Parlamenter Sistemde Askeri Muhtıranın Etkisi Üzerine TBMM 1971-1980 Dönemi

Yıl 2023, Sayı: 18 - Kurtuluş Olanakları: Geçmişi ve Geleceği İnşa Etmek, 1 - 105, 08.12.2023

Fahri Bakırcı

https://doi.org/10.47124/viraverita.1381294

Öz

Bu makalede 12 Mart 1971 tarihinde verilen Askeri Muhtıra’ dan 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi ile sonlanan dönemdeki siyasal krizlerin nedeni araştırılmakta ve bu krizlerin parlamenter sistemin işleyişiyle bir ilişkisinin bulunmadığı gösterilmeye çalışılmaktadır. Bu amaca ulaşmak için dönemi toptancı bir anlayışla incelemek yerine alt bölümler halinde bir çözümleme yapılmaktadır. Bu yolla her bir alt dönemin özgüllüğü ortaya konmakta ve her bir alt dönemde yaşanan siyasal krizlerin farklı nedenden kaynaklandığı gösterilmektedir. Böylece 2017 Anayasa değişikliğinin gerekçesi olarak kullanılan parlamenter sistem= siyasal kriz eşitliğinin her bir alt dönem için farklı bir nedenle geçerli olmadığı 1960-1971 dönemi için gösterilmiş olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

12 Mart Muhtırası, 12 Eylül Darbesi, Parlamenter Sistem, Siyasal Kriz, Türkiye’de Hükümetler.

Etik Beyan

Çalışmanın herhangi bir etik kurul onayı veya özel bir izne ihtiyacı yoktur. | The study doesn’t need any ethics committee approval or any special permission.

