منهج الإمام الشيرازي في كتابه" اللمع في أصول الفقه"

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 13, 148 - 174, 15.12.2020

Shawish Murad

Öz

اختلفت مناهج الأصوليون في كتابة وتقرير قواعد علم أصول الفقه، وإمام الشيرازي أصولي قد صنف عدة كتب في علم أصول الفقه، واشتهرت كتبه وذاع صيتها، فجاء هذا البحث ليبين منهجه في تدوين أهم كتبه وهو كتاب" اللمع في أصول الفقه"، وأهم سمات وخصائص هذا المنهج، من خلال التعرف عليه وعلى كتابه، ثم بيان وتحليل منهجه في عرضه مادة ومضامين موضوعات كتابه؛ ليتم من خلال ذلك التعرف على أهم مميزات وخصائص المدرسة التي ينتمي إليها، ببيان عملي تطبيقي.
توصل البحث في نهايته إلى أن الإمام الشيرازي اتبع منهج المتكلمين، فكان أهم سمات منهجه: تقديم الكتاب بمجموعة من تعاريفٍ لألفاظ علم أصول الفقه، وتقريره لقواعد أصول الفقه وتحقيقها وتحريرها بالأدلة المُخَتلِفَةِ، فمنها: العقلية والنقلية ودلالات اللغة، مع تحريره لمحل النزاع وذكر خلاف الأصوليين، ونقله لآراء من سبقه من الأصوليين في المواضيع التي يبحث فيها، مع تمحيصه لتلك الآراء، واقتصاره على ذكر الفروع الفقهية على شكل تمثيل وتوضيح للقاعدة فقط، وباختصار غير مُخلٍّ، واستطراده في تفاصيل المسائل، مع خلو كتابه من المسائل الكلامية، ودعم رأيه بالأدلة التي تؤكد على استقلاليته الفكرية، ونزاهته في البحث وحرية تحقيقه وعدم تعصبه لمذهبه، فجاء كتابه شاملاً لجميع مسائل أصول الفقه، مفيداً في بابه، استفاد منه العلماء، ويؤخذ عليه أنه لا يذكر أدلة المخالف إلا ما ندر، وإغفاله لبعض المسائل المهمة في أصول الفقه.

Anahtar Kelimeler

منهج, الشيرازي, أصول الفقه, الشافعية, اللمع

Şîrâzî’nin “el-Luma’ fî usûli’l-fıkh” Eserindeki Yöntemi

Öz

İslam hukukun temel ilkelerinin yazımında ve beyanında usûlcülerin yöntemleri farklıdır. Şîrâzî, fıkıh usûlünde birçok kitap telif etmiş, şöhreti yayılmış bir usûlcüdür. Bu çalışmada Şîrâzî’nin ve onun en önemli kitaplarından olan “el-Luma’ fî usûli’l-fıkh”ın tanıtımı yapılacak ardından yönteminin en belirleyici özellikleri ve kitabının içeriğini sunma yaklaşımı açıklanacaktır. Böylece uygulamalı bir şekilde mensup olduğu fıkhî ekolün ayırt edici özelliklerinin tesbiti yapılacaktır.
Araştırmanın neticesinde Şîrâzî’nin mütekellim metodunu takip ettiği sonucuna varılmıştır. Eserinde fıkıh usûlünün bir dizi teriminin tanıtımına ve usûl kaidelerinin beyanına yer vermesi, onları farklı kanıtlarla doğrulaması ve kaleme alması metodunun belirleyici özelliklerindendir. Şîrâzî, akli, nakli ve dilin delaleti olmak üzere farklı deliller kullanır. Selefin araştırdıkları konuları nakledip kapsamlı bir incelemeyle tartışmalı konuları aktarır. Furu’u fıkıh konularına veciz bir şekilde, sadece temel kaideleri açıklaması ve örnek olması açısından değinir. Eserinde fıkıh usûlü konularına ayrıntılı bir şekilde yer verir ancak kelamî konulara yer vermez. Şîrâzî’nin görüşlerinin kesin delillerle desteklenmesi fikrî bağımsızlığına işarettir. O, araştırmasında tarafsız ve bağımsızdır. Herhangi bir mezhep taassubu düşüncesi yoktur. İhtilaflı meselelerde muhaliflerin delillerini zikretmemesinden ötürü eleştirilmiştir. Eseri bazı meseleler hariç fıkıh usûlünün bütün konularını şamildir. Alanında faydalı ve ulemanın istifade ettiği bir eserdir.

