Türkiye'de Köy Yönetimi ve Köy Yönetimi Üzerinde İdari Vesayet Yetkisi

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 9, 227 - 252, 30.06.2020

Nuri Mehmetbeyoğlu

Öz

Üniter yapı ilkesi Türk devlet sisteminin en temel özelliğidir. Bu sistemde devlet esas olarak, merkezi yönetim ve yerel yönetim ilkeleri üzerinden örgütlenmiştir. 1982 Anayasası’nın 127. maddesi uyarınca yerel yönetimler belediyeler, il özel yönetimleri ve köy yönetimleri şeklinde ifade edilmekte, devamında ise merkezi yönetimin yerel yönetimler üzerinde idari vesayet yetkisine sahip olduğu hüküm altına alınmaktadır. Vesayet yetkisinin kullanılmasına ilişkin ana çerçeve de yine 127.maddede düzenlenmiştir. Köy idarelerinin bir mahalli idare birimi olması onların devlet tüzel kişiliği dışında ayrı bir tüzel kişiliğe sahip olmalarını da beraberinde getirmektedir. Böylece köy idarelerinin kendilerine haiz özerklikleri, bütçeleri, personeli bulunmaktadır. Her ne kadar anayasada köyler bir mahalli idare birimi olarak düzenlenmiş olsa da mahalli idareler için idarenin bütünlüğü ilkesi gereğince ön görülen idari vesayet denetimi, köyler üzerinde daha belirgin bir şekilde uygulanmaktadır. İdari vesayet ise kavramsal olarak, devlet tüzel kişiliği dışında bulunan kamu tüzel kişilerinin merkez tarafından denetlenmesi olup fakat bu denetimin hukuka uygunluk denetimi ile sınırlı tutulduğu bir denetim mekanizmasıdır. Zira köy idarelerini düzenleyen 442 sayılı Köy Kanunu, vesayet makamı olarak düzenlediği mülki idare amirlerine daha geniş vesayet yetkileri vermiştir. Ayrıca, köy tüzel kişiliğinin temsilcisi olan muhtarın da görev ve yetkileri köye ait işler ve devlete ait işler şeklinde düzenlendiğinden muhtarı bir bakımdan devlet memuru olarak telakki etmekte ve bu durum vesayet denetiminin sınırlarını genişletmektedir. Bu çalışmada başta 1982 Anayasası olmak üzere ilgili mevzuat hükümleri uyarınca diğer yerel yönetim türlerine göre daha belirgin bir biçimde kullanıldığı gözlenen köy yönetimleri üzerinde vesayet yetkisi ve sınırları, vesayet yetkisinin kullanılma biçimleri, vesayet yetkisini kullanan organlar kimi örnek olaylar eşliğinde ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yerel Yönetim, Köy Yönetimi, İdari Vesayet, Muhtar

Kaynakça

• Aktan, Tahir (1976). “Mahalli İdarelerde Vesayet Denetimi”. AİD: Cilt: 9.
• Arslan, Süleyman (1978). Türkiye’de ve İngiltere’de Merkezi İdarenin Mahalli İdareler Üzerindeki Denetimi. Ankara.
• Can, Hasan H. (2010). “Mahalli İdare Yasalarında İdari Vesayet Uygulamaları”, Türk Kamu Yönetiminin Yapısal ve İşlevsel Sorunları. V. Kamu Yönetimi Sempozyumu. Selçuk Üniversitesi. SS. 363-375. Konya.
• Çoşkun, Sabri (1976). İdarenin İdari Denetiminde İdari (Yönetsel) Vesayet, Ankara.
• Demirtaş, Mustafa (2005). “Yerel Yönetimlerin İdari Özerkliği ve İdari Vesayet”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla: Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fişek, Kurthan (1982). “Vesayet Denetimi”, Yeni Bir Belediyeciliğe Doğru, Editör: E. Türkcan, Cilt: 3. Ankara
• Göreli, İsmail Hakkı (1944). İdari Vesayet Amme Hükmi Şahıslarının İdarece Murakabesi.
• Günday, Metin (2011). İdare Hukuku (10.Baskı). Ankara: İmaj Yayınları.
• Gürsoy, Bedri (1977). “Demokratik Bir Toplumda İdari Vesayet Üzerine Bir Deneme”. Ankara: Türk İdare Dergisi, Sayı: 377.
• Onar, Sıtkı Sami (1966). İdare Hukukunun Umumi Esasları (3. Bası). Cilt: II. İstanbul: Hak Kitabevi.
• Şensoy, Barış (2010). “Yerel Özerklik ve Yerel Yönetimler Üzerindeki İdari Vesayet”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Topuz, İbrahim, Özkaya, Kadir (2003). Belediye Başkanları, Meclis Üyeleri ve Muhtarların Soruşturulmaları, Yargılanmaları ve Düşürülmeleri. Cilt: II. Ankara: Yaklaşım Yayınları.
• Tortop, Nuri (1999). Mahalli İdareler (6. Bası). Ankara: Yargı Yayınları.