Kaynakça

• Adnan Küçük, A. K. (2013). Anayasacılık Hareketleri ve Anayasalar. A. Karadağ (Ed.), Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Türkiye'de Siyasal Hayat. Orion Kitabevi.
• Ahmad, F. (1977). The Turkish experiment in democracy, 1950-1975. C. Hurst for the Royal Institute of International Affairs.
• Ahmad, F. (2008). Politics and political parties in Republican Turkey. R. Kasaba (Ed.), Turkey in the Modern World (Cilt. 4). Cambridge University Press.
• Akşin, S. (2014). Kısa 20. Yüzyıl Tarihi (2. baskı). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ataay, F. (2020). Türkiye Demokrasi Tarihi: 1789'dan Günümüze. Nika.
• Atılgan, G. (2015). Sanayi Kapitalizminin Şafağında. G. Atılgan, C. Saraçoğlu, & A. Uslu Osmanlı'dan Günümüze Türkiye'de Siyasal Hayat (Birinci basım.). Yordam Kitap.
• Avcıoğlu, D. (1978). Türkiye'nin Düzeni (10 Cilt. 2). Tekin Yayınevi.
• Aytürk, İ. (2020). Yetmişli Yıllarda Ülkücü Hareket ve Komünizmle Paramiliter Mücadele. M. Kaynar (Ed.), Türkiye'nin 1970ʼli yılları (1. baskı.). İletişim.
• Bakırcı, F. (2006). Meclis Üyelerinin Aylık ve Diğer Ödenekleri. Yasama Dergisi, 3, 27-70. http://www.yasader.org/magazine/allmagazines
• Bakırcı, F. (2015). Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulundaki Yerleşik Uygulamalar. TBMM Basımevi.
• Bakırcı, F. (2019, Aralık). Parlamenter Sistem Siyasal İstikrarsızlıkların Nedeni midir? Vira Verita, X, 30-108.
• Bakırcı, F. (2021a). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Yasama. Farklı Boyutlarıyla Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi. Nobel Yayın.
• Bakırcı, F. (2021b). Kuruluşundan Günümüze TBMM'nin Denetim Yetkisinin Sönümlenmesi: Denetimden Kaçış. Lykeion.
• Bakırcı, F. (2022). Yargı Bağımsızlığının Sağlanmasında Hâkimler ve Savcılar Kurulu İle Anayasa Mahkemesine Üye Seçimi Üzerine. YUHFD, XIX(1), 1-70.
• Başlamışlı, M. (2021). ABD’nin Türkiye’ye Yönelik Ambargo Kararına İlişkin Haşhaş Sorunu Yerine 1974 Kıbrıs Krizini Ön Plana Çıkarma Girişimi. Asia Minor Studies, 9(1), 695-712.
• Birdişli, F. (2013). Sivil Asker İlişkileri. A. Karadağ (Ed.), Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Türkiye'de Siyasal Hayat. Orion Kitabevi.
• Bozarslan, H. (2015). Türkiye Tarihi: İmparatorluktan Günümüze. İletişim Yayınları. Demir, Ş. (2006). 12 Mart Mhutırası. Şehir ve İrfan, 2, 127-135.
• Dodd, C. H. (1983). The crisis of Turkish democracy. Eothen Press.
• Erim, N., & Demirel, A. (2005). Günlükler, 1925-1979 (1. baskı.). YKY.
• Eroğul, C. (2004a). Anatüze'ye Giriş. İmaj Yayınevi.
• Eroğul, C. (2004b). Anatüzeye Giriş ('Anayasa Hukuku'na Giriş). İmaj Yayınları.
• Evren, K. (1990). Kenan Evren'in anıları (1. baskı.). Milliyet Yayınları. Feyzioğlu, T. (1996). Mahir (2). Gökkuşağı. Gevgilili, A. (1981). Yükseliş ve düşüş (1. baskı.). Altın Kitaplar Yayınevi.
• Göktürk, Y. (2021). 12 Mart Darbesinden Bugüne: 50 Yılın Muhasebesi IV: Devrimci özne çoklaştı, mücadelenin zemini ve ufku genişledi. 1+1 Express.
• https://birartibir.org/devrimci-ozne-coklasti-mucadelenin-zemini-ve-ufku-genisledi/
• Görücü, Ç. (2020). CHP: Değişim, Umut, Hayal Kırıklığı. M. Kaynar (Ed.), Türkiye'nin 1970ʼli yılları (1. baskı.). İletişim.
• Hale, W. M. (1994). Turkish politics and the military. Routledge. Publisher description http://www.loc.gov/catdir/enhancements/fy0648/93004192-d.html
• Kalaycıoğlu, E. (2007). 1960 Sonrası Türk Politik Hayatına Bir Bakış: Demokrasi, Neo-Patrimonyalizm ve İstikrar. A. Y. S. Ersin Kalaycıoğlu (Ed.), Türkiye'de Politik Değişim ve Modernleşme. Alfa Aktüel.
• Karataş, M. (2022). Türkiye'nin 1970'li yılları ve Milliyetçi Cephe Hükümetleri. ABAD, 5(10), 387-422. https://doi.org/10.32953/abad.1139936
• Kaynar, M. (2020a). Anarşinin Türkçesi, Bir Anarşi Lejantı: 3K4F M. Kaynar (Ed.), Türkiye'nin 1970ʼli yılları (1. baskı.). İletişim.
• Kaynar, M. (2020b). Seksenler Türkiye'sine Yetmişli Yıllardan Bakmak M. Kaynar (Ed.), Türkiye'nin 1970ʼli yılları (1. baskı.). İletişim.
• Koca, B. (2020). Yetmişli Yıllarda Merkez Sağ: Milliyetçilik ve Anti-komünizm M. Kaynar (Ed.), Türkiye'nin 1970ʼli yılları (1. baskı.). İletişim.
• Koca, S. (2020). Türkiye'nin 1970ʼli yılları. M. Kaynar (Ed.), Araştırma-inceleme dizisi (1. baskı.). İletişim.
• Küçük, A. (2014). 40 soruda, 40'ncı yılında Kıbrıs Harekâtı ve sonrası. T24. https://t24.com.tr/haber/40-soruda-40nci-yilinda-kibris-harekati-ve-sonrasi,264948
• Ozan, E. D. (2015). İki Darbe Arasında Kriz Sarmalı. G. k. Atılgan, C. Saraçoğlu, & A. Uslu Osmanlı'dan Günümüze Türkiye'de Siyasal Hayat.
• Özdemir, H. (1989). Siyasal Tarih (1960-1980). Yakınçağ Türkiye Tarihi. Milliyet Kitaplığı.
• Özdemir, H. (1997). Siyasal Tarih: 1960-1980. S. Akşin (Ed.), Türkiye Tarihi 4: Çağdaş Türkiye 1908-1980. Cem Yayınevi.
• Sabuncu, Y. (2005). Anayasaya Giriş. İmaj Yayınevi.
• Soysal, M. (1976). 100 soruda Anayasanın anlamı : Ek, degiştirilmiş Anayasanın tam metni (Gözden geçirilmiş 3. baskı.). Gerçek Yayınevi.
• Soysal, M. (1986). 100 Soruda Anayasanın Anlamı. Gerçek Yayınevi.
• Soysüren, A. H. (2014). 12 Mart döneminde Nihat Erim hükümetleri. Atatürk Araştırma Merkezi.
• Şaylan, G. (1976). Ordu ve Siyaset. Kanun-u Esasinin 100.Yılı sempozyumu, 9-11 Nisan 1976 Türk parlamentoculuğunun ilk yüzyılı, 1876-1976. Ajans-Türk.
• Tanilli, S. (1982). Devlet ve Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giriş. Say Yayınları.
• Tanör, B., & Yüzbaşıoğlu, N. (2013). 1982 Anayasasına göre Türk Anayasa Hukuku. Beta.
• Teziç, E. (1990). Türkiye'de Siyasal Düşünce ve Örgütlenme Özgürlüğü. Anayasa Yargısı Dergisi(7), 31-46.
• Teziç, E. (2013). Anayasa Hukuku. Beta Yayınları.
• Varel, A. (2020). İsmail Nihat Erim. M. Kaynar (Ed.), Türkiye'nin 1970ʼli yılları (1. baskı.). İletişim.
• Yavaşça, K. (2020a). Ferit Melen. M. Kaynar (Ed.), Türkiye'nin 1970ʼli yılları (1. baskı.). İletişim.
• Yavaşça, K. (2020b). Mehmet Naim Talu. M. Kaynar (Ed.), Türkiye'nin 1970ʼli yılları (1. baskı.). İletişim.
• Yavaşça, K. (2020c). Necmettin Erbakan: Lider, Hoca, Mücahit M. Kaynar (Ed.), Türkiye'nin 1970ʼli yılları (1. baskı.). İletişim.