The Sources of Stress for the Medical Doctors and the Nurses That Work for the State Hospitals and Their Views on the Affects of Stress on Their Performances (An Example of the Province of Ankara)

Yıl 2009, Sayı: 4, 53 - 101, 01.05.2009

İpek İmirlioğlu

Öz

If we are to take a look at the issue from the point of view of the professions, we find that the medical doctors and nurses that work at the hospitals are amongst the group that feel the stress in its most intense form. The objective of this study had been to identify the sources of stress that is born by the individual, organisational, social and the physical environment that cause stress for the medical doctors and the nurses that work for the health institutions that constitute the first stage of stress management and to evidence the level of affect of such stress sources on their performances and to prevail for the required actions and measures to be taken. For such purposes answers had been seeked to the following questions as part of the research: 1. For the medical doctors and the nurses who are working for the following institutions; Republic of Turkey, Ministry of Health, Atatürk Pulmonary (Thoracic) Disease and Thoracic Surgery Teaching and Research Hospital, Ankara Etlik Maternity Hospital and Gynecological Disease Teaching and Research Hospital, Dr. Abdurrahman Yurtaslan Oncology Teaching and Research Hospital: a) What are the sorces of stress in respect of the working conditions and the conditions of working process in the working life? b) Within the conditions that have been mentioned above, amongst the levels of affect are there any differences in terms of the duty, the age, the gender, the seniority, and marital status? 2. At what level is the affect of stress on the performances of the medical doctors and nurses that work for the above mentioned institutions that is caused by the stress sources? A survey had been developed for the research, in order to find out the remarks of the medical doctors and nurses that work for the hospitals on the issue of their performance getting affected by the sources of stress. The required permission for this survey to be applied at the hospitals had been taken from Republic of Turkey, Governor's Office of Ankara, Provincial Health Directorate. At first the review of the literature had been undertaken, and the required pool of questions had been prepared accordingly. After which, open ended questions have been asked to the medical doctors and the nurses that work for the state hospitals in respect of their working systems in order to gather information regarding their sources of stress. The sources of stress that have been mentioned in the literature and in the application had been expressed as the survey questions and a draft survey had been developed. Consultations with the experts had been made and in accordance with their critisisms, the required corrections have been made on the draft survey and the data collection tool had been given its final form. The survey form that is used for the research consisted of three sections. In the introduction section, questions that are asked are used for the purposes of collecting the personal information of the participants. In the second section of the survey, questions that are asked are in relation to the sources of stress of the medical doctors and the nurses; and in the third section, the questions are selected on the basis to collect information in respect of the effects of such sources of stress in the performances of the participants. The studies in respect of the validity and reliability of the survey had been undertaken by the researcher. In accordance with the data that had been collected as a result of the preliminary application, factor analysis had been performed in order to test the structural validity. In order to define the reliability of the scale, Cronbach Alpha coefficient had been observed. After this, the factor analysis in respect of the survey had been performed. When the factor analysis had been performed on the scale, it has been observed that the scale has got a three factors structure that explains 41 % of the total variance. Such factors are the working conditions, the working process and the perception of performance. In accordance with the findings, the reliability of the scale of the sources of stress that had been applied to the medical doctors and the administrators and the condition of stress affecting their performance had been accepted. When we take a look at the grade averages that have been obtained from the survey forms that are used to define their remarks in respect of the sources of stress and its effects on their performance for the medical doctors and the nurses that work for the state hospitals and the results of the t-test; it has been observed that there are differences in the sorces of stress and the effect of stress on their performance for the medical doctors and nurses who had taken part in the survey in terms of their gender, their age, and their marital status. In terms of the duty variable, there are meaningful differences in the results of the t-test. As per the results of the t-test for the variable of gender in the remarks of the medical doctors and the nurses in terms of their sources of stress from the point of view of the work process; meaningful differences have been observed. As per the results of the t-test for the variable of marital status, again meaningful differences have been observed. As per the findings of the effect of stress on the performances of the medical doctors and nurses; as a result of the stress sourcing from the working conditions and the work process; it has been sustained that they go through the process of developing estrangement from the profession and loss of motivation are present.

