ÇOKUZ AMA YOKUZ: TÜRKİYE’DEKİ AKADEMİSYEN KADINLAR ÜZERİNE BİR ANALİZ

Yıl 2015, Sayı: 2, 1 - 22, 13.07.2016

Burcu Şentürk

Öz

Türkiye Küresel Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılığı Endeksi’nde ve kadın istihdamı göstergelerinde alt sıralarda yer almaktadır. Kadınların düşük istihdamına ve toplumun her alanında karşılaştıkları cinsel ayrımcılığa rağmen, ülkedeki akademik personeldeki kadın oranı pek çok Avrupa ülkesindeki kadın akademisyen oranından yüksektir. Öte yandan bu yüksek oran kadınların akademik yönetimdeki temsiliyetlerine beklenen ölçüde yansımamakta ve ayrıca kadınların üniversite bölümlerine dağılımları arasında ciddi farklar görülmektedir. Bu çalışma istatistiksel verilere ve Türkiye’deki üniversitelerde yapılan araştırmalara dayanarak kadınların akademideki varlıklarının dinamiklerini analiz etmeyi hedeflemektedir. Bu doğrultuda araştırmada, Türkiye’deki kadın akademisyenlerin üniversitelerde ve yönetim kademelerindeki konumları ve kadın akademisyenlerin bölümlere göre dağılımındaki sayısal eşitsizlik üzerinden akademik çalışmanın cinsiyetlendirilmiş yapısı tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kadın Akademisyenler, Toplumsal Cinsiyet Rolleri, Üniversite Eğitimi, Cinsiyetçi İş Bölümü.

Nonethemore: An Essay on Female Academics in Turkey

Öz

Compared to Turkey’s poor score in Global Gender Gap Index, and to the rankings of female employment, the high rates of female academics in universities need close examination. Based on the statistical data and research on Turkish universities, this study aims to provide a closer look into Turkish female scholars’ visibility inside academic world. The main argument will be on the contradiction, between the number of Turkish female staff in the academia and the number of them represented in administrative positions; beyond that, the gendered structure of the academic employment, based on the unequal distribution of female academics, is to be discussed.

Anahtar Kelimeler

Woman Academics, Gender Roles, University Education, Sexual Division of Labour.

