TÜRKİYE KARADENİZ LİMANLARI VERİMLİLİK ANALİZİ

Yıl 2017, Sayı: 4, 29 - 45, 16.10.2017

Efe Akyürek

Öz

Limanlar bulundukları bölgelerde, ticaret olanaklarının
gelişmesine, sanayileşmeye, yaşam standartlarının iyileşmesine, istihdam artışına
ve bunların paralelinde sosyal imkânların artmasına katkı sağlarlar. Ekonomik
ve sosyal katkılarının yanı sıra ulusal ve uluslararası güvenlik açısından da
hayati önem taşırlar. Ulusal ve uluslararası arenada bu denli önem taşıyan
limanların ticari hayatta tercih edilebilir olması için verimli çalışması zorunludur.
Limanların bulundukları ülke ekonomisindeki verimliliğini arttırmak için de
limanlar ve hinterlantları (art bölge) ile birlikte düşünülerek gelişim
süreçlerinin planlanması gerekmektedir.

Her liman belirli bir hayat dönemine sahip olduğu gibi yıllar
içinde artan veya azalan ticaret hacmi ile birlikte dinamik olarak değişime
zorlanırlar. Bu değişim gerçekleşmediği takdirde limanlar tercih sebebi
olmaktan çıkacaktır. Azalan yük hacmi liman bölgesini ve hinterlandını olumsuz
etkileyecek ve liman verimsiz çalışmasıyla ülkenin bilançosunda negatif tarafta
yer alacaktır. Ancak limanın gelişen ticaret hacmine ve teknolojiye ayak
uydurması ile kaynakların verimli kullanımı sonucunda artan verimlilik ile
gelişimi sağlanabilir ve hayat dönemi sürdürülebilir. Günümüzde birçok gelişmiş
şehirde görülebileceği üzere liman kavramı ticaret merkezi olmayı devam
ettirirken üretim yapılabilen sanayi merkezi haline de gelmiştir.

Bu makalede 2010 - 2013 yılları arasında Karadeniz
Bölgesi’nin önemli illerindeki limanlarının Karadeniz Ereğli Limanı’na göre verimlilikleri
analiz edilmiştir. Karadeniz Bölgesi’nin önemli illeri yük hacimlerine ve
hinterlandına göre seçilmiş olup karşılaştırılan limanın Karadeniz Ereğli Limanı
olmasının sebebi söz konusu limanın Karadeniz Bölgesi’nin sanayi olarak en
gelişmiş yerinde olması ve limanlarının elleçlenen yük oranına karşın
girdilerinin düşük olmasıdır. Bu makalede farklı birimlerde girdilerin kolay
karşılaştırılabilmesi için metod olarak Veri Zarflama Analizi kullanılmıştır. Yapılan
analiz çerçevesinde uluslararası bazı sebeplerden dolayı verimlilik değişimleri
belirtilmiş ve daha verimli olabilmeleri için öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Veri Zarflama Analizi (VZA), Karadeniz Bölgesi Limanları

Kaynakça

• ANONİM, (1981), Meydan Larousse, Cilt 7, Meydan Yayınevi, İstanbul.
• ATEŞ, A., (2010), Türkiye Konteyner Terminallerinde Verimlilik Analizi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum.
• ATEŞ, A. ve ESMER, S., (2014), Farklı Yöntemler İle Türk Konteyner Limanlarının Verimliliği, Verimlilik Dergisi, Sayı: 2014/1, sayfa: 61 – 76, Ankara.
• ATEŞ, A., ESMER, S., ÇAKIR, E. ve BALCI, K., (2013) Karadeniz Konteyner Terminallerinin Göreceli Etkinlik Analizi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Denizcilik Fakütesi Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 1, 2013.
• BARROS, C. P., (2006), A Benchmark Analysis of Italian Seaports Using Data Envelopment Analysis, Maritime Economics & Logistics, vol. 8, 4, 347-365.
• BAYSAL M. E., UYGUR M. ve TOKLU B., (2004),Veri Zarflama Analizi İle TCDD Limanlarında Bir Etkinlik Ölçümü Çalışması, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 19, No 4, sayfa: 437-442.
• COOPER, W.W., SEIFORD, L. M. and TONE, K., (2000), Data Envelopment Analysis: A Comprehensive Text with Models, Applications, References and DEA-Solver Software, Kluwer Academic Publishers: Boston.
• DE MONIE, G., (1987), Measuring and Evaluating Port Performance and Productivity, UNCTAD Monographs on Port Management No. 6, on Port Management (Geneva, UNCTAD).
• DENİZCİLİK MÜSTEŞARLIĞI, (1997), Ulusal Denizcilik Şurası Çalışma Grupları Nihai Raporları, Başbakanlık Basımevi, Ankara.
• GÜLCÜ, A. ve TUTAR, H., (2004), Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle SSK Hastanelerinde Görece Verimlilik Analizi: Yönetim ve Organizasyon İlkeleri Açısından Değerlendirme, Milli Prodüktivite Merkezi Verimlilik Dergisi, Sayı: 2004/1, sayfa: 51-82.
• HERRERA S. ve PANG G., (2008), Efficiency of Infrastructure: The Case of Container Ports, Economia, Brasilia (DF), v. 9, n. 1, p. 165–194.
• ITOH, H., (2002), Effeciency Changes at Major Container Ports in Japan: A Window Application of Data Envelopment Analysis, Review of Urban & Regional Development Studies, 14: 133–152.
• LIU, Z., (1995), The Comparative Performance of Public and Private Enterprises: The Case of British Ports, Journal of Transport Economics and Policy, 29 (3), sayfa: 263-274.
• POITRAS, G., TONGZON, J., LI, H., (1996), Measuring Port Efficiency: An Application of Data Envelopment Analysis, Working paper, National University of Singapore, Singapore.
• PROKOPENKO, J., (2005), Verimlilik Yönetimi, 6. Baskı, MPM Yayınları Yayın No: 476, Ankara.
• RICARDO, J. S., HOFFMANN, J., MICCO, A., PIZZOLITTO, G. V., SGUT, M. and WILMSMEIER, G., (2003), Port Efficiency and International Trade: Port Efficiency as a Determinant of Maritime Transport Costs, Maritime Economics and Logistics, Cilt. 5, sayfa: 199 – 218, Argentina.
• SANCHEZ, R., HOFFMANN, J., MICCO, A., PIZZOLITTO, G., SGUT, M. ve WILMSWEIER, G., (2003), Port Efficiency and International Trade: Port Efficiency as a Determinant of Maritime Transport Costs, Maritime Economics and Logistics, Vol. 5, pp. 199 – 218.
• T. C. BAŞBAKANLIK DENİZCİLİK MÜSTEŞARLIĞI DENİZ TİCARETİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, (2012), İller Bazında Denizyolu Taşıma İstatistikleri, Ankara, 2012.
• TONGZON, J. L., (1995), Determinants of port performance and efficiency, Transportation Research Part A: Policy and Practice 29 (3): 245-252
• TRUJILLO, L. ve TOVAR, B., (2007), The European port industry: An analysis of its economic efficiency (Report No. 07/05), London, UK: Department of Economics, City University, London.