MEKKÎ B. EBÎ TÂLİB'İN KIRÂAT İLMİNE KATKISI

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 13, 290 - 315, 15.12.2020

Abdullah Sawas

Öz

Allah katında en şerefli amellerden biri Kur’ân ilimleri hakkında araştırma yapmaktır. Özellikle Rasulullah’ın ashabına öğretmiş olduğu vahiy vecihlerinin lafızlarını nakletme olgusunu üstlenen kırâat ilmi hakkında araştırma yapmanın ayrı bir yeri vardır. Kur’ân-ı Kerim İslam şeriatının ilk kaynağı olduğundan dolayı geçmiş ve günümüz alimleri kendisiyle alakalı olan tefsir, kırâat, dil bilimi, i’râb ve benzeri ilimlere ehemmiyet vermişlerdir.
Biz de bu çalışmamızda çeşitli islami ilimler hakkında ilim ehli zatlar arasındaki yüksek mevkii bulunan İmam Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Talib’i ele aldık. Kırâat, tecvid, arapça, fıkıh, kelam vb. İslami ilimlerde yüze yakın eser telif eden Mekki, İslami ilimlerin çoğunu elde ederek, özellikle Kırâat ve tefsir ilmine öncülük etmiş nadir âlimlerden biridir.
Biz bu çalışmamızda Mekkî b. Ebî Talib’in Kırâat ilmindeki yeri ve bu ilme katkısını ele aldık. Bunun yanı sıra onun bu alanda telif ettiği eserler ve bu eserlerin önemi üzerinde durup, özellikle kendisinin Kırâatteki Tevatür meselesine değindik. Çünkü araştırmacılar Mekkî’nin bu konudaki görüşü hakkında ihtilafa düşüp farklı fikirler öne sürmüşlerdir. Son olarak çalışmamızı Mekki b. Ebu Talib’in kırâat ilminde kendisinden sonra gelen kişiler üzerinde ki etkisi hakkında bahsederek sonlandırmış olduk.

Anahtar Kelimeler

Kırâat, kurrâ, tevâtür, Yedi harf, Mekki b. Ebî Tâlib, Makki bin Abi Talib

Teşekkür

çok teşekkür ederim

جهود مكي بن ابي طالب في علم القراءات

Öz

إن البحث في علوم القرآن الكريم هو من أشرف الأعمال عند الله، لا سيما البحث في علم القراءات الذي يتولى قضية نقل ألفاظ الوحي على الوجه الذي علمه النبي صلى الله عليه وسلم لأصحابه، ولما كان القرآن الكريم هو المصدر الأول للشريعة الإسلامية اهتم العلماء قديماً وحديثاً في العلوم التي تتصل بالقرآن الكريم من تفسير وقراءات ولغة وإعراب وغيرها.
فأردت أن أتحدث عن أحد هؤلاء العلماء، ألا وهو الإمام أبو محمد مكي بن أبي طالب، لمكانته العالية عند أهل العلم في العلوم الشرعية المتنوعة، فقد كان مكي من هؤلاء المتفردين الذين كانت علومهم شاملة، لا سيما في التفسير والقراءات في المقام الأول فحاز بذلك السبق، وترك مؤلفات كثيرة بلغت مئة كتاب في علوم القراءات والتجويد والعربية والفقه والكلام وغيرها.
وسأتكلم في هذا البحث عن مكانة الإمام مكي في علم القراءات، وأسلط الضوء على أهمية كتبه في هذا المجال، ثم أتكلم عن مميزاته وآرائه وخاصة في مسألة التواتر، فقد اختلف الباحثون في فهمهم لها، ثم أختم بحثي بالحديث عن أثره على من بعده في علوم القراءات.
الكلمات المفتاحية: القراءات ــ القراء ــ التواترــ الأحرف السبعة ـــ مكي بن أبي طالب.

Anahtar Kelimeler

القراءات, القراء, التواترــ, الأحرف السبعة, مكي بن أبي طالب

Makki bin Abi Talib's efforts in the Science of al-Qiraat

Öz

The Research in the sciences of the holey Qur'an is one of the most noble works in the side of God, especially research in the "science of Al-kraat"(readings of the Quran), which deals with the issue of transmitting the words of revelation in the manner that the Prophet peace be upon him taught to his companions.
And since the holy Qur’an is the main source of Islamic law, scholars of Islam in the past and present, have been interested in the sciences related to the Holy Qur’an in terms of interpretation, readings, language, syntactic roles, and other things. In these papers, I will talk about one of these scholars, "Imam Abu Muhammad Makki bin Abi Talib", because of his supreme position among scholars in the various sciences of Islamic law.
Makki was one of those unique whose knowledge was comprehensive. Especially in tafsir and readings of Quran in the first place, so he won the first place among his consorts, leaving many books amounting to a hundred books in the sciences of readings of Quran, intonation, Arabic, jurisprudence, Kelam and others. In these papers, I liked to talk about the position of Imam Makki in the science of recitation, and highlight the importance of his books in this field, then talk about his features and opinions, especially on the issue of Verbally Recurrent verses. The researchers differed in their understanding of it, then I conclude my research by talking about his impact on those who follow him in the sciences of readings. (kiraat). 

