Türkiye’ de Yabani Formundan Günümüze Koyun

Yıl 2015, Cilt: 26 Sayı: 3, 173 - 175, 01.12.2015

Kadir Karakuş Bahat Comba , Hasan Koyun Abuzer Tas Selim Çınaroğlu Arzu Comba

Öz

Ülkemiz Ortadoğu ve Avrupa’ da yaban hayatı çeşitliliği ile en zengin potansiyele sahip olup, pek çok hayvan türü için gen kaynağı merkezi konumundadır. İnsanının en önemli faktör olarak görüldüğü küresel ısınma, doğal yaşam alanlarının tahrip edilmesi, avlanma nedenleri ile hızla tür, ırk ve gen kaynakları, yani biyoçeşitlilik azalmaktadır. Günümüz evcil koyunların kökenini olumsuz çevre şartlarına dayanıklı ve üreme yeteneği yüksek olarak bilinen Muflon, Arkar ve Argali yabani koyunlar oluşturmaktadır. Ekonomik öneme sahip birçok özelliğinde dolayı koyun, yüzyıllar boyunca evciltme ve buna paralel olarak ıslah çalışmalarına konu olan ilk türlerdendir. Bu süreç içerisinde yabani formda tanımlanan doğal çevreye adaptasyon, türe özgü davranış biçimleri, hayvan refahı ve haklarına ilişkin birçok özelliğin de olumsuz etkilendiğinin söylenmesi yanlış olmayacaktır. Gelecek nesiller için koyun türünün var olması, her şeyden önce olumsuz çevre koşullarına karşın yaşayabilmesi, üremesi için türe ait özelliklerini kaybettirmeden korunması, moleküler düzeyde genomik çalışmaların yapılması ve genotip - çevre ilişkilerinin dikkatle incelenmesi önemlidir

Anahtar Kelimeler

Koyun, Yaban koyunu, Gen kaynaklarının korunması, Hayvan refahı ve hakları

Sheep in Turkey from Wild Types to Domesticated Forms

Öz

Turkey, along with Middle East and Europe has the richest potential of a variety of wildlife, and genetic resources, therefore being a center for many animal species. It is believed that not only global warming is one of the most significant factors in near future for people, threatening natural habitats but also biodiversity of animals (species and breed) is decreased due to brutal hunting, The origin of today's domesticated sheep is wild type sheep, known as Muflon, Arkar and Argali, resistant to harsh environmental conditions and having high fertility. As a key animal in the history of farming (domestication and breeding), sheep have a deeply entrenched place in human culture because of having economically important traits and easy management. Unfortunately, some features of sheep (adaptation to the natural environment, species-specific behaviors etc.) has been lost during domestication, making mankind suffers from putting sheep in endanger and reducing animal welfare and rights. For the future generations it is important for sheep to be kept breeding without losing specie specific traits such as fertility and resistance to unfavorable environmental conditions, applying molecular genetics tools and methods to detect statistical relationships among phenotypes, genotypes and environment

Anahtar Kelimeler

Sheep, Wild sheep, Conserving genomic sources, Animal welfare and rights

Kaynakça

• Akkuzu E, Ünal S, Evcin Ö (2015). Yükseköğretim kurumlarında yaban hayatı eğitimi, önemi ve karşılaşılan sorunlar. Türkiye Ormancılık Derg, 16(1), 82-85.
• Altınçekiç ŞÖ, Koyuncu M (2012). Çiftlik hayvanlarında refahın iyileştirilmesinde yetiştiricinin rolü. UÜ Ziraat Fak Derg, 26, 1, 131-141.
• Anonim (2007). Anadolu yaban koyunu. Veteriner Hekimler Dergisi, 78, 1. http://www.bozkirincocuklari.com/yaban_koyunlari.htm.(28 Nisan 2015).
• Anonim (2015a). http://www.yabantv.com/haber/1540-anadolu-yaban-koyunu-azaliyor. 28 Nisan 2015.
• Anonim (2015b). http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=41290 28 Nisan 2015
• Anonim (2015c). http://www.agaclar.net/forum/yabani-hayvanlar-genel/10188.htm 28 Nisan 2015.
• Anonim (2015d). Hayvansal gen kaynaklarının koruma ve kullanımı http://web.adu.edu.tr/user/icemal/papers/30-hayvgenkayn-2005.pdf. 28 nisan 2015
• Anonim (2015e). https://eksisozluk.com/anadolu-yaban-koyunu--1209684.
• Anonim (2015f). http://gencormanmuhendisleri.com/Thread-Anadolu-Yaban-Koyunu-Ovis-aries-anatolica--342. Erişim tarihi: 20.05.2015
• Anonim (2015g). http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=34802, Erişim Tarihi. 07.11.2013.
• Aslım G, Yiğit A, İzmirli S, Yaşar A (2012). Hayvan koruma kavramı ve biyoetik çerçevesinde yaban hayatı koruma ve yaban hayatı geliştirme sahaları. Kafkas Univ Vet Fak Derg, 18(4), 657-662.
• Bayturan Z (2010). Ekolojik hayvancılıkta türk yönetmeliği “organik tarımın esasları ve uygulamasına ilişkin yönetmelik”e göre kontrol ve sertifikasyon. Türkiye I. Org Hayv Kong, 49-51, Kelkit.
• Gürses M, Bayraktar M (2014). Moleküler markerlerin hayvan yetiştiriciliği ve genetiğinde kullanımı. Fırat Üniv Sağlık Bil Vet Derg, 28, 2, 99-106.
• Ilgar R (2007). Türkiye’de hayvan hakları ihlallerine coğrafi açıdan bakış. ÇÜ Sosyal Bil Enst Derg, 16, 1, 347-360.
• Karakuş K, Tuncer SS, Celen MF (2014). Organic animal production for Eastern Anatolia Region. International Mesopotamia Congress. 22-25 September, Diyarbakır Türkiye.
• Kaymakçı M (2006). İleri Koyun Yetiştiriciliği. Bornova-İzmir.
• Kırıkçı K, Zamani A, Durakbaşı G (2003). Konya yaban koyununun (Ovis orientalis spp.) kromozomları üzerinde bir çalışma. Turk J Vet Anim Sci, 27, 281-283.
• Oğurlu İ (2008). Yaban hayatı kaynaklarımızın yönetimi üzerine. S D Üniv Orman Fak Derg, A, 2.
• Taşbaş M (1983). Yaban koyunu (Muflon Ovis orientalis anatolica) ile yerli Karaman koyununun iskelet kemikleri üzerinde karşılaştırmalı makroanatomik araştırmalar. Bölüm: I Ossa Trunci. Ankara Üniv Vet Fak Derg, 30, 368-388.
• Yalçın H, Kaya MA (2009). Anadolu yaban koyunu ve akkaraman koyununun kafa kemikleri üzerinde karşılaştırmalı geometrik morfometri. Ata Üni Vet Bil Derg. 4, 2, 105-116.