Anahtar Kelimeler

-

Devlet Hastanelerinde Çalışan Doktorların ve Hemşirelerin Stres Kaynakları ve Stresin Performanslarına Etkilerine İlişkin Görüşleri (Ankara İli Örneği)

Öz

Meslekler açısından bakıldığında, stresi en yoğun haliyle hisseden gruplardan birisi olarak, hastanelerde çalışan doktorları ve hemşireleri görmekteyiz. Bu araştırmayla amaçlanan, stres yönetiminin ilk basamağını oluşturan sağlık işletmelerinde görevli doktorlarda ve hemşirelerde strese neden olabilecek bireysel, örgütsel, sosyal ve fiziki çevreden ileri gelen stres kaynaklarını belirlemek ve bu stres kaynaklarının performanslarını ne düzeyde etkilediğini ortaya çıkarmak suretiyle gerekli önlemlerin alınabilmesini sağlamaktır. Bu amaçla, araştırmada aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır: 1. T.C. Sağlık Bakanlığı Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim Araştırma Hastanesi, Ankara Etlik Doğumevi ve Kadın Hastalıkları Eğitim Araştırma Hastanesi, Dr. Abdurrahman Yurtaslan Onkoloji Eğitim Araştırma Hastanesi'nde çalışan doktorların ve hemşirelerin; a) İş yaşamında çalışma koşulları ve iş süreçleri boyutlarına ilişkin stres kaynakları nelerdir? b) Yukarıda belirtilen boyutlarda stres kaynaklarından etkilenme dereceleri arasında, görev, yaş, cinsiyet, kıdem, medeni durum açısından farklılıkları var mıdır? 2. Belirtilen kurumlarda çalışan doktorlardaki ve hemşirelerdeki stres kaynaklarının performanslarına olan etkisi ne düzeydedir? Araştırma için, hastanelerde görev yapan doktorların ve hemşirelerin stres kaynaklarını ve bu kaynakların performanslarını etkileme durumlarına ilişkin görüşlerinin tespit edilebileceği bir anket geliştirilmiştir. Bu anketin, hastanelerde uygulanabilmesi için gerekli izin, T.C. Ankara Valiliği, İl Sağlık Müdürlüğü'nden alınmıştır. Öncelikle literatür taraması yapılarak, anket için gerekli soru havuzu oluşturulmuştur. Ardından, devlet hastanelerinde görev yapan doktorlara ve hemşirelere çalışma sistemlerine ilişkin açık uçlu sorular yöneltilerek, stres kaynaklarına ilişkin bilgi toplanmıştır. Literatürde ve uygulamada karşılaşılan stres kaynakları, anket soruları olarak ifade edilmiş ve bir anket taslağı geliştirilmiştir. Uzmanlara danışılarak, yaptıkları eleştiriler doğrultusunda geliştirilen anket taslağı üzerinde düzeltmeler yapılmış ve veri toplama aracına son şekli verilmiştir. Araştırmada kullanılan anket formu üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde katılımcıların kişisel bilgilerini elde etmek için yöneltilen sorular yer almaktadır. Anketin ikinci bölümünde, doktorların ve hemşirelerin işle ilgili stres kaynaklarını, üçüncü bölümünde ise bu stres kaynaklarının performanslarına olan etkisini tespit etmeye yönelik sorular yer almaktadır. Anketin geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları araştırmacı tarafından yapılmıştır. Ön uygulama sonucunda elde edilen veriler doğrultusunda yapı geçerliliğini test etmek amacıyla faktör analizi yapılmıştır. Ölçeğin güvenirliğini saptamak için ise Cronbach Alpha katsayısına bakılmıştır. Daha sonra ankete ilişkin faktör analizi yapılmıştır. Ölçeğe faktör analizi uygulandığında ölçeğin, toplam varyansın % 41'ini açıklayan 3 faktörlü yapıya