Türkiye’de Trafik Sosyolojisi Odaklı Lisansüstü Tez Çalışmaları Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 63 - 75, 27.12.2023

İrfan Kavaz

Öz

İnsanın yürüme ve koşma gibi biyolojik aktiviteleri, yer değiştirme eyleminde bulunmasını
sağlayan ve fizik kurallarının hakîm olduğu bir aksiyon olarak değerlendirilebilir. Ancak insan
amaçlı olarak hareketliliği sağlayan tek varlıktır ve bu hareketlilik amaç, süreç ve nihai nokta
açısından bireylerin toplumsal yönüyle de ilgilidir. Dolayısıyla insan hareketliliğinin sosyal bir
olgu olduğu ve sosyolojinin çalışma alanı olarak benimsenmesi gerektiği dikkatlerden
kaçmamalıdır. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte insan hareketliliği daha hızlı, güçlü, konforlu ve
donanımlı teknik araçlar vasıtasıyla sağlanabilmektedir. Ancak insanın teknik araçlar vasıtasıyla
gerçekleştirdiği hareketlilik, birbiriyle girdikleri etkileşimlerin formunu da değiştirmiştir.
Dolayısıyla yüz yüze ilişkide olduğundan farklı kural ve yöntemlerle iletişim sağlanmaya
başlanmıştır. Özellikle nüfusun yoğunlaştığı kentlerde araçlı hareketlilik daha görünür ve
komplike olmaya başlamıştır. Bu nedenle topluma dair konuları araştıran sosyolojinin araçlı
hareketliliğe farklı bir perspektiften yaklaşması ihtiyacı doğmaktadır. Bu amaçla çalışmada Erving
Goffman’ın gözüyle insan hareketliliği sosyolojik bağlamda açıklanarak, Türkiye’de sosyologlar
tarafından gereken ilginin yeteri kadar gösterilmediği değerlendirilen trafik sosyolojisine dikkat
çekilmiştir. Bu kapsamda Yüksek Öğretim Kurumu arşivlerinden elde edilen verilere göre
Türkiye’de sosyoloji anabilim dallarında trafik sosyolojisi bağlamında hazırlanmış olan yüksek
lisans ve doktora tezleri genel hatlarıyla sunulmuştur. Böylece Türkiye’de trafik sosyolojisi
konusunda farkındalık oluşturulması, trafik sosyolojisi alanındaki lisansüstü çalışmaların
derlenmesi ve bu alanda yapılacak çalışmalara kaynak sunulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ulaşım, Erving Goffman, Hareketlilik, Lisansüstü Tezler, Trafik Sosyolojisi

Etik Beyan

Yazar, bu makalede rapor edilen çalışmayı etkileyebilecek bilinen herhangi bir rakip finansal çıkarları veya kişisel ilişkileri olmadığını beyan etmektedir.

Destekleyen Kurum

Bu araştırma kamu, ticari veya kâr amacı gütmeyen sektörlerdeki finansman kuruluşlarından herhangi bir özel hibe almamıştır.

A Study on Postgraduate Thesis Focused on Sociology of Traffic in Turkey

Öz

The biological activities of human beings can be considered as an action that enables them to
perform displacement and in which the rules of physics prevail. However, human beings are the
only beings that provide purposeful mobility and this mobility is also related to the social aspect
of individuals. Human mobility is a social phenomenon and should be adopted as the field of study
of sociology. With the development of technology, human mobility can be provided by means of
faster, powerful, comfortable and equipped technical vehicles. The mobility of people through
technical means has also changed the form of their interactions with each other. Communication
has started to be provided with different rules and methods than face-to-face communication.
Especially in cities where the population is densely populated, vehicular mobility has become more
visible and complicated. In this study, by explaining human mobility in a sociological context
through the eyes of Erving Goffman, attention is drawn to the sociology of traffic, which is
considered to have not been given enough attention by sociologists in Turkey. In this context,
according to the data obtained from the archives of the Council of Higher Education, master's and
doctoral theses prepared in the context of traffic sociology in the sociology departments in Turkey
are presented in general terms. Thus, it is aimed to raise awareness about traffic sociology in
Turkey, to compile postgraduate studies in the field of traffic sociology and to provide resources
for future studies in this field.

Anahtar Kelimeler

Erving Goffman, Mobility, Postgraduate Theses, Sociology of Traffic, Transportation

