Kümelenme Temelli Ekonomik Kalkınma Stratejileri ve Türkiye İçin Bir Model Önerisi

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 9, 133 - 189, 30.06.2020

İsmail Hakkı Eraslan

Öz

Kümelenme yaklaşımına bağlı ekonomik kalkınma çalışmaları Türkiye’de yaklaşık 20 yıldır uygulanmaya çalışılmaktadır. Ancak uluslararası rakip ülkeler ile kıyaslandığında, kümelenme uygulama çalışmalarının oldukça cılız ve yetersiz kaldığı ve ekonomik kalkınmada yeterli ivmeyi sağlayamadığı görülmektedir. Dünya genelinde iyi kümelenme uygulanmaları ile Türkiye’deki durumunun incelenerek özgün bir kümelenme modelinin ortaya çıkarılması bu çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Bu amaç çerçevesinde, nitel araştırma yöntemine bağlı olarak veriler (derinlemesine mülakat, uzman görüşü ve saha ziyaretleri) elde edilmiş olup betimleme tekniği ile analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda kümelenme uygulamalarına yönelik temel stratejileri tespit edilmiş, Türkiye’ye özgün kümelenme modeli ortaya çıkarılmıştır. Bu bağlamda, Türkiye’nin ülke düzeyinde etkin kümelenme çalışmaları gerçekleştirebilmesi için; (1) ulusal kapasite inşa etmesi, (2) etkin kümelenme yönetimi örgüt modeli ihdas etmesi ve (3) uçtan uca özgün kümelenme geliştirme yöntemlerini hayata geçirmesi öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma, Rekabetçilik, Kümelenme, Kümelenme Politikaları