sahip olduğu görülmüştür. Bu faktörler; çalışma koşulları, iş süreci ve performans algısıdır. Bulgulara göre doktorlara ve yöneticilere uygulanan stres kaynakları ve stresin performanslarını etkileme durumu ölçeğinin güvenilirliği kabul edilmiştir. Devlet hastanelerinde çalışan doktorların ve hemşirelerin stres kaynakları ve stresin performansları üzerindeki etkilerine ilişkin görüşlerini belirlemek için kullanılan anket formlarından elde edilen puan ortalamalarına ve t-testi sonuçlarına bakıldığında araştırmaya katılan doktorlar ve hemşireler arasında cinsiyet, yaş ve medeni durum özelliklerine göre stres kaynakları ve stresin iş performanslarına olan etkileri bakımından fark bulunmamaktadır. Görev değişkenine göre t-testi sonuçlarında manidar farklar görülmektedir. Doktorların ve hemşirelerin iş süreci açısından stres kaynakları ile ilgili görüşlerinin cinsiyet değişkenine göre t-testi sonuçlarında; manidar farklar görülmektedir. Medeni durum değişkenine göre de t-testi sonuçlarında manidar fark bulunmuştur. Doktorlarda ve hemşirelerde stresin performanslarını etkilemesi ile ilgili bulgulara göre, çalışma koşullarından ve iş sürecinden gelen stres kaynakları neticesinde, meslekten soğuma ve motivasyon kaybı yaşadıkları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• .Akal. Z. (2000), İşletmelerde Performans Ölçüm ve Denetimi; Çok Yönlü Performans Göstergeleri, Ankara: MPM Yayını
• .Akal. Z. (1992), İşletmelerde Performans Ölçüm ve Denetimi; Çok Yönlü Performans Göstergeleri, Ankara: MPM Yayını
• .Aksoy. B.(2001), “Hastanelerde Hekim Performansının Değerlendirilmesi”
• Başkent Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Kurumları İşletmeciliği, Yüksek Lisans Programı, Ankara
• .Argon. T. (2004), İnsan Kaynakları Yönetimi, Ankara: Nobel Basımevi
• .Artan, İnci, (1986), Örgütsel Davranış, Örgütsel Stres Kaynakları ve Yöneticiler Üzerinde Bir Uygulama, İstanbul: Basisen Eğitim ve Kültür Yayınları
• .Arzık. C.A. (1990), “Bir Akıl Hastanesi Kapalı Servisinin İyileştirme Çalışması”, Psikiatri Dergisi I: I
• .Ataklı. A. (1999), “Stres Kaynakları, Stresin Öğretmenlik Mesleğindeki Yeri, Okul Yönetici ve Velilerin Anlayışlık Düzeyi Üzerine Öğretmenlerin Görüşleri”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 32, Sayı 2, Haziran, s.60
• .Aydın. M.,Yıldız.M. (2000), Poliste Stres Yönetimi, Yirmibirinci Yüzyılda Polis, Ankara: Sibel Matbaası, s. 111
• .Aydın. İ.(2002), İş Yaşamında Stres, Ankara: Pegem A Yayıncılık , 2. bsk
• .Baltaş. A., Baltaş. Z. (1999), Stres ve Başa Çıkma Yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi
• .Baltaş. A., Baltaş. Z. (2000), Stres ve Başa Çıkma Yolları, İstanbul: Remzi Kitabevi
• .Barutçugil. İ. (2002), Performans Yönetimi, İstanbul: KariyerYayıncılık, 2.Baskı
• .Başaran. İ. E.(1989), Yönetim, Ankara:Gül Yayınevi, 2. Baskı
• .Bayar. B (2004),“Performans Yönetimine Bütünsel Bir Bakış”, Ernst & Young İnsan Kaynakları Danışmanlığı Müdürlüğü: İstanbul (www.insankaynaklari
• com. 29/04/2004) .Bayram. L. (2002), “Geleneksel Performans Değerlendirme Yöntemlerine Yeni Bir Alternatif: 360 Derece Performans Değerlendirme”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 62