Anahtar Kelimeler

Yöntem, Şırazı, Usülü'l, fıkh, Luma', Şafii

Approach of Imam al-Shirazi in his book Al-Lama 'in Usul al-Fiqh

Öz

The methodologies of the fundamentalists differed in writing the rules of jurisprudence. Imam Shirazi is a fundamentalist who wrote on theology. And his books became famous, This research came to show his method in his illustrious books on Usul al-Fiqh. The most important features of this approach are in his book, Then an analysis his approach in presenting the material and content of the topics of his book; Through this, the most important features of the school to which he belongs can be identified with an applied practical statement. The research concluded in the end that Imam Al-Shirazi followed the approach of Ahlul Kalam The most important features of his approach were: Presenting the book with a set of definitions of theology of Usul al-Fiqh, And his determination of the rules of the principles of jurisprudence, its verification, and its various edits, By liberating a place where the fundamentalists disagree, He conveyed the views of his predecessors from the fundamentalists regarding the topics he is discussing, With his scrutiny of those opinions, And limiting it to mentioning the jurisprudential branches in the form of representation and clarifying the rule only, and briefly. And digressing into the details of the issues, And his book is devoid of questions from the people of speech, And support his opinion with evidence confirming his intellectual independence, his freedom to investigate and tolerance of others, His book included all the fundamentals of general jurisprudence, Useful in its chapter, the scholars benefited from it, It is taken for granted that he does not mention evidence of those who disagreed with him except for a little. And his neglect of some partial issues in the principles of jurisprudence.

