Vakıf Kültürü Kapsamında Kültürel Mirasın Korunması ve Yaşatılması

Yıl 2024, Sayı: 62-Aralık 2024, 171 - 184, 31.12.2024

Batuhan Mumcu

https://doi.org/10.16971/vakiflar.1549513

Öz

Bu makalede, vakıf kültürü ve vakıfların kültürel mirasın korunmasındaki rolü ele alınmaktadır. Vakıflar, tarih boyunca toplumların sosyal ve kültürel yapılarının şekillenmesinde kritik bir rol oynamış, eğitim, sağlık, dini ve manevi hizmetler gibi çeşitli alanlarda topluma katkı sağlamıştır. Özellikle İslam ve Türk kültürü içinde vakıflar, sosyal adaletin sağlanmasında ve toplumsal dayanışmanın güçlendirilmesinde önemli bir yere sahiptir. Makale, vakıfların tarihi ve kültürel mirasın korunmasındaki yerini vurgularken, Osmanlı ve Selçuklu dönemlerindeki örnekler üzerinden vakıfların bu alandaki etkisini incelemektedir. Ayrıca, günümüzde vakıfların karşılaştığı problemler ve bu problemlerin çözüm önerilerini ele alan vakıf kültürünün sürdürülebilirliği için gerekli stratejiler tartışılmaktadır. Vakıfların kültürel mirası koruma konusundaki başarısı, tarihi eserlerin, kütüphanelerin, ibadethanelerin ve diğer kültürel varlıkların korunmasında gösterdikleri çaba ile doğrudan ilişkilidir. Bu bağlamda, vakıfların etkinliğini artırmak ve geleceğe taşımak için finansal sürdürülebilirlik, şeffaflık, eğitim ve uluslararası iş birlikleri gibi unsurların önemi vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

vakıf, vakıf kültürü, kültürel miras, kültürel mirasın korunması

Protection and Preservation of Cultural Heritage within the Scope of Waqf Culture

Öz

The article discusses waqf culture and the role of waqfs in the protection of cultural heritage. Waqfs, or foundations, have played a critical role in shaping the social and cultural structures of societies throughout history and have contributed to society in various fields such as education, health, religious, and spiritual services. Especially in Islamic and Turkish culture, waqfs have an important place in ensuring social justice and strengthening social solidarity. The article emphasizes the place of waqfs in the preservation of historical and cultural heritage and examines their impact in this field through examples from the Ottoman and Seljuk periods. In addition, the necessary strategies for the sustainability of the waqf culture are discussed, addressing the problems faced by waqfs today and the solutions to these problems. The success of waqfs in protecting cultural heritage is directly related to their efforts in the protection of historical monuments, libraries, places of worship, and other cultural assets. In this context, the importance of factors such as financial sustainability, transparency, education, and international cooperation are emphasized in order to increase the effectiveness of waqfs and carry them into the future.

