ABDULLAH b. MES'UD ve KIRAATI

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 15, 40 - 59, 15.12.2021

Cemil Küçük

https://doi.org/10.54893/vanid.970271

Cited By: 1

Öz

Özet
Hz. Peygamber’in her hâlini bizzat müşahede edecek kadar yakın ve Kur’ân’ın ilk muhatapları olan sahabe neslinin örnek hayatı ve ilmi kişilikleri hakkında çalışmak, bilgi edinmek, Kur’ân’ı ve Rasûlullah’ı doğru anlamanın temel yöntemini teşkil eder.
Abdullah ibn Mes’ûd, ilmi yönden zengin birikime sahip ve yaşantısı bakımından farklı bir kişiliği vardır. Müslüman olduktan sonra Rasulullah’ın yanından hiç ayrılmayan, her türlü hizmetinde bulunan, öyleki ehl-i beytten fark edilmeyecek kadar O’na yakın olan İbn Mesʿud, aynı zamanda hemen hemen bütün savaşlarda Rasulullah’ın yanında bulunmaktan geri durmayan diğer taraftan Resulullh’tan sonra da Kur’ân ve İslâm’a hizmet eden ve müslümanları eğiten bir muallimdir.
Kur’ân-ı Kerîm’e ve Arapçaya olan vukûfiyeti, başta kıraat olmak üzere tefsir, hadis ve fıkıh ilmine dâir derin bilgisiyle öne çıkmış ve isim yapmış olan Abdullah ibn Mes’ûd Rasulullah’ın övgüsüne mazhar olmuş ashabın büyüklerindendir. Abdullah ibn Mes’ûd’un Kur’ân’ın nüzûlünün neredeyse tamamına şahit olması ve Peygamber’in yakınında bulunması, Kur’ân ve Kıraat ilimler açısından çok önemlidir.
Abdullah İbn Mesʿud’un kıraatı iki gruptan oluşmaktadır. Birincisi hemen birçok kıraat-ı aşere imamının senetlerinde yer alan ve üzerinde ittifak edilen sahih kıraatler, ikincisi de müfessirlerin tefsirlerinde ele aldıkları ve tefsir kabilinden izahatları, dil bakımından istişhadda bulundukları, ihticac için kullandığı veya sadece müteradif olarak ele aldığı ifadeleridir.
Bu çalışmada kıraatini bizzat Hz. Peygamber’den alan İbn Mes’ûd’un kıraat ilmini elde ettiği yol ve alanları irdelenmiştir. Özellikle onun Hz. Peygamber’den Kur’ân tâʿlimi, Allah Rasûlu (sav) ve Cebrail’in (as) katılımıyla gerçekleşen Kur’ân’ın arzına katıldığını söylemesi, genelde İslâmî ilimlere özelde Kıraat’a yaptığı katkı, cem, istinsah ve Mushaflar konusundaki tutumu, ashâbın onun kıraati hakkındaki sözleri ve görüşleri gibi konuları incelenmeye çalışılmıştır.
Sonuç olarak birçok ilim dalında söz sahibi olduğu gibi Kıraat ilminde de imam olan büyük sahabi Abdullah ibn Mesʿdun kıratinin mahiyeti hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Abdullah b. Mes'ud, Kıraat, Mushaf, Sahih Kıraat, Şazz Kıraat

