Banka Dışı Finansal Kuruluşların Finansal Performans Belirleyicileri: Türkiye’deki Faktoring Kuruluşları

Yıl 2025, Cilt: 59 Sayı: 3, 503 - 512, 21.07.2025

Bertaç Şakir Şahin

https://doi.org/10.51551/verimlilik.1626476

Öz

Amaç: Banka dışı finansal kurumlar, finansal piyasaların derinleşmesine ve çeşitlenmesine katkı sağlayarak kredi, sigorta ve yatırım gibi hizmetlere daha geniş bir erişim sunabilir. Ayrıca, bu kurumlar ekonomik istikrarı destekleyerek geleneksel bankacılık sistemine alternatif finansman kaynakları yaratabilir ve finansal sistemdeki risklerin dağıtılmasına yardımcı olabilir. Dolayısıyla bu kurumların finansal piyasalardaki konumu ve banka dışı finans kurum performanslarının belirleyicilerinin ortaya konması finans literatürüne katkı sunabilir. Bu çalışmanın amacı banka dışı finansal kurumlardan factoring işletmelerinin finansal performansını etkileyen faktörleri analiz etmektir.
Yöntem: Çalışmada ARDL sınır testi uygulanmıştır. Bankacılık sektörü karlılığı, TL referans faizi ve enflasyon bağımsız değişkenlerdir. Faktoring sektörünün karlılığı is bağımlı değişken olarak modele dahil edilmiştir.
Bulgular: Ampirik bulgular bankacılık sektörü karlılığı ile factoring sektörünün finansal performansı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olmadığını gösterir. Enflasyonun faktoring şirketlerinin finansal performansı üzerinde olumsuz etkisi mevcuttur.
Özgünlük: Literatürde faktoring faaliyetlerinin finansal piyasalar için önemi ve faktoring şirketlerinin finansal performansının belirleyicileri incelenmiştir. Ancak, Türkiye örneklemine ilişkin ampirik bulgular sunan çalışmalar sınırlıdır. Bu çalışma, Türkiye'deki faktoring şirketlerinin finansal performansının belirleyicilerini analiz ederek literatüre katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Finansal Piyasalar ve Kurumlar , Faktoring , Finansal Performans

Determinants of Financial Performance of Non-Bank Financial Institutions: Factoring Institutions in Türkiye

Öz

Purpose: Non-bank financial institutions can contribute to the deepening and diversification of financial markets by providing broader access to credit, insurance, and investment services. Additionally, they may support financial stability by offering alternative sources of financing to the traditional banking system. Therefore, examining the role of NBFIs and identifying the determinants of their financial performance can offer valuable insights into the finance literature. This study analyzes the factors influencing the financial performance of factoring companies.
Methodology: The Autoregressive Distributed Lag (ARDL) bounds testing approach is employed. The independent variables include banking sector profitability (ROA & ROE), the Turkish lira reference interest rate, and inflation. The dependent variable is the profitability of the factoring sector.
Findings: Empirical results indicate no statistically significant relationship between banking sector profitability and the financial performance of factoring firms. However, inflation exerts a negative impact on the sector’s profitability.
Originality: While the literature has addressed the importance of factoring in financial markets, empirical studies focusing on Türkiye are limited. This research provides country-specific insights into the determinants of factoring firms' performance.