Kaynakça

• Acar, F. (1993). “Women and university education in Turkey”. Higher Education in Europe, 18(4), 65-77.
• Agger, B. (2004). Speeding up fast capitalism: Cultures, jobs, families, schools, bodies. Boulder, CO: Paradigm Publishers
• Akşit, E. (2012). Kızların sessizliği: Kız enstitülerinin uzun tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arat, Y. (1997). “The project of modernity and women in Turkey”. R. Kasaba ve S. Bozdoğan (der.) Rethinking modernity and national identity in Turkey içinde, ss. 95-112. Seattle ve Londra: University of Washington Press
• Bildirici, M., Anafarta, N., ve Aykaç, E. (2003). “Türkiye üniversitelerinde kadın emek gücü”. Iktisat Isletme ve Finans, 18(206), 92-108.
• Clark, L. L. (2008). Women and achievement in nineteenth-century Europe. Cambridge University Press.
• Connell, R. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar: Toplum, kişi ve cinsel politika. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Creese, M. R. (2004). Ladies in the laboratory II: West European women in science, 1800-1900: A survey of their contributions to research. Scarecrow Press
• Çakır, S. (1996). Osmanlı kadın hareketi. İstanbul:Metis Yayınları.
• Devlet Personel Daire Başkanlığı (2015). Üniversitelere ilişkin sayısal veriler, http://www.dpb.gov.tr/tr tr/istatistik/universitelere-ilskin-sayisal-veriler [Erişim Tarihi: 25.05.2015]
• Dikmen N. ve Maden, D. (2012) “Kadın akademisyenlerin görünmeyen emeği üzerine bir araştırma: Ordu Üniversitesi örneği”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 257-288.
• Doğramacı, E. (2000). Women in Turkey and the New Millennium. Ankara: Atatürk Research Center.
• Durakbaşa, A. (2007). Halide Edip: Türk Modernleşmesi ve feminizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eğitim- Sen Yüksek Öğretim Bürosu (2013). Araştırma görevliliği araştırması.
• Er, D. (2008). “Modern Türkiye’de kadın öğretim üyelerinin konumuna ve sorunlarına sosyolojik bir yaklaşım.” Fırat Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Ergöl, Ş., Koç, G., Eroğlu, K., Taşkın, L. (2012). “Türkiye’de kadın araştırma görevlilerinin ev ve iş yaşamlarında karşılaştıkları güçlükler”, Yükseköğretim Dergisi, 2(1), 43-49.
• Fagenson, E. A. (1990). At the heart of women in management research: Theoretical and methodological approaches and their biases. Journal of Business Ethics, 9, 267-274.
• Fougeyrollas- Schwebel, D. (2009). “Ev emeği”, H. Hirata vd. (der.) Eleştirel feminizm sözlüğü içinde, ss. 159 165. İstanbul: Kanat Yayınları.
• Global Gender Gap Report (2013), http://www3.weforum.org/docs/WEF_GenderGap_Report_2013.pdf
• Global Gender Index (2013), http://www.timeshighereducation.co.uk/features/global-gender-index 2013/2003517.article (Erişim Tarihi: 05.05.2015).
• Gunay, D., ve Gunay, A. (2011). “1933’ten günümüze Türk yükseköğretiminde niceliksel gelişmeler.” Journal of Higher Education and Science, 1(1), 1–22. http://doi.org/10.5961/jhes.2011.001
• Hatem, M. (1999).” Modernization, the state, and the family in Middle East women’s studies”. Social history of women and gender in the modern Middle East, ss. 63-87.
• Heilman, M. E. (2001). Description and prescription: How gender stereotypes prevent women's ascent up the organizational ladder. Journal of Social Issues, 57(4), 657-674.
• İlkkaracan, İ. ve Selim, R. (2007). “The gender wage gap in the Turkish labor market.” LABOUR: Review of Labour Economics & Industrial Relations 21(3), 563–93.
• KADER (2015) Kadın istatistikleri http://www.ka-der.org.tr/tr-TR/Page/Show/400/kader-istatistikleri.html (Erişim Tarihi: 20.04.2015)
• (2013) Kadın İstatistikleri, http://cms2.ka-der.org.tr/images/file/635106274588385879.pdf (Erişim Tarihi: 19.04.2015)
• Kahraman L., Kahraman, A.B., Ozansoy, N., Akıllı, H., Kekillioğlu, A., Özcan, A. (2014) “Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi toplumsal cinsiyet algısı araştırması.” Turkish Studies 9/2, 811–31.
• Kergoat, D. (2009). “Cinsiyete dayalı işbölümü ve cinsiyetin toplumsal ilişkileri”, Praksis, 20:9-16.
• Kandiyoti, D. (1997a). Cariyeler, bacılar, yurttaşlar: Kimlikler ve toplumsal Dönüşümler, İstanbul: Metis Yayınları.
• (1997b). “Gendering the Modern: On missing dimensions in the study of Turkish Modernity”. R. Kasaba ve S. Bozdoğan (der.) Rethinking modernity and national identity in Turkey içinde, ss. 113-132. Seattle ve Londra: Univesrity of Washington Press.
• Kulis, S., & Sicotte, D. (2002). “Women scientists in academia: Geographically constrained to big cities, college clusters, or the coasts?” Research in Higher Education, 43 (1), 1-30.
• Najmabadi, A. (2000). “Sevgili ve ana Olarak erotik Vatan: Sevmek, sahiplenmek, korumak”, A. Altınay (der.). Vatan, millet, kadınlar içinde, ss. 118-154. İstanbul:İletişim Yayınları.