• .Bilgin. K.U. (2002), Kamu Performans Yönetimi, Memur Hak ve Yükümlülüklerinin Performansa Etkisi, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, Ankara
• .Birkök. C. (29 Şubat 2000), “Poliste Çatışma ve Stres Yönetimi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, ISSN: 1303-5134, Adapazarı Polis Teşkilatına Verilen Konferans Metni, ASM (Abasıyanık Sanat Merkezi), Adapazarı
• .Can.H, Akgün.A ve Kavuncubaşı.Ş. (2002), 2001 Kamu ve Özel Kesimde İnsan Kaynakları Yönetimi, Ankara: Siyasal Kitabevi
• .Davis.K. (1983), İşletmelerde İnsan Davranışı (Çeviren Kemal Tosun Başkanlığında bir ekip), İstanbul: İ.Ü.İ.F. Yayın No:136
• .Demir. A. (Temmuz-Ağustos 2003), “Hemşirelerin Çalışma Ortamlarında Stres Oluşturan Faktörlerin İrdelenmesi”, Toplum ve Hekim Dergisi, Cilt 18, Sayı 4
• .Demir. Ö ve Acar. M. (1997), Sosyal Bilimler Sözlüğü, Vadi Yayınları
• .Demir. A. (Temmuz-Ağustos 2003), “Hemşirelerin Çalışma Ortamlarında Stres Oluşturan Faktörlerin İrdelenmesi”, Toplum ve Hekim Dergisi, Cilt 18, Sayı 4
• .Diker. T. (1997), “Stres ve Yönetimi”, Polis Dergisi, s. 11
• .Dünya Sağlık Örgütü. (2002), Ebelik ve Hemşirelik Hizmetleri: Stratejik Yönergeler 2002-2008, Cenevre
• .Erdogan. I. (1991), İşletmelerde Personel Seçimi ve Başarı Değerleme Teknikleri. İstanbul
• .Eren. B. (2001), “Bir Hekim Organizasyonu Olarak Hastane”, (www.merih
• net/m1/wberner21.htm, 5 Mart 2007)
• .Erhan. S. (1978), Hemşirelik Tarihi, İstanbul: Divan Matbaacılık
• .Erkan. N. (1997), Ergonomi, Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi No. 373, Genişletilmiş 4. Baskı
• .Ersoy. K ve Kavuncubaşı. Ş. (1995), “Hastanelerde İş Değeri ve Ücret Arasındaki Uyum”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi: Cilt 3, Sayı 11
• .Ertekin. Y.(1993), Örgüt İklimi, Ankara: Doğan Basımevi
• .Güney. S (1998), Davranış Bilimleri ve Yönetim Psikolojisi Terimler Sözlüğü, Ankara: Ocak Yayınları
• .Gürsoy. G. (2002), “Tıpta Bugünden Geleceğe” 2000–2020 Sürecinde Nasıl Bir Dünya, Türkiye, Sağlık, Tıp Ortamı Öngörülebilir, Oluşturulabilir? Ankara: Türk Tabipler Birliği
• .Güven. K. (1990), “Hastanelerde Çalışan Doktor, Hemşire ve Bu Meslekleri Seçen Öğrencilerin Tutum ve Değerlerinin Karşılaştırmalı Analizleri” İstanbul işletme Fakültesi Doktora Tezi
• .Hayran. O(1997), Sağlık Hizmetleri Hastane Yöneticiliği, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti
• .Hemşirelik Kanunu, (25.02.1954), Yayın No: 6283
• .Işıkhan. V. (2000), “Sosyal Hizmet Uzmanlarının İş Doyumları”, Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, H.Ü. Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Yayını, Ankara:1
• .Işıkhan.V.(2002), “Çalışma Hayatında Stres Olgusu ve Başa Çıkma Yolları” TİSK İşveren Dergisi, sayı 10
• .Işıkhan.V. (2004), Çalışma Hayatında Stres ve Başa Çıkma Yolları, Ankara: Sandal Yayınları
• .İdari Reform ve Reorganizasyon Hakkında Ön Rapor. (1965) TODAİE Yayını .Kaldırımcı. N. (1983), “Örgütsel Davranış Açısından Stres”, Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, Sayı: 5, (Aralık); .65–89
• .Kavuncubaşı. Ş. (1997),“Hastanelerde Örgütsel Performans Ölçümü: Hastaneler Arası Kalite ve Verimlilik Karşılaştırması”, Ankara: Başkent Üniversitesi Sağlık İdaresi Yüksekokulu