Anahtar Kelimeler

Financial Markets and Institutions , Financial Performance , Factoring

Kaynakça

• Abreu, M. and Mendes, V. (2001). “Commercial Bank Interest Margins and Profitability: Evidence for Some EU Countries”, Pan-European Conference, 34(2), 17-20, Thessaloniki, Greece.
• Al-Zaqeba, M., Jarah, B.A.F., Al-Bazaiah, S.A.I., Malahim, S.S., Hamour, A.M.A., Alshehadeh, A.R. and Al-Khawaja, H.A. (2022). “The Effect of Reverse Factoring Financial Changes on Supply Chain”, Uncertain Supply Chain Management, 10(4), 1331-1338. https://doi:10.5267/j.uscm.2022.7.006
• Bağcı, H. and Esmer, Y. (2016). “PROMETHEE Yöntemi ile Faktoring Şirketi Seçimi”, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 116-129. https://doi.org/10.18221/bujss.14955
• Bektaş, S. (2023). “BİST Finansal Kiralama ve Faktoring (XFINK) Endeksinde Bulunan Şirketlerin Finansal Performanslarinin ÇKKV Yöntemleri ile Değerlendirilmesi”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(Özel Sayı), 1-22. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.1219829
• Bıtrak, O.O. (2023). “Banka Dışı Finansal Kurumlarda Piyasa Yapısı: Faktoring Sektörünün Piyasa Yoğunlaşma Analizi”, Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 1114-1128. https://doi.org/10.11616/asbi.1268285
• Bilgin, R. and Dinc, Y. (2019). “Factoring as a Determinant of Capital Structure for Large Firms: Theoretical and Empirical Analysis”, Borsa Istanbul Review, 19(3), 273-281. https://doi.org/10.1016/j.bir.2019.05.001
• Burdett, K., Shi, S. and Wright, R. (2001). “Pricing and Matching with Frictions”, Journal Of Political Economy, 109(5), 1060-1085. https://doi.org/10.1086/322835
• Çetinceli, K., Ömürbek, V. and Aksoy, E. (2018). “Finansal Kurumlarin Modifiye Edilmiş Dijital Mantik (Mdl) Temelli Gri İlişkisel Analiz ile Performans Değerlendirmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(2), 425-438.
• Degl’Innocenti, M., Fiordelisi, F. and Trinugroho, I. (2020). “Competition and Stability in the Credit Industry: Banking vs. Factoring Industries”, The British Accounting Review, 52(1), 100831. https://doi.org/10.1016/j.bar.2019.03.006
• Eke, S. and Çetiner, M. (2020). “İhracatta Tedarikçi Kredi Riskinin Garanti Altına Alınmasinda Faktoring, İhracat Artışına ve Ekonomik Büyümeye Desteği”, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 288-301. https://doi.org/10.29106/fesa.730637
• Fiordelisi, F. and Molyneux, P. (2004). “Efficiency in the Factoring Industry”, Applied Economics, 36(9), 947-959. https://doi.org/10.1080/00036884042000233177
• Goddard, J. and Wilson, J.O. (2009). “Competition in Banking: A Disequilibrium Approach”, Journal of Banking & Finance, 33(12), 2282-2292. https://doi.org/10.1016/j.jbankfin.2009.06.003
• Gülcan, N. (2022). “Finansal Kiralama ve Faktoring Şirketlerinin Finansal Performans Değerlendirmesinde VIKOR Yönteminin Uygulanması”, Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 7(Özel Sayı), 235-247. https://doi.org/10.30784/epfad.1148935
• Gülmez, A. (2015). “Türkiye'de Dış Finansman Kaynakları Ekonomik Büyüme Ilişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 139-152.
• Gürol, B. (2018). “Faktoring, Finansal Kiralama ve Leasing Sektörlerinin Performanslarının TOPSİS Yöntemi ile Ölçülmesi: Türkiye Karşılaştırması”, Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 61-73.
• İslamoğlu, M. and Kayhan, F. (2013). “Türk Faktoring Sektöründe Finansman ve Nakit Yönetiminin Yapisi: Kümülatif Nakit Akiş Modeli Önerisi”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(9), 171-187.
• Ivanovic, S., Baresa, S. and Sinisa, B. (2011). “Factoring: Alternative Model of Financing”, UTMS Journal of Economics, 2(2), 189-206.
• Kalantonis, P., Kallandranis, C. and Sotiropoulos, M. (2021). “Leverage and Firm Performance: New Evidence on the Role of Economic Sentiment Using Accounting Information”, Journal of Capital Markets Studies, 5(1), 96-107. https://doi.org/10.1108/JCMS-10-2020-0042
• Khowaja, I.A., Talpur, U., Soomro, S.H. and Khan, M.S. (2021). “The Non-Banking Financial Institutions in Perspective of Economic Growth of Pakistan”, Applied Economics Letters, 28(8), 701-706. https://doi.org/10.1080/13504851.2020.1771266
• Klapper, L. (2006). “The Role of Factoring for Financing Small and Medium Enterprises”, Journal of banking & Finance, 30(11), 3111-3130. https://doi.org/10.1016/j.jbankfin.2006.05.001
• Koch, S. (2015). “Effects of Shareholder Groups on the Faktoring Institutions Profitability: Evidence from Germany”, International Journal of Economics and Finance, 7(11), 39-51. https://doi.org/0.5539/ijef.v7n11p39
• Marchi, B., Zanoni, S. and Jaber, M.Y. (2020). “Improving Supply Chain Profit Through Reverse Factoring: A New Multi-Suppliers Single-Vendor Joint Economic Lot Size Model”, International Journal of Financial Studies, 8(2), 23. https://doi.org/10.3390/ijfs8020023
