BAZI TEFSİR MUKADDİMELERİNİN KUR'ÂN İLİMLERİ VE TEFSİR METODOLOJİSİ AÇISINDAN MUKAYESESİ

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 15, 194 - 214, 15.12.2021

Cengiz İder , Hayati Aydın

https://doi.org/10.54893/vanid.1009727

Öz

Eserlerin mukaddimeleri, müelliflerin konuya hâkimiyetini gösterdikleri ve adeta ilmî yeterliliklerini okuyucuya sundukları bölümler olmuştur. Bazı tefsir mukaddimelerinde de bunu görmek mümkündür. Kur’ân ilimleri ve tefsir metodolojisi hakkında önemli bilgiler veren ve çalışmamıza konu olan Tabersî, Âlûsî ve Sıddîk Hân da eserlerinin mukaddimelerinde Kur’ân ilimlerinin bir kısmınasathi yorumlar getirirken, bir kısmına ise teferruatlı bir şekilde yer vermektedirler. Örneğin Tabersî i’caz konusunu, Âlûsî i’câzla birlikte yedi harf meselesini detaylı bir şekilde ele alırken, Sıddîk Hân Kur’ân ilimleri konularına daha kısa bir şekilde değinmektedir. Müfessirlerimiz mukaddimelerinde genel olarak metodoloji konusuna daha detaylı bir şekilde değinerek takip edecekleri yöntem hakkında bilgi vermektedirler. Tefsir metodolojisi konusunda benzer kaidelerlekonuyu ele alan müfessirlerimiz, bazen de kendilerine özgü yöntemlerikullandıkları müşahede edilmektedir. Bu bağlamda Tabersî Şîa mezhebinin görüşlerini önemsemekte, imamlardan nakledilen rivayetleri Peygamber’den nakledilen rivayetle eşit tutarak mezhebî taassupla konuya yaklaşmakta; Âlûsî tasavvuf ehli tarafından yapılan yorumları önemsemekle birlikte konuya temkinli yaklaşarak, yapılan batınî yorumun ayetin zahirine uygun olması gerektiğini söylemektedir. Diğer iki müfessirden daha fazla tefsir metodolojisine değinen Sıddîk Hân ise mezhep taassubundan uzak durulması gerektiğini söyleyerek birçok tefsir yöntemini eleştirmekte ve bu yaklaşımları tefsir olarak değerlendirmemektedir. Tefsir metodolojisinde naklin önemine değinen müfessirlerimizden Tabersî doğru bir tefsir için sahih naklin gerekli olduğuna, Sıddîk Hân ise tefsirin sadece sahih nakille bilineceğini söyleyerek, bunun dışındaki yorumları te’vil olarak değerlendirmekte böylece tefsir ve te’vil arasındaki farka değinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir Mukaddimeleri, Kur'ân İlimleri, Metodoloji, Mukayese, Tabersî, Âlûsî, Sıddîk Hân