Anahtar Kelimeler

Fundamentals of Fiqh, Shafi'i, method, Shirazi, Al-Lama

Kaynakça

• İbn Ebî Şeybe, Ebûbekr ‘Abdullah Muhammed b. İbrâhim b. Osmân, el-Musannef fî’l-ehâdîs ve’l-âsâr, Thk: Kemâl el-Hût, Mektebetu’r-Rüşd, Riyad, 1409.
• İbn Mulakkın, Ebu Hafs Ömer b. Ali b. Ahmed, el-Bedru’l-münîr fî tahrici’l-ehâdîsi ve’l-âsâri’l-vâkiati fî’ş-şerhi’l-kebîr, Thk: Mustafa Ebû’l-Ğayt, Abdullah Süleyman, Yasir Kemal, Dâru’l-Hicret, Riyad, 2004.
• İbn Teymiyye, Ahmed b. ‘Abdilhalîm b. ‘Abdisselâm, İktidâu’s-sırâti’l-müstakîm li muhâlefeti ashâbi’l-cahîm, Thk: Nâsır el-‘Akl, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût, 1999.
• İbn Haldûn, ‘Abdurrahmân b. Muhammed b. Muhammed, Târihu İbn Haldûn, Thk: Halîl Şehhâde, Dâru’l-Fikr, Beyrût, 1998.
• İbn Kâdî Şeybe, Ebûbekr b. Ahmed b. Muhammed b. Ömer, Tabakâtu’ş-Şâfiiyye, Thk: el-Hâfız ‘Abdulalîm Hân, Alemu’l-Kutub, Beyrût, 1407.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmâil b. Ömer, Tabakâtu’ş-Şâfiiyyin, Thk: Ahmet Ömer Hâşim, Muhammed Azb, Mektebetu’s-Sekâfeti’d-Diniyye, Kahire, 1993.
• İbn Mâce, Ebû ‘Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, Sünen-i İbn Mâce, Thk: Muhammed Fuâd ‘Abdulbâkî, Dâr-u İhyâi’l-Kutubi’l-Arabiyye, Beyrût, Trs.
• Ebû’l-Meâlî el-Cüveynî, ‘Abdulmelîk b. Abdullah b. Yusuf b. Muhammed, Kitâbu’t-telhîs fî usûli’l-fıkh, Thk: Abdullah en-Nebâlî, Beşîr el-Ömerî, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrût, Trs.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş‘as b. İshâk b. Beşîr, b. Şeddâd, Sünen-i Ebî Dâvud, Thk: Muhammed Muhyîddîn ‘Abdulhamîd, Mektebetu’l-Mısriyye, Beyrût, Trs.
• Ahmed, Ebû ‘Abdullah Ahmed b. Muhammed, b. Hanbel b. Hilâl, Müsned-u İmâm Ahmed b. Hanbel, Thk: Şuayb el-Arnavûd, Adil Mürşid, Müessetu’r-Risâle, Beyrût, 2001.
• Âmidî, Ebû’l-Hasen Ali b. Ebî Ali b. Muhammed Sâlim, el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm, Thk: ‘Abdurrezzâk Afîfî, el-Mektebetu’l-İslâmiyye, Beyrût, Trs.
• Buhârî, Ebû ‘Abdullah Muhammed b. İsmâil, Sahîhu’l-Buhâri, Thk: Muhammed Zehîr, Dâru Tûku’n-Necât, Beyrût, 1422.
• Tirmizî, Muhammed b. ‘İsâ b. Sûre b. Mûsâ, Sünenu’t-Tirmizî, Thk: Beşşâr Marûf, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrût, 1998.
• Hâkim, Ebû ‘Abdullah Muhammed b. ‘Abdullah b. Muahmmed b. Hamdeveyh b. Naîm, el-Mustedrek ‘ala’s-sahîhayn, Thk: Mustafa ‘Ata, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût, 1990.
• Zehebî, Ebû ‘Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osmân b. Kâymâz, Târihu’l-İslâm ve vefeyâti’l-meşâhîr ve’l-a’lâm, Thk: Beşşâr Marûf, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrût, 2003.
• ______, Siyer-u a’lâmu’n-nubelâ, Thk: Şuayb, el-Arnâvud, Müessetu’r-Risâle, Dımaşk, 1985.
• Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa, Usûli’l-fıkhi’l-İslâmî, Dâru’l-Fikr, Dımaşk, 1986.
• _______,Usûlu’l-fıkh ve medârisi’l-bahs fîhi, Şebeketu el-Ulûke, https://www.alukah.net/sharia/0/243/, 13.08.2020.
• Zeyle‘î, Ebû Muhammed ‘Abdullah b. Yusuf b. Muhammed, Nasb’r-râye li ehâdîsi’l-hidâye, Thk: Muhammed el-Benûrî, Müessesetu’l-Reyyân, Beyrût, 1997.
• Sübkî, ‘Abdulvehhâb b. Takıyyüddîn, Tabakâtu’ş-Şâfiiyeti’l-Kübrâ, Thk: Mahmûd Tehânevî, Dâru’l-Hicre li’t-Tabâati ve’n-Neşr, Kahire, 1413.
• Şâtıbî, İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Hamî, el-Muvâfakât, Thk: Ebû Ubeyde Âli Süleymân, Dâru İbn Affân, Kahire, 1997.
• Şâfi‘î, Ebû ‘Abdullah Muhammed b. idris b. Abbâs b. Osmân, er-Risâle, Thk: Ahmed Şâkir, Mektebetu’l-Halebî, Kahire, 1940.
• ______, el-Müsned, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût, 1400.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Ali b. Yusuf, el-Luma’ fî usûli’l-fıkh, Thk: Yusuf Ali Bedevî, Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, Dımaşk, 1995.