BÜYÜME KUTUPLARI TEORİSİ BAĞLAMINDA TÜRKİYE’DEKİ OSB’LERİN TARİHSEL GELİŞİMİ İLE FİZİKSEL VE EKONOMİK ÖZELLİKLERİ

Yıl 2020, Sayı: 1, 143 - 181, 13.01.2020

Kübra Yıldırım Özcan

Öz

18.
yüzyıla kadar tarıma, küçük el sanatlarına ve bunlardan elde edilen ürünlerin
ticaretine dayanmakta olan ekonomi; Sanayi Devrimi ile birlikte yeniden
yapılanarak, ağırlıklı olarak tarımsal üretim ilişkilerinden sanayi üretimi
ilişkilerine ve makineleşmeye geçmiştir. Küreselleşme etkileri ile de artan
sanayileşme ve ticaret hacmine bağlı olarak sanayi bölgeleri oluşmaya
başlamıştır. Bu bağlamda çalışmanın amacı; OSB’lerin tarihsel gelişim süreci
içerisinde ekonomik ve mekansal boyutlarıyla analizini yaparak nasıl bir
gelişim gösterdiklerini, OSB arzının sanayi talebini karşılayıp
karşılamadığını, iller bazında hangi sektörel yığılmaların olduğunu ortaya
koymaktır. Bu doğrultuda, çalışmanın yöntemi; konuyla ilgili literatür
taramasının yapılması, T. C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan ve Mülga T. C.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve Mülga T. C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji
Bakanlığı’ndan verilerin ve istatistiklerin elde edilmesi ve toplanan bu
verilerin sayısal olarak haritalandırılması ve bilhassa yıl bazında
karşılaştırma ve değerlendirmelerin yapılmasıdır. Sonuç olarak; tarihsel
gelişim süreci içerisinde OSB’ler, verilen teşviklerle ve uygulanan plan ve
politikalarla özellikle mekansal ve ekonomik anlamda gelişerek sanayi
sektörünün talebine cevap verirken; bazı bölgelerde sektörlerin de yığılmasına
olanak sağlamaktadırlar. Her ne kadar uygulanan plan ve politikaların yanı sıra
verilen teşvik ve destekler olsa da yıllar içerisinde sanayi sektörünün ülkenin
batı kesimlerine daha fazla talebi olup; doğu kesimlerine daha az talebi söz
konusu olmuştur. Burada dikkat çeken nokta ise Marmara Bölgesi’nde sanayi
sektörünün talebi ve sektörel gelişmenin de etkisiyle büyüme kutbunun oluşmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Büyüme Kutupları Teorisi, OSB’ler, Sektörel Yığılmalar

IN THE CONTEXT OF GROWTH POLES THEORY PHYSICAL AND ECONOMIC CHARACTERISTICS OF OIZ’S AND THEIR HISTORICAL DEVELOPMENT IN TURKEY

Öz

The economy, which was based on agriculture, small
handicrafts and the trade of the products obtained from them until the 18th
century, was restructured together with the
Industrial Revolution, mainly from agricultural production relations to
industrial production relations and mechanization. With the effects of
globalization, industrial zones started to form due to increasing industrialization
and trade volume. In this context, purpose of the study is to analyse OIZs economic and spatial dimensions in their
historical development process, to reveal how they developed, whether the OIZs
supply met the industrial demand and which sectoral agglomeration existed in the provinces. In this respect, the method of the
study is to do literature review on the subject, to obtain the data and
statistics from the Turkish Republic Ministry of Industry and Technology and
Turkish Republic Ministry of Industry and Trade-Abolished and Turkish Republic
Ministry of Science, Industry and Technology-Abolished, digital mapping of the
collected data and to make comparisons and evaluations especially on yearly
basis. As a result; OIZs allow the accumulation of sectors in some regions
especially while responding to the demand of the industrial sector by
developing in spatial and economic terms with the given incentives and the
implemented plans and policies in the historical development process. Although
there are incentives and supports given in addition to the implemented plans
and policies, over the years, the industrial sector has got more demand for the
western parts than for eastern parts of the country. The noteworthy point here
is especially in Marmara Region, due to the demand of industrial sector and the development
of the sector, a growth pole has
been formed. 