Anahtar Kelimeler

waqf, waqf culture, cultural heritage, protection of cultural heritage

Kaynakça

• 1. Araştırma ve İnceleme Eserler
• Akyıldız, Ali (2012). “Vâlide Sultan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), C. 42. İstanbul. 494-499.
• Ateş, İbrahim (1994). “Vakıf Eserlerin Onarım ve Restorasyonu İle İlgili Vakfiye Şartlarına Genel Bir Bakış”. Vakıflar Dergisi, (33), 161-177.
• Bakırer, Ömür (1973). “Vakfiyelerde Binaların Tamiratı ile İlgili Şartlar ve Bunlara Uyulması”. Vakıflar Dergisi, (10), 113-126.
• Can, Müşerref (2009). Kültürel Miras ve Müzecilik Raporu. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Cevdet Paşa (1976). Tarih-i Cevdet. Cilt 1-2. Üçdal Yayınevi, İstanbul.
• Coşkun, Bayram ve Hüseyin Kurt (2021) “Türkiye’de Kültürel Mirasın Korunması: Tarihsel Gelişim ve Yerel Yönetimlerin Rolü”. Türk İdare Dergisi, (493), 81-106.
• Çiftçi, Cafer (2001). Bursa’da Vakıfların Sosyo-Ekonomik İşlevleri (1544-1588 ve 1749-1795 Yılları Arası Vakıf Muhasebe Kayıtları Işığında). Doktora Tezi: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Demirtaş, Hasan (2023). Manisa Hafsa Sultan Vakfı: Akar, Hayrat, İstihdam. Doktora Tezi: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Demirtaş, Hasan (2024). “Yavuz Sultan Selim’in Eşi Hafsa Sultan’ın Manisa Külliyesi Vakfı Zeyl Vakfiyesi ve Vakfın Yeniden Yapılandırılması”. Yavuz Sultan Selim ve Dönemi Sempozyumu Bildiriler Kitabı (4-6 Kasım 2021), 683-730. E-Kitap: Türk Tarih Kurumu. Ankara Url: https://ttk.gov.tr/wp-content/uploads/2024/12/00_YAVUZ-SULTAN-SELIM-TAM-HALI-11.12.2024.pdf.
• Faroqhi, Suraiya (2002). Osmanlı Kültürü ve Gündelik Hayat. Tarih Vakfı Yayınları, Ankara.
• H. Cemaleddin (1335). Ahkâm-ı Evkâf, İstanbul: Mekteb-i Mülkiye Matbaası.
• Hızlı, Mefail (1994). “Osmanlı Vakıf Sisteminde Rakabe”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (6)1, 53-70.
• İlknur, Şahin (2019). Osmanlı’da Hanım Sultan Vakıfları ve Toplumsal Yaşam Üzerindeki Etkileri, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 35, Sayı 1, s. 45-72.
• İnalcık, Halil (2000). Osmanlı’da Devlet, Hukuk ve Adalet. Eren Yayıncılık, İstanbul.
• İnalcık, Halil (2019). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ 1300-1600. Kronik Yay. İstanbul.
• İpşirli, Mehmet (2003). “Medrese”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopdisi. C. 28, Ankara: TDV Yayınları. 327-333.
• Kocabaş, Fatma (2010). Sosyal Politika Aracı Olarak Kâr Amacı Gütmeyen Kuruluşlar. İstanbul: Nisan Kitabevi.
• Koç, Ahmet ve Ömer Özdemir (2017). “Kanûnî Vakfiyesi’ne Göre Süleymaniye Camii Ve Görevlileri”. Diyanet İlmi Dergisi, 53 (2), 119-147.
• Köprülü, Fuat (2005). İslam ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi. Akçağ Yayınları, Ankara.
• Lewis, Bernard (1982). The Muslim Discovery of Europe. New York-London.
• Muhammed Hamdi (1330). İrşâdü’l-Ahlâf fi Ahkâmi’l-Evkâf, İstanbul: Matbaa-i Ahmed Kamil.
• Mumcu, Batuhan (2023). Türkiye’de Kültürel Mirasın Korunması (Alan Başkanlığı Uygulaması). Kadim Yayınları, Ankara.
• Oruç, Hatice ve Kayhan Orbay (2019). “Şehabeddin Paşa’nın Filibe’deki Vakfına Ait Kaynaklar: Muhasebe Defterleri”. Belgeler, (35), 1-144.
• Ögel, Semra (1963). “Osmanlı Devrinde Türk Külliyesi”. Türk Kültürü, (11/Eylül 1963), 3741.
• Ömer Hilmi (1307). İthâfü’l-Ahlâf fî Ahkâmi’l Evkâf, Mekteb-i Hukûk-ı Şâhâne tarafından tabʻ itdirilmişdir, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Ömer Hilmi (1977), İthâf-ül Ahlâf fî Ahkâm-il-Evkâf, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Özgüdenli, Osman Gazi (2012). “Vakfiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C: 42. Ankara. 465-467.
• Öztürk, Nazif (1995). Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Öztürk, Nazif (2002). “Osmanlı Döneminde Vakıflar”. Türkler, C.10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. 433-446.
• Öztürk, Nazif (1995). Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Ankara.
• Uslu, Şahin (1985). İslam Müesseseleri Tarihi. İstanbul.
• Sınger, Amy (2004). Osmanlı’da Hayırseverlik Kudüs’te Bir Haseki Sultan İmareti. (Çev. Dilek Şendil). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Şahin, Musa ve Ebrar Kayan (2016). “Valide Sultanların Kurduğu Vakıfların Kadına Yönelik Sosyal Hizmetleri”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, (22), 36-65.
• Yadiğar, Haşim (2010). Vakıf Kültürüne Uygun Sosyal Politika Stratejileri Geliştirmede Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün Rolü. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi.
• Yediyıldız, Bahaeddin (2003). XVIII. Yüzyıl Türkiye’de Vakıf Müessesesi: Bir Sosyal Tarih İncelemesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yüksel, Hasan (2012). “Vakfiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 42. Ankara. 467-469.
• 2. Elektronik Kaynaklar
• UNESCO. (2015) Recommendation on the Historic Urban Landscape.
• European Council. (2005) Framework Convention on the Value of Cultural Heritage for Society.
• European Commission. (2020). Horizon 2020: Research and Innovation Framework Programme.
• ICOMOS. (2014). International Charters and Recommendations.
• National Trust for Historic Preservation. (2019) Engaging Volunteers in Preservation.
• https://www.onesco.org.tr
• https://islamansiklopedisi.org.tr/fatih-camii-ve-kulliyesi
• https://www.vgm.gov.tr/vakiflar-hakkinda/vakif-nedir
• https://www.vgm.gov.tr/kurumsal/planprogram-ve-raporlar/faaliyet-raporlari
• https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000374802
• https://ssir.org/