to thousands of large and small waqfs. As a result, when seen as narrative channels, cash waqf endowments, in addition to economic issues, many areas such as past experiences, written and oral culture, urbanization and legal processes can be followed.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Cash Waqf, Mahmut Paşa Court Records, Dialogue with History, Narrative Economics

Kaynakça

• 1. Arşiv Kaynakları
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Ev. Defter nr. 22632.
• Mahmut Paşa Mahkemesi Kadı Sicilleri no: 14, 15, 17, 29, 43, 57, 61, 68, 86, 94, 122, 134, 138, 142, 145, 148, 149, 153, 156, 159, 160, 162, 166, 184, 188, 189, 191, 192, 195, 196, 197, 201, 204, 227, 232, 241. İstanbul Mahkemesi Kadı Sicilleri no: 154.
• 2. Araştırma ve İnceleme Eserler
• Altay, Bora (2024). “Philanthropy in Ottoman Rumelia: Cash Waqfs from Four Provinces”. Islamic Financial Institutions from the Early Modern Period to the 20th Century. Cham: Palgrave Macmillan. 97-110.
• Aydın, Bilgin ve İlhami Yurdakul, Ayhan Işık, İsmail Kurt, Esra Yıldız (2016). İstanbul Şer’iyye Sicilleri Vakfiyeler Kataloğu. İSAM Yayınları, İstanbul.
• Baskıcı, Murat (2002). “Osmanlı Anadolusu’nda Sigorta Piyasası 1860-1918”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (C.57, S.4), Ankara, 3-33.
• Başol, Samettin (2023). “XVII. Yüzyıl Bursa’sında Halka Yemek Dağıtımı Hizmetleri [Vakfiye ve Vasiyetnameler Işığında]”. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, (S. 16), 145-172.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuki İslâmiyye ve Islahatı Fıkhiyye Kamusu, C.4., Bilmen Yayınevi, İstanbul [t.y.].
• Ceylan, M. Akif (2013). “Manisa’da Tarihi Köprüler ve Fonksiyonel Özellikleri”. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, (C.11, Sayı 3), Manisa, 22-61.
• Çağlar, İ. Mümin ve Abdullah Doğtekin (2022). "Manisa Para Vakıfları [1867-1912]". Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, (S. 14), 1-28.
• Çelik, Yüksel (2012). “Tulumbacı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 41), s. 369-371.
• Gürsoy, Çiğdem (2015). Osmanlı’da Para Vakıflarının İşleyişi ve Muhasebe Uygulamaları: Davudpaşa Mahkemesi Para Vakıfları. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora tezi, İstanbul.
• Gürsoy, Çiğdem ve Özdeğer, Mehtap (2022). “Ebediyete Bağış: Balat Şer‘iyye Sicillerinde Para Vakfı Kayıtları (1555-1838)”. Belleten, (C. 86, S. 306), Ankara, 567-601.
• Demirtaş, Necati (2014). Açıklamalı Osmanlı Fetvâları:Fetâvâ-yı Ali Efendi Şeyhülislâm Çatalcalı Ali Efendi (1674-1686). C.1. İstanbul, Kubbealtı Yayınları.
• Kaya, Süleyman ve M. Emin Durmuş (2023). "Çengelköy Çeşmeleri Para Vakfı ve Kayık İşletmesi". Tarih Dergisi, (S. 79), 89-118.
• Korkut, Cem (2024). “Effects of Cash Waqfs on Sustainable Economic Development in the Balkans During the Early Modern Period”. Islamic Financial Institutions from the Early Modern Period to the 20th Century. Cham: Palgrave Macmillan. 79-97.
• Shiller, Robert J. (2021). Anlatı İktisadı. Albaraka Yayınları, İstanbul.
• Yıldırım, Mehmet (2022). İstanbul Şer’iyye Sicillerinde 20 No’lu Muhasebe Defterine Göre Para Vakıfları (1693-1697). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Tarihi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Yıldırım, Mehmet (2023). “Nakdi Sermaye Aktarımı ve Borçlu Portföyü Açısından Para Vakıfları: İstanbul Örneği (1710-1715)”. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (C.13, S. 25), 136-154.