Anahtar Kelimeler

Growth Poles Theory, OIZs, Sectoral Agglomeration

Kaynakça

• • BAYÜLKEN, Y., (2017), Organize Sanayi Bölgeleri, Küçük Sanayi Siteleri ve Teknoparklar, TMMOB Makina Mühendisleri Odası, Oda Raporu (Genişletilmiş 5. Baskı), Yayın No: MMO/675, Ankara, 11-12.
• • BOUDEVILLE, Jacques RAOUL, (1996), Problems of Regional Economic Planning, Edinburgh: Edinburgh University Press.
• • CHAND, Mahesh and Vinay Kumar PURI, (1983), Regional Planning in India, Vol. 1. New Delhi: Allied Publishers.
• • ÇAMUR, E., (1991), "Türkiye'de Beşinci Beş Yıllık Plan Döneminde Sanayileşme ve İhracatı Teşvik İçin Sağlanan Kredi İmkanları ve Özel Sektör Tarafından Bu Amaç İle Kullanılan Krediler", 1990-1991 Hesap Uzmanları Kurulu Konferansları II, T. C. Maliye ve Gümrük Bakanlığı (mülga) A.P.K.K.B. Yayını, Ankara.
• • ÇATALBAŞ, N., (2007), “Üniversite-Yerel Ekonomi İlişkisinde Kutuplaşma Teorisi İyi Bir Model Olabilir mi?”, Selçuk Üniversitesi İİBF Dergisi, Yerel Ekonomiler Özel Sayısı, 90-101.
• • ÇEVİK, O. ve YİĞİT, A. M., (2009), İşçilerin Sosyal ve Çalışma Hayatlarına Dair Bir Araştırma: Amasya Organize Sanayi Bölgesi Örneği, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 25, 222-223.
• • DERİCİOĞLU K. T., (1988), Az Gelişmiş Ülkelerde Kırsal Alanlara Yönelik Güncel Bölge Planlama Yaklaşımları, ODTÜ MFD, (8:1), 13.
• • ERTİN, G., GÖZENÇ, S., MATER, B., GÜNAL, N., EREL, L., GÜMÜŞ, E., (1991), Türkiye’nin Ekonomik Coğrafyası, Anadolu Üniversitesi Yayını, No. 419, Açıköğretim Fak. Yay No: 178, Eskişehir.
• • ERTİN, G,. (1998), Türkiye’de Sanayi, Nuray Serter (Ed.), Türkiye Coğrafyası, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları, 165-170.
• • EYUBOĞLU, D., (2005), 2000’li Yıllarda Organize Sanayi Bölgelerimiz, Verimlilik Dergisi, Yıl: 2005, Sayı: 3 Milli Prodüktivite Merkezi, s.53-55. • HAN, E. ve A. A. KAYA, (1997), Kalkınma Ekonomisi, Düzeltilmiş ve Genişletilmiş İkinci Baskı, Birlik Ofset: Eskişehir.
• • HAN, J., (2018), Integration and Regional Industrial Development: Theoretical Frameworks and Literature Reviews, JCIR: VOL. 6, No. 1, 10-11.
• • KOMAROVSKIY, V. and BONDARUK, V., (2013), The Role of the Concept of “Growth Poles” for Regional Development, Journal of Public Administration, Finance and Law, Issue 4/2013: 33-41.
• • MAZLUM, M., YÜCEL, İlhan, TEKEOĞLU, M., (1990), Özel Kesim Yatırım İmkanları ve Yatırım Kararlarında Teşviklerin Etkinliği, Ankara: TOBB Yayınları.
• • MEVLANA KALKINMA AJANSI-KONYA’DA YATIRIM İNTERNET SİTESİ, Organize Sanayi Bölgeleri (OSB)’ne Sağlanan Teşvikler, http://www.konyadayatirim.gov.tr/images/dosya/OSB%27lere%20Sa%C4%9Flanan%20Te%C5%9Fvikler.pdf, Erişim Tarihi: 10.10.2019.
• • OSBÜK İNTERNET SİTESİ, https://portal.osbuk.org/OSBBilgiPortal/, Erişim Tarihi: 13.11.2019.
• • PERROUX, F., (1950), “Economic Space: Theory and Applications”, The Quarterly Journal of Economics, 64 (1), 89-104.
• • PERROUX, F., (1955), “Note Sur La Notion De Poles Croissance”, Economic Appliquee, 1 & 2: 307- 320, Also, idem (1955), Economic Space Theory and Application (translated by Mette Monsted, 1974), Quarterly Journal of Economics, 1955.
• • T. C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI (Mülga), (2013), 3. Sanayi Şurası Komisyon Raporları, 5 No’lu Komisyon Raporu, 128.
• • T. C. CUMHURBAŞKANLIĞI STRATEJİ VE BÜTÇE BAŞKANLIĞI İNTERNET SİTESİ, Kalkınma Planları, http://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/, Erişim Tarihi: 10.10.2019.
• • T. C. SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI (Mülga), (2008), Küçük Sanatlar ve Sanayi Bölgeleri ve Siteleri Genel Müdürlüğü, Kişisel İletişim, 24.12.2008.
• • T. C. SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI, (2019), Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü, Kişisel İletişim, 23.10.2019.
• • TEKİN, Ö. F., (2016), Adem-i Merkeziyetçi Kentleşme Politikaları ve Bölgesel Kalkınma: Türkiye Deneyimi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, Cilt:19 Sayı:1, 136.
• • YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI HAKKINDA KARAR, 2012/3305 Sayılı B.K.K., Md. 18, 13.1.1995 tarih ve 28328 sayılı Resmi Gazete.
• • YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI HAKKINDA KARARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KARAR, 2016/8715 sayılı B.K.K., 8/4/2016 ve 29678 Sayılı Resmi Gazete.
• • 4562 Sayılı ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ KANUNU, 15.04.2000 tarih ve 24021 sayılı Resmi Gazete.