Kaynakça

• Abdulaziz b. Abdullah b. Baz. Mecmu Feteva İbn Baz. y.y., trs.
• Âlûsî, Ebû’l-Fadl Şehabeddin es-Seyyit Mahmut el-Bağdadî. Rûhu’l-Me’ânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb’i’l-Mesânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsî’l-Arabî, t.y.
• Aydın, Şükrü. Türkçe Çevirileri Bağlamında Kur’ân’ı Anlamak. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2021.
• Babaî, Ali Ekber. Kur’ân Tefsir Metodolojisi. çev. Mikail Gürel. İstanbul: el-Mustafa Yay., 2013.
• el-Bezzâr, Ahmet b. Amr b. Abdûlhalık el-’Atîk. el-Bahrû’z-Zehhâr. thk. Mahfuzu’r-Rahman Zeynullah. Medine: Mektebetû’l-’Ulûm ve’l-Hikem, 1993.
• Birışık, Abdulhamit - Eren, A. Cüneyt. “Sıddîk Hân”. TDV İslam Ansiklopedisi. 37/92-95. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• el-Buğâ, Mustafa Dîb el- - Mistû, Muhyiddin Dîb. Vâdih fî ’Ulûmi’l-Kur’ân. Dımeşk: Dâr Kelimeti’t-Tayyib, 2. Basım, 1998.
• el-Cürcânî, Ali b. Muhammed Seyit Şerif. Mu’cemû’t-Ta’rifât. Kahire: Dâru’l-Fâdile, 2004.
• Doğan, Ahmet. Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Basım, 2013.
• Dûzî, Reyhhart. Tekmiletu’l-Me’âcimi’l-Arabiyye. çev. Cemal el-Hayyat. Bağdat: Dâru’n-Nuşûr ve’s-Sekkâfeti’l-’Amme, 2000.
• Ebû Süleyman, Sabır Hasan Muhammed. Mevridu’z-Zem’ân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân. Hindistan: ed-Dâru’s-Selefiyye, 1984.
• Ebu Şehbe, Muhammed Muhammed. el-Medhal li Dirâseti’l-Kur’âni’l-Kerîm. Riyad: Dâru’l-Livâ, 1987.
• Eroğlu, Muhammed. “Âlûsî”. TDV İslam Ansiklopedisi. 2/550-551. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Esdî, Muhammed Ali. el-Menâhicu’t-Tefsiriyye ’İnde’ş-Şiiyye ve’s-Sünne. İran: el-Muâvenetu’s-Sekâfiyye, 2010.
• Ezherî, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmet el-. Tehzîbu’l-Lüğeti. Mısır: Dâru’l-Kavmiyyeti’l-’Arabiyye, 1964.
• el-Hasan, Tullab. el-Menhecu’t-Tefsiriyye ’İnde el-’Allâmeti’l-Heyderî. İran: Dâru Furâkid, 2010.
• el-Kattân, Mena’u b. Halil. Mebâhis fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân. y.y.: Mektebetu’l-Me’ârif li’n-Neşri ve’t-Tevzi’, 2000.
• el-Kazvinî, Ebu’l-Hasan Ahmet b. Faris b. Zekeriyya. Mu’cem Mikyâsû’l-Luğe. thk. Abdusselâm Muhammed Harun. Dâru’l-Fikr, 1979.
• Mahmûd Muhammed Yakûb, Tâhir. Esbâbû’l-Hatâi fi’t-Tefsîr. S.Arabistan: Dâru İbnu’l-Cevzî, 2005.
• Öz, Mustafa. “Tabersî”. TDV İslam Ansiklopedisi. 39/324-325. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Paçacı, İbrahim. Dinî Kavramlar Sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• er-Razî, Zeynuddin Ebû Abdillah Muhâmmed b.Ebî Bekr b. Abdulkadir el-Hanefî. Muhtâru’s-Sihâh. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye Dâru’n-Numûzeciyye, 1999.
• San, Coşkun. “Karşılaştırma Yönteminde Zaman ve Mekân Boyutları”. Ankara Ünüversitesi SBF Dergisi 48/01 (Ocak 1993) (1983), 155-159.
• Sıddîk Han, Ebû’t-Tayyip Sıddık b. Hasan b. Ali el-Kannevcî. Fethû’l-Beyân fî Mekâsidi’l-Kur’ân. 15 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 1996.
• es-Suyûtî, Ebû’l-Fadl Celaleddin Abudurrahman b. Ebî Bekr. el-İtkan fî ’Ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebûl-Fadl İbrahim. y.y.: el-Hey’etu’l-Mısriyye, 1974.
• es-Suyûtî, Ebû’l-Fadl Celaleddin Abudurrahman b. Ebî Bekr. el-İtkan fî ’Ulûmi’l-Kur’ân. çev. Sâkıp Yıldız - Hüseyin Avni Çelik. İstanbul: Hikmet Neşriyat, 1987.
• Şeyh İbrahim Hakkî, Muhammed Safa. ’Ulûmû’l-Kur’ân min Hilali Mukaddimâti’t-Tefâsîr. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2004.
• et-Taberânî, Ebû’l-Kâsım Süleyman b. Ahmet. el-Mu’cemu’l-Kebîr. thk. Hamdî b. Abdulmecîd es-Selefî. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, 1994.
• et-Tabersî, Ebû Ali el- Fadl b. el-Hasan. Mecma’u’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-’Ulûm, 2006.
• et-Tehavenî, Muhammed Alî. Mevsu’atu Keşşâf İstilâhâti’l-Funûni ve’l-’Ulûm. Lübnan: Mektebetu Lübnan, 1996.
• et-Tirmizî, Muhammed b. İsa b. Sevre. Câmi’u’t-Tirmizî. thk. Beşşar ’Avvad Ma’rûf. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1996. Vecdî, Muhammed Ferid. Dâiretu Me’ârifi’l-Karni’l-‘Işrîn. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1971.
• ez-Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Ahmed. Esâsu’l-Belâğe. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.