Kaynakça

• Abacık, G.C. (2019). Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi Bağlamında Trafikte Engelli Kadın Sürücü Olmak: Isparta Örneği (Yüksek Lisans Tezi). YÖKTEZ veri tabanından erişildi (614479.).
• Aslan, Ş. (1998). Kent sosyolojisi açısından Enformel Sektörlerin Dönüşümü: İstanbul'da Otopark Sektörü (Yüksek Lisans Tezi). YÖKTEZ veri tabanından erişildi (71837.).
• Aslan, Ş. (2022). Bourdieu Bağlamında Toplumsal Değişme: Yenikapı'daki Taksi Sürücüleri Üzerine Nitel Bir Araştırma (Yüksek Lisans Tezi). YÖKTEZ veri tabanından erişildi (765626.).
• Cairns, S., Harmer, C., Hopkin, J., & Skippon, S. (2014). Sociological perspectives on travel and mobilities: A review. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 63, 107-117. Doi: https://doi.org/10.1016/j.tra.2014.01.010.
• Conley, J. (2012). A sociology of traffic: driving, cycling, walking. Technologies of Mobility in the Americas, 29, 220-236.
• Er, Ö. (2018). İstanbul'da Otomobil Hegemonyasına Karşı Bisikletin Ulaşım Aracı Olarak Kullanımı: 2015-2016 Yılı 'Cyclist Türkiye' Bisiklet Dergisi İçerik Analizi (Yüksek Lisans Tezi). YÖKTEZ veri tabanından erişildi (491498.).
• Erjem, Y. (1996). Sosyolojik Açıdan Trafik, Trafik Sisteminin İşleyişi ve Trafik Kazaları (Doktora Tezi). YÖKTEZ veri tabanından erişildi (52810.).
• Girgin, A. M. (2022). Gündelik Yaşamda Kamusal Kent Mekânlarındaki Sosyal Karşılaşmalarda Etkileşim Pratikleri: Ankara Şehiriçi Otobüslerinde Alan Araştırması (Doktora Tezi). YÖKTEZ veri tabanından erişildi (718949.).
• Goffman, E. (2017a). Etkileşim Ritüelleri: Yüz Yüze Davranış Üzerine Denemeler. (Adem Bölükbaşı, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Goffman, E. (2017b). Kamusal Alanda İlişkiler: Toplu Yaşamın Mikro İncelemeleri. (M. Fatih Karakaya, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Jensen, O. B. (2006). ‘Facework’, Flow and the City: Simmel, Goffman, and Mobility in the Contemporary City. Mobilities, 1(2), 143-165. Doi: https://doi.org/10.1080/17450100600726506.
• Jørgensen, A. J. (2006). Traffic Culture: Law, morality and actual behaviour. In Selected Proceedings from the Annual Transport Conference at Aalborg University (Vol. 1, No. 1). Erişim adresi: https://journals.aau.dk/index.php/utd/article/download/3713/3206
• Karaca, M. (2000). Otomobilin Toplum Hayatına Sosyo-Kültürel Etkileri: Elazığ Örneği (Yüksek Lisans Tezi). YÖKTEZ veri tabanından erişildi (102049.).
• Kavaz, İ. (2022). Toplumsal Bir Etkileşim Alanı Olarak Trafik ve Trafikte Kadın Sürücüler (Doktora Tezi). YÖKTEZ veri tabanından erişildi (741973.).
• Koç, A. (2022). Kent Yaşamında Marjinal Bir Alt Kültür: Tofaş Kuş Serisi Kullanıcıları (Sivas Örneği) (Yüksek Lisans Tezi). YÖKTEZ veri tabanından erişildi (757030.).
• Laçın, D., Y. (2021). Sürücü Kursları Eğitimi ile Trafik Kazaları Arasındaki İlişki: İstanbul Örneği (Yüksek Lisans Tezi). YÖKTEZ veri tabanından erişildi (722632.).
• Law, R. (1999). Beyond ‘Women and Transport’: Towards New Geographies of Gender and Daily Mobility. Progress in Human Geography, 23(4), 567-588. Doi: https://doi.org/10.1191/030913299666161864
• Murdo, Mc. G. (2000). Kenti Sürmek. (Kemal Atakay, Çev.). Cogito, 24, 183-201.
• Pervanchon, M. (2000). Beden İçin Başka Bir Yer ve Başka Bir Zaman. (Şule Demirkol, Çev.). Cogito, 24, 141-150.
• Rothe, J. P. (1992). Traffic Sociology: Social Patterns of Risk. International Journalof Adolescent Medicine and Health, 5(3-4), 187-198. Doi: https://doi.org/10.1515/IJAMH.1992.5.3-4.187.
• Seyrek, İ. (2022). Yeni Bir Kentsel Hareketlilik Modu ve Neoliberal Öznenin Kendisine Yatırım Aracı Olarak Paylaşımlı E-Scooter Sistemleri: İstanbul Örneği (Yüksek Lisans Tezi). YÖKTEZ veri tabanından erişildi (726024.).
• Sheller, M. (2004). Automotive Emotions: Feeling the Car. Theory, Culture and Society, 21(4-5), 221-242. Doi: https://doi.org/10.1177/0263276404046068.
• Sheller, M., ve Urry, J. (2000). The City and The Car. International Journal of Urban and Regional Research, 24(4), 737-757. Doi: https://doi.org/10.1111/1468-2427.00276.
• Simmel, G. (2015). Bireysellik ve Kültür. (Tuncay Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (1971).
• Urry, J. (2004). Connections. Environment and Planning D: Society and Space, 22(1), 27–37. Doi: https://doi.org/10.1068/d322t.
• Urry, J. (2010). Mobile Sociology. The British Journal of Sociology, 61, 347-366. Doi: https://doi.org/10.1111/j.1468- 4446.2009.01249.x.
• Vannini, P. (2010). Mobile Cultures: From The Sociology of Transportation To The Study of Mobilities. Sociology Compass, 4(2), 111-121. Doi: https://doi.org/10.1111/j.1751-9020.2009.00268.x.
• Yago, G. (1983). The Sociology of Transportation. Annual Review of Sociology, 9(1), 171-190. Doi: https://doi.org/10.1146/annurev.so.09.080183.001131.