• Melnychenko, S., Volosovych, S. and Baraniuk, Y. (2020). “Dominant Ideas of Financial Technologies in Digital Banking”, Baltic journal of Economic Studies, 6(1), 92-99. https://doi.org/10.30525/2256-0742/2020-6-1-92-99
• Micu, I. and Micu, A. (2016). “Financial Technology (Fintech) and its Implementation on the Romanian Non-Banking Capital Market”, SEA-Practical Application of Science, 11, 379-38.
• Milenkovic-Kerkovic, T. and Dencic-Mihajlov, K. (2012). “Factoring in the Changing Environment: Legal and Financial Aspects”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 44, 428-435. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.05.047
• Mol‐Gómez‐Vázquez, A., Hernández‐Cánovas, G. and Koëter‐Kant, J. (2018). “Legal and Institutional Determinants of Factoring in SMEs: Empirical Analysis across 25 European Countries”, Journal of Small Business Management, 56(2), 312-329. https://doi.org/10.1111/jsbm.12260
• Myers, S.C. And Majluf, N.S. (1984). “Corporate Financing and Investment Decisions When Firms Have Information That Investors Do Not Have”, Journal of Financial Economics, 13(2), 187-22. https://doi.org/10.1016/0304-405X(84)90023-0
• Narayan, P.K. and Smyth, R. (2005), “Trade Liberalization and Economic Growth in Fiji: An Empirical Assessment Using the ARDL Approach”, Journal of The Asia Pacific Economy, 10(1), 96-115. https://doi.org/10.1080/1354786042000309099
• Özbek, A. (2018). “BİST’te İşlem Gören Faktoring Şirketlerinin Mali Yapılarının Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleri İle Değerlendirilmesi”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 25(1), 29-53. https://doi.org/10.18657/yonveek.306188
• Özçelik, H. and Küçükçakal, Z. (2019). “BIST’de İşlem Gören Finansal Kiralama ve Faktoring Şirketlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemi Ile Analizi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (81), 249-270. https://doi.org/10.25095/mufad.510675
• Özdemir, Z. (2005). “Dış Ticaret Finansman Tekniklerinden Faktoring ve Forfaiting İşlemleri” Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 194-224.
• Pesaran, M. and Shin, Y. (1999). “An Autoregressive Distributed Lag Modeling Approach to Cointegration Analysis” Econometrics and Economic Theory in the 20th Century: The Ragnar Frisch centennial Symposium, (Editor: S. Strom), Cambridge University Press.
• Pesaran, M.H., Shin, Y. and Smith, R.J. (2001). “Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships”, Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326. https://doi.org/10.1002/jae.616
• Şeker, K. (2022). “Banka Dışı Mali Kuruluşlarda Sermaye Yapısı ile Karlılık Arasındaki İlişkinin Panel Veri Yöntemi ile Analizi”, Turkish Business Journal, 3(6), 65-86. https://doi.org/10.51727/tbj.1190143
• Selimler, H. and Kale, S. (2018). “Banka ve Finansal Kurumların Krediler ve Sorunlu Krediler Açısından Karşılaştırılması”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 40(2), 274-295. https://doi.org/10.14780/muiibd.511032
• Selimler, H. and Taş, C.. (2019). “Finansman, Faktoring ve Leasing Şirketlerinin Kredi Yönetim Performansinin Topsis Yöntemi İle Değerlendirilmesi:(2015–2018)”, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(3), 286-306. https://doi.org/10.29106/fesa.595430
• Sharma, A., Rastogi, S. and Gupta, N. (2020). “Financial Efficiency of Non–Banking Financial Companies-Microfinance Institutions: A Data Envelopment Analysis”, Test Engineering and Management, 83(5/6), 9080-9091.
• Soufani, K. (2002). “On the Determinants of Factoring as a Financing Choice: Evidence From the UK”, Journal of Economics and Business, 54(2), 239-252. https://doi.org/10.1016/S0148-6195(01)00064-9
• Tekin, B. (2021). “Türkiye’de Banka Dışı Finansal Kuruluşların Finansal Göstergelerinin Ekonomik Büyüme ve Enflasyon Üzerine Etkileri”, ETÜ Sentez İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, (5), 51-72.
• Tekin, B. And Yener, E. (2020). “Banka Dışı Finansal Kurumlarda Karlılık Oranlarını Etkileyen Makro ve Mikro Düzeydeki Faktörler”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (58), 1-34. https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.703499
• Uyanık, R. (2015). “Dünyada ve Türkiye’de Faktoring Tanımı”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 23-40.
• Wang, C.K., Masukujjaman, M., Alam, S. S., Ahmad, I., Lin, C.Y. and Ho, Y.H. (2023). “The Effects of Service Quality Performance on Customer Satisfaction for Non-Banking Financial Institutions in an Emerging Economy”, International Journal of Financial Studies, 11(1), 33. https://doi.org/10.3390/ijfs11010033
• Yıldırım, H. (2024). “Factoring Sector in Türkiye: General Overview and Evaluation of Factoring Companies' Financial Performance by Multi-Criteria Decision-Making Techniques”, Politik Ekonomik Kuram, 8(2), 277-302. https://doi.org/10.30586/pek.1419202
• Yılmaz, H. (2007). “Turizm Sektörü Kobilerinin Finansman Sorunlarının Diğer Sektörlerle Karşılaştırmalı Analizi: Bodrum Örneği”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 33, 162-170.