• .Koç. S., Yeğen. Ö. (2002), İşyeri Stresi, Hemşirelikte İşle İlgili Stres ve Stres Yönetimi, İstanbul: Acıbadem Hastanesi Yayını
• .Monadori. A. (1967),“ Medıcıne Neı Secolı”, Hamlyn Publishing Group (Türkçe Çeviri: Tıp Tarihi, Dr. Nilgün Güdücü, © Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş
• Roche’un Katkılarıyla Yayınlanmıştır, 1998)
• .Özgen. H., Öztürk. A. (1994), “Devlet Hastanelerinde Karşılaşılan Yönetim Sorunları ve Bir Model Önerisi”, Verimlilik Dergisi, Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi, Cilt 23, 1
• .Özkan. S (2004), “Performans Yönetimi”, Performans Stratejileri Dergisi, Cilt 38, Sayı 3
• .Öztürk. A. (1994), “İşletmelerde Stres Yönetimi: Performansa Etkisi Bakımından Analizler”,Verimlilik Dergisi, Sayı 4
• .Öztürk. Ü. (2006), Organizasyonlarda Performans Yönetimi, İstanbul: Sistem Yayıncılık .Pakdil. F. (2002), “Hizmet İşletmelerinde Performans İyileştirme ve Hastaneler İçin Bir Model Önerisi”, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Bursa
• .Prokopenko. J. (2003),Verimlilik Yönetimi, Ankara: Milli Prodüktivite Yayınları, No:476, 5. baskı, çevirenler; Olcay Baykal, Nevda Atalay, Erdemir Fidan
• .Sabuncuoğlu. Z. (1991), Personel Yönetimi, Bursa: 6. Baskı, s.90
• .Sabuncuoğlu. Z., Tüz.M. (1995), Örgütsel Psikoloji, Bursa: Ezgi Kitabevi
• .Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği, Yayın No:499
• .Sayın, K.Ş., Yeğinboy,Y.(1995 b), Hastane İşletmelerinde Maliyet Giderlerinin Yönetim Açısından Önemi: Sağlık Sektöründe Toplam Kalite Yönetiminin Yeri, Ankara: Haberal Eğitim Vakfı
• .Seviğ. Ü. (1999), “Sağlık hizmetleri ve Hemşirelik” Toplum ve Hekim Dergisi
• Ocak – Şubat: Cilt: 14, Sayı: 1 .Soyer. A. (2005), Hekimlerin Sınıfsal Kökeni, İstanbul: Ekim, Araştırma Dizisi 11, birinci baskı, Sorun Yayınları
• .Şahin H. N. (1994), “Stres Nedir? Ne Değildir?”, Stresle Başa Çıkma, Ed., Nesrin H. Şahin, Ankara: Türk Psikologları Derneği Yayınları
• .Türk Hemşireler Derneği. (1981), Hemşireliğin İşlevleri, Standartları ve Niteliklerini Kapsayan Bir Rehber, Ankara .T.C. Anayasası. (1982), Ankara: Akım Kitapçılık, Kanun Kitapları Serisi
• .Tarcan. M. (2006), “Sağlık Kurumlarında Performans Ölçüm Kriterleri: Gözden Geçirme ve Araştırma Önerileri”, Verimlilik Dergisi, Ankara: MPM Yayınları, No: 2006/ 2
• .Tarhan. N. (2002), Stresi Mutluluğa Dönüştürmek. Timaş Yayınları, 2002 .Terzi. C., Saçaklıoğlu. F., Sayek. İ. (2002), “2020 Yılında Türkiye’de Tıp Eğitimi 2000–2020 Sürecinde Nasıl Bir Dünya, Türkiye, Sağlık, Tıp Ortamı Öngörülebilir, Oluşturulabilir?”, Ankara: Türk Tabipler Birliği
• .Timur. H. (1983), “Personel Başarı Değerlendirmesi ve Türk Adli Yargı Örneği”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt:7, Sayı:1-2
• .Tutar. H. (2000), Kriz ve Stres Ortamında Yönetim, İstanbul: Hayat Yayıncılık
• .Ulukuş. K. S (2004), Polis Odaklı Halkla İlişkiler ve Stres Yönetimi. Ankara: Başkent Yayıncılık
• .Yamak. U. (2001), Üretim Yönetimi, İstanbul: Sinerji Yayınları, 3. bs
• .Yılmazcan. N. (1999), “Sağlık işletmelerinde Stres ve Yönetimi”, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara
• .Zülal. A. (2002), “İş Sağlığı ve Güvenliği”, Bilim ve Teknik Dergisi, Aralık, Sayı 421