Verrâklığa Dair Bibliyografik Bir Çalışma

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 13, 175 - 192, 15.12.2020

Sena Meysun Timurtaş

Öz

Peygamber efendimizin vefatından sonra tarih seyri içerisinde İslami ilimler Müslümanların çabalarıyla yavaş yavaş oluşmuştur. Bu oluşum sürecinde hiç şüphesiz belirli sınıfların büyük etkisi olmuştur. İlmi sohbetlerin icra edildiği ve kitapların yazıldığı imla meclisleri, kitap kopya eden-çoğaltan ve temize çeken verraklar ve müstensihler sınıfı İslam medeniyetine büyük katkıları olan sınıflardır. Biz çalışmamızda bahsi geçen sınıflara dair temel ve özet bilgiler sunduk. Akabinde de verrakçılık ve verraklara dair yapılan çalışmaları, yazım araç ve gereçlerine dair yapılan çalışmaları, hat ve hattatlığa dair çalışmaları, kitap ve tedvine dair çalışmaları künyeleri ile vererek bibliyografik bir çalışma oluşturduk. Gayemiz, henüz üzerinde çalışma yapılmamış bu konu hakkında ilgililere kaynak sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Verrâk, İmla, İstinsah, Hat

A Bibliographic Study on Warraq

Öz

Islamic sciences and arts have developed gradually and slowly with the great effort of Muslims throughout the course of the time after the decease of our beloved Prophet Mohammad (pbuh). In the process of this development and formation certain classes undoubtedly have made a significant contribution. Scholars who attended imlaa Majlis (dictation council) which scientific conversations were had, warraqs who were book copyists and booksellers and, scribals were the classes who contributed greatly to Islam civilization. In this study, we have presented core knowledge about the mentioned classes. Then we created a bibliographical work of studies on warraq artists and art of warraq, on writing and writing tools, on calligraphy and artists of calligraphy, on codification and its book by listing their bibliographical identity. We have aimed to provide a source to people who are concerned on this subject that has not been studied yet. 

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Art of Warraq, Imla, Book Copying, Calligraphy

Kaynakça

• ‘Aliyyân, Ribhî Mustafa, “Hereketu’l-verrâkîn fi’l-Hadârati’l-‘Arabiyyeti’l-İslamiyye”, Mecelletu Mecma‘i’l-Luğati’l-‘Arabiyye el-Urdunî, 41, 1991: (131-159).
• Emin, Ahmed, Zuhru’l-İslâm, Kahire: Muesset Hindâvî, 2012.
• el-Hatîb, Muhammed ‘Accâc, el-Vecîz fî ‘ulûmi’l-hadîs ve ve nusûsih, Dimaşk: Menşûrât Câmi‘at Dimaşk, 1988.
• el-Muttarafî, Ahmed bin Hamîde, Manzûmatu Tedbîru’s-sefîr fî sınâ‘ati’t-tesfîr thk. Es-Saîd Benmûsa, Rıbat: Mektebetu’l-Elfiyyeti’s-Sâlise, 2012.
• el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed bin Ali el-Hatîb, Târîhu Medîneti’s-Selâm, thk. Beşşâr ‘Avvâd Maruf, Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2001.
• Erünsal, E. İsmail, “Kütüphane”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: 2003.
• Erünsal, E. İsmail, Osmanlılarda Sahaflık ve Sahaflar, İstanbul: Timaş Yayınları, İstanbul, 2. Baskı, 2013.
• Hayrullah, Sa‘îd, Mevsû‘atu’l-virâka ve’l-varrakîn fi’l-Hadareti’l-İslâmiyye, Beyrut: Muessesetu’l-İntişâri’l-‘Arabî, 2011.
• İbn Haldûn, Abdurrahman bin Muhammed, Mukaddime İbn Haldûn, el-Kahire: Mektebetu’Ticâriyye, ts.
• İbn Haldûn, Abdurrahman bin Muhammed, Mukaddime, trc. Halil Kendir, İstanbul: Yeni Şafak, 2004.
• İbn Manzûr, Muhammed bin Mukrim Cemâluddîn, Lisânu’l-‘Arab, Beyrut: Dâru Sâdir, ts.
• İbn Rısta, Ebû Ali Ahmed bin Ömer, el-A‘lâku’n-nefîse, Leyden: Matbaat Barya, 1892.
• İbnu’n-Nedîm, Ebu’l-Farac Muhammed bin Ebî Ya‘kûb İshak en-Nedîm el-Fihrist, Beyrut: Dâru’l-Marife, ts.
• İbnu’n-Nedîm, Ebu’l-Farac Muhammed bin Ebî Ya‘kûb İshak en-Nedîm el-Verrâk, Kitâbu’l-Fihrist li’n-Nedîm, thk. Rıdâ Teceddud, yy.: ts.
• İşbîlî, Bekr bin İbrahim, “Kitâbu’t-teysîr fî sınâ‘ati’t-tesfîr”, nşr. Abdullah Kenûn, Sahîfetu ma‘hadi’d-Dîrâsât el-İslâmiyye fî Madrîd, 7-8, 1960: (1-42).
• el-Kalkaşendî, Ahmed bin ‘Ali, Subhu’l-A‘şâ fî Sınâ‘ati’l-inşâ, Kahire: el-Matbaatu’l-Emîriyye, 1913.
• Kandemir, Yaşar, “Emâlî” TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: 1995.
• el-Kat‘ânî, Hudâ Farac Muhammed, el-Virâka ve’l-varrâkûn fi’d-Devleti’l-‘Abbâsiyye ve eseruhâ fi’l-hadâreti’l-İslâmiyye, Benğâzî: Risâlet Macester, Câmiat Benğazî, 2017.
• Katib Çelebî, Mustafa bin Abdullah Mustafa, Keşfu’zunûn an esâmi’l-kutubi ve’l-funûn, Beyrut: Dâru İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• en-Nemle, Ali bin İbrahim, el-Viraka ve eşheru a‘lâmi’l-varrâkîn, Riyad: Mektebetu Fehd el-Vataniyye, 1995.
• er-Râzî, Ebû Bekir Muhammed bin Zekeriya, “Zînetu’l-ketebe”, ‘Âlemu’l-mahtûtât ve’n-nevâdir, thk. Lutfullah Kârî, 16/2, 2011: (211-242).
• es-Sem‘ânî, ‘Abdulkerîm bin Muhammed bin Mansûr, el-Ensâb, nşr: Abdullah el-Bârûdî, Beyrut: Müessesetu’l-Kutubi’s-Sakafiyye, ts.
• Seyyid, Eymen Fuâd, el-Kitâbu’l-‘Arabiyyu’l-mahtût ve ‘ilmu’l-mahtûtât, Beyrut: ed-Dâru’l-Mısriyyeti’l-Lubnaniyye, ts.
• Tuzcu, Kemal “İslam Dünyasında Kitap Kavramı Ve Yazma Metodolojisinin Oluşması” Nüsha, 44, 2017: (1-16).