• Nickel, P. M., & Eikenberry, A. M. (2006). “Beyond public vs. private: The transformative potential of democratic feminist management”. Administrative Theory & Praxis, 28(3), 359-380
• O’Laughlin, E. M., & Bischoff, L. G. (2005). “Balancing parenthood and academia work/family stress as influenced by gender and tenure status.” Journal of Family Issues, 26(1), 79-106.
• OECD (2014a) Time use for work, care and other day-to-day activities, http://www.oecd.org/els/family/LMF2_5_Time_use_of_work_and_care.pdf (Erişim Tarihi: 25.04.2015)
• b) Gender Data Portal, Time use across the world, http://www.oecd.org/gender/data/balancingpaidworkunpaidworkandleisure.htm (Erişim Tarihi 26.04.2015)
• ), Employment and labour markets: Key tables from OECD http://www.oecd ilibrary.org/employment/employment-rate-of-women_20752342-table5 (Erişim Tarihi 06.05.2015)
• ÖSYM (2013a) Yüksek öğretim istatistikleri, 2012-2013 öğretim yılı lisans eğitimi veren yükseköğretim programlarında görevli öğretim elemanlarının öğretim alanlarına göre Sayıları, http://www.osym.gov.tr/dosya/1-69402/h/13ogretimalanlisansogrencisay.pdf (Erişim Tarihi 06.05.2015)
• (2013b), Yüksek öğretim istatistikleri, öğretim alanlarına göre lisans düzeyindeki öğrenci sayıları, http://www.osym.gov.tr/dosya/1-69421/h/29lisansogretimalan.pdf (Erişim Tarihi: 06.05.2015)
• (2011), Yüksek öğretim istatistikleri, öğretim yılı lisans eğitimi veren yükseköğretim programlarında görevli öğretim elemanlarının öğretim alanlarına göre Sayıları, http://www.osym.gov.tr/dosya/1 58227/h/28ogretimelemanakdgrv.pdf (Erişim Tarihi: 06.05.2015)
• (2008), Yüksek öğretim istatistikleri, öğretim yılı lisans eğitimi veren yükseköğretim programlarında görevli öğretim elemanlarının öğretim alanlarına göre sayıları, http://www.osym.gov.tr/dosya/1 45272/h/24ogretimelemanakdgrv.pdf (Erişim Tarihi: 06.05.2015)
• (2002) Yüksek öğretim istatistikleri, öğretim yılı lisans eğitimi veren yükseköğretim programlarında görevli öğretim elemanlarının öğretim alanlarına göre sayıları, http://www.osym.gov.tr/dosya/1 43119/h/25lisansegitimi.pdf (Erişim Tarihi 06.05.2015)
• (2005) Yüksek öğretim istatistikleri, öğretim yılı lisans eğitimi veren yükseköğretim programlarında görevli öğretim elemanlarının öğretim alanlarına göre sayıları, http://www.osym.gov.tr/dosya/1 43511/h/25lisans1.pdf (Erişim Tarihi 06.05.2015)
• Özbilgin, M., ve Healy, G. (2004). “The gendered nature of career development of university professors: The case of Turkey”. Journal of Vocational Behavior, 64(2), 358–371. http://doi.org/10.1016/j.jvb.2002.09.001
• Pfau‐Effinger, B. (1998). “Gender cultures and the gender arrangement— a theoretical framework for cross‐national gender research”. Innovation: The European Journal of Social Science Research, 11(2), 147-166.
• Poyraz, B. ( 2013). “Akademi kadınların cenneti mi? Ankara Üniversitesi örneği”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (2).
• Reskin, B. F. (2001). “Labor markets as queues: a structural approach to changing occupational sex composition”. American Sociological Review, 52(2), 195-210.
• Sancar, S. (2012). Türk Modernleşmesinin cinsiyeti: Erkekler devlet, kadınlar aile kurar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Settles, I. H., Cortina, L. M., Malley, J., & Stewart, A. J. (2006). “The climate for women in academic science: The good, the bad, and the changeable”. Psychology of Women Quarterly, 30(1), 47-58.
• Toksöz, G.(2011). Kalkınmada Kadın Emeği, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Tümer Erdem, Y. (2013). II.Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Kızların Eğitimi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• UNDP, (2013). http://hdr.undp.org/en/content/table-4-gender-inequality-index
• Verschoyle, T. "Education in Turkey." International Affairs (Royal Institute of International Affairs 1944-) 26.1 (1950), 59-70.
• Van Anders, S. M. (2004). “Why the academic pipeline leaks: Fewer men than women perceive barriers to becoming professors”. Sex roles, 51(9-10), 511-521.
• Ward, K., & Wolf‐Wendel, L. E. (2005). “Work and family perspectives from research university faculty”. New Directions for Higher Education, 2005(130), 67-80.
• Weir, A. (2005). “Global universal caregiver”.Constellations, 12, 308-33
• Wennerâs,C, & Wold, A. (2001). “Nepotism and sexism in peer-review.In M. Wyer, M. Barbercheck,D.Giesman”, H. O. Ozturk, ve M. Wayne (der.), Women, sience and technology:A reader in feminist science studies içinde, ss. 46-52, New York: Routledge.
• Yaman Öztürk, M. (2010). “Ücretli ve Ücretsiz Bakım Hizmeti Eksninde Kadın Emeği”, S. Dedeoğlu ve M. Yaman Öztürk (der.) Kapitalizm, Ataerkillik ve Kadın Emeği içinde ss. 25-78, İstanbul: SAV Yayınları.
• Zihnioğlu, Y. (2003). Kadınsız İnkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği İstanbul: Metis Yayınları.