Anahtar Kelimeler

science of Al-kraat, the reciters, tawatur, the seven letters

Kaynakça

• Celâl, Yahyâ Ahmed Selmân. Kavâidü't-tercih vel-ihtiyâr fi'l-kıraat inde Mekki ibn Ebî Tâlib el-Kaysî. Küliyyetü'd-dirâsâti'l-ülyâ, elcâmi‘a el-Ürdüniyye, (Yüksek Lisans Tezi), Ürdün Üniversitesi, Ürdün, 2006.
• el-esfahânî, Ebu Kâsım, el-Hüseyin b. Muhammed er-Râğib. el-Müfredat Fî Ğaribil-Kur'an. thk. Safvân ‘Adnân Ed-Dâvûdî, Dârü’l-Kalem, Dimaşk, 4. Basım. 1412.
• el-Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. el-Kamûsü’l-Mühît. thk. Muhammed Naim el-Irksüsî, 8. Basım. 2006.
• el-Kattân, Mennâ İbn Halil. Mebâhis Fî Ulûmi'l-Kur’ân. Riyad: Mektebetü'l-Maarif, 3. Basım. 2000.
• el-Kıftî el-Vezir Cemâlüddin, Ebü’l-Hasen Alî b. Yûsuf. İnbâhü'r-Ruvât alâ Enbâhi'n-Nühât. Mısır: Darü'l-Fikr el-Arabî, 1. Basım. 1986.
• et-Tavil, Rizk. Fî Ulumi'l-Kıraat. Beyrut: Darü'l-İlm Li'l-melâyin, 4. Basım. 2000.
• ez-Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Siyeru a'lâmi'n-nübelâ. thk. Hassân Abdulmennân, Lubnân: Beytu'l-Efkâri'd-Düveliyye, 1. Basım 2004.
• ez-Zehebî, Ebû Abdullah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Maarifetü'l-kurrâi'l-kibâr alâ't-tabakât ve el-âsâr. Beyrût: Müessesetü'r-Risâle, 2. basım. 1988.
• ez-Zürkânî, Muhammed Abdulazim. Menâhilü'l-irfân fî ulumi'l-kurân. Kâhire: Matbat İsâ El-Bâbî el-halebî, 3. Basım. 1943.
• İbn Ebî Tâlib el-Kaysî, Mekkî b. Hammûş b. Muhammed b. Muhtar. el-İbâne an Meâni'l-Kırâât. thk. Abdulfattâh İsmâil Şelebî, Mısır: Dârü Nahzati, Mısır, 1. Basım.1977.
• İbn Ebî Tâlib el-Kaysî, Mekkî b. Hammûş b. Muhammed b. Muhtar. et-Tabsıra. thk. Muhammed Ğavs en-Nedvî, el-Hind: ed-Darü’s-Selefiyye, 2. Basım. 1982.
• İbn Ebî Tâlib el-Kaysî, Mekkî b. Hammûş b. Muhammed b. Muhtar. er-Riʿâye li-tecvîdi’l-kırâʾe ve tahkîki lafzi’t-tilâve. thk. Ahmed Hasan Ferhat, Ürdün: Dâr Ammâr, 3. Basım. 1996.
• İbn Ebî Tâlib el-Kaysî, Mekkî b. Hammûş b. Muhammed b. Muhtar. el-Keşf ʿan vücûhi’l-kırâʾâti’s-sebʿ ve ʿilelihâ ve hucecihâ. thk. Muhyeddin Ramazan, Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 3. Basım. 1984.
• İbn Ebî Tâlib el-Kaysî, Mekkî b. Hammûş b. Muhammed b. Muhtar. Müşkilü iʿrâbi’l-Ḳurʾân. thk. Hatım Salıh ed-Dâmin, Beyrut: Dârü'r-Risâle, 2. Basım. 1984.
• İbnü’l Cezeri, Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali ed-Dimaşkî, Ğâyetü'n-Nihâye. fî tabakâti'l-Kurra. Beyrut: Dârü'l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım. 2006.
• İbn Mücâhid, Ebû Bekr Ahmed b. Musâ b. el-Abbâs b. Mücâhid et-Temîmî el-Bağdâdî. Kitâbü’s-Sebʿa fi’l-kırâʾât. thk. Şevki Dayıf, Mısır: Darül-maarif, 3. Basım. 1980.
• İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. Lübnân: Darül-Fikr, 5. Basım. 1999.
• Ferhât, Ahmed Hasen. Mekki b. Ebî Tâlib ve Tefsîrü'l-Kur’ân. Ürdün: Dâr Ammâr, 1.Basım. 1997.
• Kâbe, Abdülhalim İbn Muhammed el-Hâdî. el-Kıraâtü'l-Kur’âniyye Târihuhâ Sübûtühâ Hücciyyetuhâ ve Ahkâmuhâ. Beyrut: Dârü'l- Ğarb el-İslâmî, 1. Basım. 1999.