Kaynakça

• Kaynakça Abdülfettah el-Kâdî, Tarihu’l-Kurrâî’l-Aşere, el-Mektebetü’l-Ezheriyyetü li’t-Türâs, 1423/2002.
• Ahmet b. Hanbel, Ebu Abdurrahman, el-Müsned, thk. Muhammed Abbâs, Riyad: Dâru İbnü’l- Cevzi, 1999).
• Ali el-Muttaki, Kenzü’l-Ummâl fi Süneni’l-Akvâl ve’l-Ef’âl, thk: Bekri Hayyâni-Saffet es- Sekkâ, Beyrut: Müesssetü’r-Risâle, 2008.
• Buharî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Câmiʿs-Sahih, thk. Muhibbuddin el-Hatib vd. 4. Cilt, Kahire: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1400.
• Cerrahoğlu, İsmail, “Abdullah b. Mesʿud”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1988.
• Cüheni, Abdulaziz b. Hamid, “el-Müstedrek alâ Kitâbi Kırâat-i İbn Mes’ûd”, Mecelletü’ş- Şeri’a ve’d Diraseti’l-İslamiyye, 20, 2012, 2.
• Ebu Şame, Şihabuddin Abdurrahman b. İsmail, Mürşidü’l-Vecîz ilâ Ulûmi Tetaʿllaku bi’l- Kitâbi’l-Aziz, thk, Tayyar Altıkulaç, Ankara: TDV. Yayınları, 1406/1986.
• Halef el-Ensâri, Ahmed b. Ali b. Ahmed, Kitâbu’l-İkna’ fi’l-Kırââti’s Sebʿ, thk: Abdulmecid Katâmış Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1983.
• el-Hamed, Ğânim Kaddûri, el-Müyesser fi İmi’t-Tecvîd, (Cidde: Merkezi’d-Dirâsât ve’l- Ma’lûmâti’l-Kur’âniyye, 2009.
• Hasen İbrahim Hasen, Zuʿamaü’l-İslâm, Mısır: y.y, 1953.
• İbn Hacer el-Askalani, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed, el-İsabe fi Temyîzi’s-Sahâbe, (Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2012.
• İbn Hacer el-Askalani, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed, Tehzibu’t-Tehzib, 10. Cilt Kâhire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmi, 1993.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî, Sireti’n Nebeviyye, thk: Ömer Abdusselam Tedmûri, 4. Cilt Beyrut: Dâru’l-Kitabi'l Arabi, 3.bs 1990), 434.
• İbn İshak, Muhammed b. İshak, es-Siyer ve’l-Megazî, thk. Süheyl Zekkar, 2. Cilt b.y. Daru’l- Fikr, 1398/1928.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve’n-Nihâye, 15. Cilt Beyrut: Mektebetü’l- Meârif, 1991.
• İbn Mücahid, Kitâbü’s-Sabʿa fî’l-Kıraat, thk. Şevki Dayf, Mısır, Daru’l-Maarif, ts,.
• İbn Sâʿd, Muhammed b. Saʿd b. Menî’ ez-Zühri, Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebir, thk: Ali Muhammed Ömer, 11. Cilt Kâhire; Mektebetü’l-Hanci, 2001
• İbnü’l-Cevzi, Cemaleddin Ebu’l-Ferec, Sıfetu’s-Safve, thk: Mahmud Fâhûri, Muhammed Revvâs Kalâ'ci, 4. Cilt Beyrut: Dâru’l-Maʿârif, 1985.
• İbnü’l-Cezeri, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf, Ğayetü’n- Nihaye fi Tabakâti’l-Kurrâ, 2. Cilt Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1974.
• İbnü’l-Cezerî, en-Neşr fi’l-Kıraati’l-Aşr, 2. Cilt. Şam: y.y, 1345.
• İbü’l-Esir, Ebi’l-Hasen Ali b. Muhammed, Üsdü’l-Ğâbe fi Mâʿrifeti’s-Sahâbe, thk. Ali Muhammed Muavvız, Adil Ahmed Abdi’l-Mevcud, 8. Cilt Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, ts.
• İsbahani, Ebû Nuaym b. Abdillah b. İshak, Marifetü’s-Sahâbe, thk. Âdil b. Yusuf el-A’zâzi, 7.Cilt Riyad: Dâru’l-Vatan li’n-Neşr, 1998.
• Küçükkalay, Hüseyin, Abdullah b. Mesʿud ve Tefsir İlmindeki Yeri, 2.Baskı, İstanbul: Yeni Zamanlar, 2013.
• Mekkî b. Ebi Talib el-Kaysî, el-İbâne an Meâni’l-Kırâât, thk. Abdulfettah İsmâil Şibli, Kahire: Dâru’n-Nahzâ, ts.
• Mekkî b. Ebî Talib, el-İbâne an Meani’l-Kıraat, Mısır: y.y., ts.
• Mihrân el-İsbahânî, Ebû BekrAhmed b.El-Huseyn, el-Ğayetü fî’l-Kıraati’l-Aşreti, thk. Muhammed Gıyas el-Cünbâz, Riyad: Dâru’l-Şuvâf, 1411/1990.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-Saḥîḥ, nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī, 5. cilt İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
• Nebil b. Muhammed, İbrahim, İlmü’l-Kırâât, Riyad: Mektebetü’t Tevbe, 2000.
• Nesefi, Ebu’l- Berakat Abdullah b. Ahmed, Keşfu’l-Esrar Şerhu’l-Musanifi ale’l-Menar, 2. Cilt Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.
• Nevevi, Ebu Zekeriyya Muhyiddin b. Şeref, Tehzîbu’l-Esma ve’l-Luğat, 2. Cilt Beyrut: Dâru’l- Kitabi’l-Muallim, ts.
• Suyuti, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed, el-İtkân fi Ulûmi’l-Kur’ân, Dimeşk: Müesssetü’r-Risâle, 2008.
• Taberi, Ebi Cafer Muhammed b. Cerir, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli’l-Kur’ân, 30. Cilt Beyrut: Daru’l- Maʿrife,1412/1992.
• Zehebî, Muhammed Huseyn, et-Tefsir ve’l-Müfessirûn, 2. Cilt Kahire: y.y., 1381/1961.
• Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Marifetü Kurrâi’l- Kibâr ala Tabakâti ve’l Âsar, thk, Şuayb Arnâvûd ve Beşşar Avvâd Mâruf, 4. Cilt Beyrut: Müessesetü’r- Risale, 1988.
• Zehebi, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyer-i Âʿlâmi’n-Nübelâ, 25. Cilt Beyrut: Müesssetü’r-Risâle, 1985.
• Zemahşerî, Carullah Abu’l-Kasım Muhammed b. Ömer, el-Keşşaf. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Muavvid, 6. Cilt Riyad: Mektebetü’l-Abikân, 1998/1418.
• Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdillah, el-Burhan fî Ulûmi’l-Kur’ân, 2.Cilt Mısır: y.y., 1957.