Kaynakça

• Akpınar, R., 2017. Yerel Kalkınmada Bölge Ölçeğinde Kurumsal Yapılanma: Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlıkları, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Ocak, 9 (1)
• Akyıldız, Y., ve Abay, A.R., 2017. Vakıf Müessesesinin Gelişimi Ve Mahiyeti Tarihsel Bir Değerlendirme, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 7, Sayı 15, Aralık.
• Ayaş, N., 2002. Bölgesel Rekabet Gücünün Geliştirilmesinde Verimliliğin Rolü, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 9.
• Bacak, Ç., ve Altaş, F., 2011. Kümelenme Politikaları Ve Öneriler, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, Cilt 2, Sayı 2.
• Bulu, M., ve Eraslan, H., 2004. Kümelenme Yaklaşımı, Çağdaş Yönetim Yaklaşımları: İlkeler, Kavramlar ve Yaklaşımlar, Bakan, İ. (Ed), Beta, İstanbul.
• Bulu, M., ve Eraslan, İ.H., 2008. Bolu İli Turizm Sektörünün Uluslararası Rekabetçilik Analizi, Bolu İli Turizm Sektörünün Uluslararası Rekabetçilik Analizi, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi (SOİD), Yıl 5, Sayı 1.
• Cora, İ., Örgütlerin Yönetimi açısından Ahilik Örgütüne Genel Bir Bakış; Tarihi Bir Araştırma, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 9, Sayı 16.
• Çabuk, S.N., 2014. CBS'de Proje Planlama ve CBS'nin Ülkemizdeki Gelişimi, Erdoğan S., (Ed.) Bilgisayar Destekli Harita Yapımı ve Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Temelleri, Uyum Ajans.
• Çağlar, E., 2006. Türkiye’de Yerelleşme ve Rekabet Gücü: Kümelenmeye Dayalı Politikalar ve Organize Sanayi Bölgeleri, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, Ankara.
• Demir, C., ve Yılmaz, M.K., 2010. Stratejik Planlama Süreci ve Örgütler Açısından Önemi, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 1.
• Devlet Malzeme Ofisi (DMO), 2017. DMO Faaliyet Raporu- 2107, DMO Yayınları, Ankara.
• Doğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı (DAP), 2016. Yıllık Raporlar ve İstatistiki Veriler, Erzurum.
• Ekinci, E.D., Şahinoğlu, T., Gerni, M., ve Emsen, Ö.S., 2014. Teorik Perspektifte Rekabet ve Kümelenme İlişkileri: Bölgesel Kalkınmaya Etkileri, International Conference on Eurasian Economies, 1- 3 July, Skopje- Macedonia.
• Eraslan, I.H., 2018. The Effects of Competitive Strategies on Firm Performance: A Study in Turkish Textile And Apparel Industry Considering The Mediating Role of Value Chain Activities, Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi.
• Eşiyok, A.B., ve Sekmen, F., 2012. Türkiye Ekonomisinde Bölgesel Gelişmişlik Farkları, Doğu Anadolu’nun Bölgesel Gelişmedeki Yeri ve Çözüm Önerileri, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü, Kalkınma Bankası A.Ş.
• Gürpınar, K., ve Barca, M., 2007. Türk Mobilya Sektörünün Uluslararası Rekabet Gücü Düzeyi ve Nedenleri, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Ekim, 2 (2).
• Hobikoğlu, E.H., ve Deniz, M.H., 2011. Kümelenme Modeli ve Politikaları Çerçevesinde Bilgi Yapılanması ve Rekabet İlişkisi, International Conference on Eurasian Economies, 12- 14 October. Bishkek- Kyrgyzstan.
• Karadeniz, K., ve Kulaksız, S., 2018. İşletmelerin Rekabet Gücüne Katkısı Açısından Kümelenme Modelinin Değerlendirilmesi: Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Kümesi, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 3, Sayı 4.
• OSTİM OSB, 2007. Yıllık Raporlar ve İstatistiki Veriler, Alıntı, http://www.ostim.org.tr
• Özcan, Ö.S., 2017. Bölgesel Kalkınmada Kümelenmelerin Rolü: Bartın İli Ayakkabıcılık Sektörü Üzerine Bir Alan Araştırması, T.C. Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Öztop, S., 2007. Stratejik Planlamanın Belediyelerde Uygulanması, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi.
• Porter, M.E., 1990. The Competitive Advantage of Nations, Free Press, New York.
• Porter, M.E., 1998. On Competition, Boston: Harvard Business School Press.
• Porter, M.E., 2014. Reshaping Regional Economic Development: Clusters and Regional Strategy, U.S. Cluster Mapping Launch Event University of Minnesota, Minneapolis, MN, September 29th.
• Seki, İ., Arslan, M., ve Bektaş, S., 2018. TR222 Çanakkale Bölgesi Kümelenme Analizi, Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 5, Sayı 10.
• Selli, F., Eraslan, İ.H., Chowdhury, D., and Sukumar, A., 2010. International competitiveness: Analysis of Turkish animal husbandry: An empirical study in GAP Region, Enterprise Risk Management, Cilt 2, Sayı 1 . T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013. Kümeler İçin Değer Zinciri Yönetimi Kılavuzu, KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi - Ağ Oluşturma ve Bölgesel İşbirliği için KOBİ’lerin Güçlendirilmesine Yönelik Teknik Yardım - TR 07R2.02-01 Raporu, T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Taşdoğan, C., 2014. Yeni Teşvik Programı: Stokastik Sınır Analizi İle Bir Değerlendirme, Ekonomik Yaklaşım, 24 (89).
• Timurçin, D., 2011. Kümelenme Kavramı ve KOBİ’lerde Rekabet Gücüne Etkisi, Çankaya University Journal of Humanities and Social Sciences, 8/1, Mayıs.
• Tosun, E.K., 2013. Sürdürülebilir Kentsel Gelişim Sürecinde Kompakt Kent Modelinin Analizi, Yönetim Ve Ekonomi, Cilt 20, Sayı 1.
• Uçar, D., ve Doğru, A.Ö., 2015. CBS Projelerinin Stratejik Planlaması Ve SWOT Analizinin Yeri, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 28 Mart - 1 Nisan, Ankara.
• Uğur, M., 2015. Mesleklerin Sınıflandırılması Ve Meslek Eğitiminde İşletmelerin Rolü, Mimar ve Mühendis Dergisi, Temmuz- Ağustos.
• Yazıcı, N., Uysal, T.U., ve Kurt, G., 2017. Türkiye’de Tarımsal Gıda Sektörünün Değer Zinciri Analizi İle Değerlendirilmesi, İstanbul Sanayi Odası Yayınları, İstanbul.
• Yüksel, A., ve Eraslan, İ.H., 2015. Kırsal Kalkınma, Sage Yayıncılık.